Besjeda Mitropolita Amfilohija u Hramu Vaskrsenja Hristovog u Dahau

Besjeda blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija u Hramu Vaskrsenja Hristovog u Dahau, 30. april 2017. godine

Proslavljajući Hristovo Vaskrsenje, draga braćo i sestre, u ovaj dan Njegovog Vaskrsenja, proslavljamo ga u ovoj novoj golgoti Njegovoj. Ovo mjesto gdje se nalazimo nije ništa drugo nego izdanak i ogranak Hristove golgote i grobnica ova stradalnika i mučenika nije ništa drugo nego je izdanak i nastavak one Hristove grobnice, Hristovoga groba u svetom gradu Jerusalimu, kao i svako drugo mjesto širom vaseljene, gdje su postradali nevino, kao i sam Gospod na golgoti, gdje su postradali oni koji su Njegovi, koji su krenuli i hodili putem Hrista Boga našega. Nova golgota je Dahau. U toj golgoti samo Gospod znade koliko je onih koji su mučenički postradali, mi samo imena nekih od njih pamtimo i zapisana su u našem pamćenju, ali svi oni su zapisani u knjizi vječnoga života Hristovoga.

A među njima prvo mjesto, nema nikakve sumnje, zauzima, blaženog spomena, Patrijarh srpski Gavrilo i već liku svetih pribrojani Sveti vladika Nikolaj Ohridski i Žički, dvojica prvojeraraha Crkve pravoslavne, koji su zajedno sa svojim narodom i zajedno sa svim stradalnicima ponijeli taj Časni i sveti krst. Patrijarh Gavrilo već je u aprilu mjesecu 1941. godine, po neposrednom nalogu Hitlera, uhapšen u manastiru Ostrogu, da bi onda bio zatvoren u Sarajevu, pa onda u Beogradu u zatvoru, a onda čitavo vrijeme rata je proveo pritvoren u manastiru Rakovici i manastiru Vojlovici. I na kraju, zajedno sa Svetim vladikom Nikolajem, koji je takođe odmah na početku rata bio uhapšen, zatvoren u manastiru Žiči, a onda u manastiru Ljubostinji, a onda u manastiru Vojlovici, a odatle zajedno iz manastira Vojlovice, krajem rata, on je bio premješten ovdje u ovaj logor, koji je osnovan već 1938. godine i gdje su mnogi i prije njih, postradali na pravdi Boga. Tako da je ovo mjesto nova golgota Hristova. Ali kao što je sa Hristove golgote, taj grob postao živonosni grob, grob kroz koji je spasen ljudski rod, gdje je Hristos, postradavši i ponijevši krst Svoj zaklan za život svijeta, vaskrsao iz groba i time pobjedio smrt i podario vječni i neprolazno život sveukupnom rodu ljudskom i svoj božanskoj tvorevini, tako se i nova golgota Hristova preobražava u praznik Hristovog Vaskrsenja..

U znaku Hristove golgote i u znaku Hristovog Vaskrsenja je sva istorija roda ljudskoga, a prije svega i iza svega sva istorija Crkve Hristove Božije, jedne svete, saborne i apostolske. U svim vremenima ona je Crkva upravo po tome što je nosila Krst Hristov, saraspinjala se Hristu, da bi zajedno sa Hristom savaskrsavala Crkva Hristova, Crkva Božija. Tako da grob Hristov nije mjesto beznađa, mjesto gdje smrt pobjeđuje, nego je mjesto gdje život trijumfuje vječni i zasija iz groba Hristovoga taj vječni i neprolazni život. I pravoslavni ruski narod je takođe, ne samo u Drugom svjetskom ratu ponio golgotu Hristovu, nego već se navršava stotinu godina od staršne golgote velike ruskoga naroda, od one nesrećne, bezbožne revolucije, u kojoj su postradali milioni za vjeru i za otačastvo, na čelu sa carskim strastotercima, carem Nikolajem, caricom Aleksandrom, njihovim Aleksejem i njihovim ćerkama nevinim, koje su nevino postradale i ugradile takođe, sebe u golgotu naroda svoga, Crkve pravoslavne. Ali, evo poslije stotinu godina, i njihov spomen, kao i spomen Svetoga vladike Nikolaja, kao i spomen mnogih drugih koji su postradali noseći krst Hristov, oni vaksrsavaju, oni su vaskrsli i ušli u neprolazno carstvo Hristovo, a istovremeno i ovdje vaskrsavaju i kroz njih vaskrsava sve ono što je dobro i što je sveto, a na prvom mjestu vjera istinska i prava, preobražavajući nova pokoljenja kroz njihovu golgotu i kroz njihovo Vaskrsenje.

Neka je blagosloven blaženog spomena Patrijarh Aleksej, blagodareći kome je ovaj sveti hram, posvećen Hristovom Vaskrsenju, ovdje podignut, tako da mi danas možemo na ovome svetome hramu da proslavimo Hrista raspetoga i vaskrsloga i u isto vrijeme da proslavimo sve oni koji su raspeti, koji su vaskrsli u ime Gospodnje i silom Hristovog Vaskrsenja. A nadamo se u Boga, to smo govorili sa našim vladikom Sergijem, da će ovdje u Njemačkoj, da će i na ovom mjestu, pored ovoga hrama pravoslavnoga i drugih svetih i divnih hramova koji su ovdje podignuti, i katoličkih, protestantskih, i ovdje takođe gdje je obeležava spomen svih stradalih, od onog prvog izabranog Božijeg naroda jevrejskoga, da će ovdje dati Bog da se podigne i hram u slavu Božiju, u spomen svih onih koji su ovdje postradali, na čelu sa Svetim vladikom Nikolajem. Danas je došla i njegova sveta ikona zajedno sa ikonom ispovjednika, Patrijarha Gavrila, zajedno sa moštima Svetog vladike Nikolaja. Evo ga, poslije, sedamdeset i tri godine, vladika Nikolaj, ne samo njegov lik, nego i njegove mošti, evo stigle su ovdje na ovo mjesto njegove golgote, njegove mošti ovdje, na ovom mjestu gdje je on napisao jedno od najznačajnijih knjiga u Drugom svjetskom ratu, ne samo na našem jeziku, nego knjiga značajna za sveukupne evropske narode. Ovdje je vladika Nikolaj ne samo posvjedočio Hrista, nego je u isto vrijeme projavio se kao prorok Božiji. Ništa manje prorok od proroka Isaije i proroka Jeremije.

A to njegovo proroštvo je zapisano u toj njegovoj knjizi: ,,Kroz tamnički prozor”. Kao što su drevni proroci pisali, na prvom mjestu, izabranom Božijem jevrejskom narodu, ali to što su pisali njemu, to su pisali svim ljudskim pokoljenjima, svim zemaljskim narodima, kao što se to pokazalo od rođenja Hristovog, od Novog zavjeta, tako i vladika Nikolaj, odavde je kao pastir uputio to svoje proroštvo prvjenstveno svome svetosavskom narodu, ali kroz njega i preko njega svim evropskim narodima. Oni koji čitaju tu svetu knjigu vidjeće da je ona nastavak onih svetih knjiga proroka velikih starozavjetnih svojim svjedočenjem. Prije svega i iznad svega svjedočenjem Hristovog Vaskrsenja. Nijednog trenutka nije izgubio vjeru u Hrista vaskrsloga! I ovdje je posvjedočio, i tim svojim proroštvom, Hristovo Vaskrsenje i posvjedočio u isto vrijeme, s jedne strane, one koji su Hristovim putem hodili kroz vijekove i koji su u to vrijeme, hodeći Hristovim putem, Hrista vaskrsloga, ponijeli krst Njegov, i s druge strane, posvjedočio i one druge, koji su odrekli se Hrista, koji su krenuli bezbožnim putevima, putevima bogoubistva i putevima bratoubistva! U tom znaku je sudbina Evrope 20. vijeka: bogoubistvo i bratoubistvo, bogoubistvo i čovjekoubistvo! Evo, ovdje oni koji su bili bogoubice, koji su sebe proglasili za bogove, svoje ideje proglasili za bogove, koji su se klanjali tijelu i krvi, a ne strašnome Bogu, i koji su pogazili pravdu Božiju, a time pogazili i pravdu ljudsku, oni su oni o kojima govori Sveti prorok Nikolaj Ohridski i Žički, a u isto vrijeme svjedočeći da je pobjeda ne u njima, u njihovom nasilju, njihovoj tiraniji, njihovom bezbožništvu i čovjekoubistvu i zločinu, nego pobjeda koja pobjedi ovaj svijet jeste Hristova pobjeda, pobjeda golgote Hristove, Hristovog Vaskrsenja!

Zato tu knjigu vladike Nikolaja bez sumnje treba pribrojati knjigama velikih proroka drevnih i to je veliki dar Božiji nama, našem svetosavskom narodu što je iznjedrio, u ovo zlo vrijeme, jednoga od velikih proroka svečovječanskih, razmjera velikoga proroka. A u isto vrijeme što nam je Bog dao Patrijarha ispovjednika Gavrila, stradalnika koji je i u toku Prvoga svjetskoga rata proveo u tamnici, u Boldogasonju, pa sve do Ulcinja do 1918. godine, do oslobođenja srpskoga naroda i oslobođenja Evrope od ondašnjeg nasilja, a onda ponovo bio uhapšen i u toku čitavog Drugog svjetskog rata bio na raspeću zajedno sa svojim narodom i u isto vrijeme to raspeće posvjedočio i ovdje na ovom mjestu. Ostalo je zapisano za Patrijarha Gavrila pamćenje kako je bio ovdje zajedno sa ostalim zatvorenicima i sa vladikom Nikolajem i već u godinama pobolio, ali je prema njemu odnos isti bio kao prema svakom drugom zatvoreniku u Dahau. Pa je onda u svoje te ćelije zatvorske nosio kiblu! Nosio je kiblu zajedno sa vladikom Nikolajem, a pošto je Patrijarh bio pun ognja, on je počeo da kritikuje one oficire nacističke koji su bili oko njega na srpskom jeziku, iako je znao i njemački. A oficir kad je čuo, govorio je: ,,Šta je rekao vladika Nikolaj?” A rekao je šta su donijeli, kakvo zlo su donijeli svome narodu, čitavom narodu i čitavom čovječanstvu.

A onaj oficir pita vladiku Nikolaja: ,,Šta kaže Patrijarh?”

A Nikolaj mudar neće da kaže šta je rekao, nego kaže: ,,Patrijarh se divi vašem novom poretku, kako ste Evropu i čitav svijet i ovo mjesto ukrasili sa vrlinama i sa dobrom.”

Ovaj se nasmijao oficir, vidio u svakom slučaju da je drukčije nešto Patrijarh Gavrilo govorio i onda je naredio tamo nekim drugim zatvorenicima da oni uzmu onu kiblu i da nose namjesto Patrijarha Gavrila.

Pun ognja Božijega, pun vjere duboke, pun vjere u pobjedu dobra u ljudskom srcu, u ovom narodu i svim narodima, naročito u svom narodu, zajedno sa Svetim vladikom Nikolajem.

Zato blagodarimo Gospodu što je Preosvešteni naš vladika Sergije danas, prilikom proslave eparhijskog dana posvećenog Svetom vladici Nikolaju, pored jučerašnje svečanosti u Hramu Svetoga Jovana Vladimira u Minhenu, nastavio tu svečanost ovdje svetom Liturgijom kod ovoga Hrama Svetoga Vaskrsenja Hristovog i na ovoj novoj golgoti Hristovoj koja se preobražava u praznik Hristovog Vaskrsenja.

Gospodu, vaskrslome iz mrtvih, neka je slava i hvala, divnome u svim Svetima Svojim, u svojim ispovjednicima i mučenicima, u vijekove vijekova. Hristos Voskrese!

Transkript Danilo Balaban