Gojko Čelebić: Odbrana istinskih književnih vrijednosti

Piše: Vojislav Gledić

Najnovija knjiga našeg istaknutog književnog stvaraoca Gojka Čelebića pod naslovom ROBE EZOPE, u izdanju ,,Štampar Makarija“ iz Beograda  i ,,Obodskog  slova“ iz Podgorice (2020), predstavlja samosvojno, specifično i veoma razuđeno stvaralačko djelo od višeznačnog umjetničkog, kulturološkog i kulturnoistorijskog značaja. Na početku knjige, u obliku motoa, autor daje napomenu o slavnom starogrčkom basnopiscu Ezopu (oko 620-564. g. prije n. e.) i njegovom tragičnom životnom kraju. Potom, u nastavku, iznosi koncizan pregled, odnosno siže ove knjige na sljedeći način: ,,Svako vrijeme ima  svoga roba Ezopa i meće ga na kušnju. Iako ova knjiga govori o nečem drugom, o disidentima, borcima za slobodu u Istočnoj Evropi, njena poetika slijedi slobodnu misao, sa respektom za obespravljene  pisce nekad i sad, a objavljivanje se poklapa simbolično sa padom neokomnizma u Crnoj Gori.“

Pored navedenog, jedan  dio  sadržine ovog djela  (od oko 370  strana) predstavlja osvjetljavanje konkretnog događaja:  Autorovog dobijanja Njegoševe književne nagrade  za 2013. godinu. Čim je objavljena zvanična odluka kompetentnog stručnog žirija o imenu laureata Gojka Čelebića, nastala je prava opšta haranga na autora, kao i na sve ono što je bilo vezano, neposredno i posredno, za taj događaj. Takva presija  i sveopšti napadi na jednog (jedinog i usamljenog) pisca predstavlja  izuzetno  ružan i nečastan  događaj u sveopštoj  kulturnoj i književnoj istoriji Crne Gore, ali  i na širem regionalnom području.

Prosto je nevjerovatno kakvim je nedaćama, blasfemiji, izmišljotinama, porugama i pritiscima bio izložen jedan,čestit, skroman i izuzetno požrtvovan građanin koji je postigao najveća znanja i zvanja svojim znojem i trudom (Čelebić je doktorirao na Univerzitetu u Novom Sadu i tečno govori pet svjetskih jezika), samo zato što je dobio potpuno zasluženo društveno priznanje za svoje umjetničko dostignuće i svoj samopregoran, požrtvovan  i  neumoran dugotrajan književni rad. Jednostavno, jedna duhovno siromašna sredina nije mogla da prihvati (ali ni  shvati) široke Čelebićeve duhovne i umjetničke vidike oličene u njegovim evropskim nazorima. To, zapravo, nije bio ,,topovski“ plotun na jedno konkreno, inače izuzetno vrijedno književno djelo, već totalno odbacivanje svega onoga što je ono donosilo iz Evrope (na umjetničkom planu) u jednu nedovoljno emancipovanu sredinu, koja još nije bila dovoljno zrela  da to prihvati i vrednuje. Najčudnovatija, i za buduće generacije nesumnjivo najnevjerovatnija u svemu tome, jeste činjenica da se  čak i zvanični državni aparat, kao i čitav duštveni  establišment, udružio protiv jednog jedinog skromnog pisca i njegovog djela.Čelebić  navodi imenom i prezimenom sve učesnike u ovoj sramnoj raboti koju  su organizovali  protiv njega i njegovog umjetničkog djela, pri čemu je znalački odbranio istinske književne vrijednosti.

(Neka mi ovdje bude dopuštena jedna digresija. Kada je genijalni Albert Ajnštajn (1879-1955) vidio kod prodavca knjigu ,,Stotinu autra protiv Ajnštajna“, prokomentarisao ju je opaskom: Da Ajnštajn nije u pravu, dovoljan bi bio samo jedan jedini autor.)

Najveći huškač i protivnik Čelebića je bio tadašnji predsjednik Skupštine Crne Gore, pri čemu je čak pokrenuta procedura  i promjene zakona kako bi se ostvario jedan nerazumni, necivilizacijski predlog. Srećom, takav  zaumski postupak nije dobio svoje zakonsko ovaploćenje! U svemu tome (gle čuda!) nije se vršila stručna, konkretna književnoteorijska analiza samog djela, već je ,,osuta opšta paljba“ po autorovoj ličnosti. Međutim, Čelebić u duhu i stilu uzvišenih, dostojanstvenih i moralno uspravnih ličnosti daje obilje činjenica i podataka, osvjetljava problem i situaciju sa svih strana u širokom društvenom, kulturnom i  istorijskom kontekstu, tako da ova knjiga predstavlja odlično dokumenaciono štivo za buduće generacije. Osm toga, autor, u maniru evropske kosmopolitske literature, prikazuje i svoj sopstveni proces  sazrijevanja kojeg je morao godinama upražnjavati  svojim neposrednim trudom, marljivošću i dosljednošću. Stoga ova knjiga može  poslužiti i kao odličan uzor i paradigma za mlade generacije koje se upućuju na sopstveni put prihvatanja i afirmacije svojih književnih sposobnosti i aspiracija.

I na kraju ovog sintetičkog prikaza da podsjetimo da je Gojko Čelebić (rođen 1958) istaknuti književni pregalac  širokog, bogatog i raznovrsnog stvaralačkog djelovanja i opusa. Njegova autorska djelatnst je počela tokom disidentskog pokreta u Istočnoj Evropi od 1980-ih kada je (kao  diplomirani dramaturg  Praške akademije) režirao   mnoge  pozorišne komade disidentskih pisaca. Potom se Čelebić ostvarivao  i afirmisao kao tvorac sličnih radova, i počeo da objavljuje drame, poeziju, kratke priče i romane. Na desetine njegovih objavljih djela iz svih oblasti literarnog područja najrječitije pokazuju i svjedoči o ogromnoj stvaralačkoj produkciji, velikoj erudici i istrajnosti kojom ovaj ugledni  stvaralac  upotpunjuje i bogati novim dragocjenim djelima. I ovom najnovijom knjigom, koju je nedavno objavio, pokazuje sa koliko nadahnuća, umjetničkog dara i stvaralačkog elana ovaj autor neprekidno umjetnički djeluje na sreću i radost svih istinskih poznavalaca i poštovalaca  savremene vrijedne  i kvalitetne literature.