Za moje ozdravljenje potrebna je ludost i tek će me mahnitost spasti…

Šta su svi napori čovječanstva, sve ono što se naziva istorijom, civilizacijom, sve ono što čovjek čini, i što čini čovjeka, šta je sve to do samo uzaludan i tašt pokušaj čovjekov da se suprotstavi apsurdu sveopšteg umiranja, da tobože to umiranje osmisli, kao da se smrt može osmisliti, kao da joj se može dati ikakvo drugo značenje i ikakav drugi smisao osim onog koji ona ima!

Filozofi, oni najciničniji, pokušavaju da besmisao smrti osmisle nekom višom logikom ili nekim duhovitim obrtom, radi sveopšte utjehe, ali ono što ostaje, bar za mene, vrhunaravnom tajnom to je pitanje: šta dozvoljava čovjeku da uprkos saznanju smrti djeluje i živi kao da je smrt nešto izvan njega samog, kao da je smrt prirodna pojava!

Drhtavica koja me je držala poslednjih dana pomogla mi je da shvatim, uprkos snažnim napadima straha, da moja bolest i nije ništa drugo do to: katkada, iz meni sasvim nepoznatih razloga, i iz sasvim neshvatljivih pobuda, ja postajem lucidnim, u meni se javlja saznanje smrti, smrti kao takve: u tim trenucima dijaboličnog ozarenja smrt za mene zadobija onu težinu i ono značenje koje ona ima an sich, a koju ljudi najčešće i ne naslućuju (zavaravajući se radom i umjetnošću, zataškavajući njeno značenje i njen vanitas filozofskim krilaticama) da bi njeno pravo značenje osjetili samo u trenutku kada im ona zakuca na vrata, jasno i nedvosmisleno, sa kosom u ruci, kao na srednjovjekovnim gravurama.

Ali ono što me užasnulo (saznanje ne rađa utjehu) i što je moju unutrašnju drhtavicu još više uvećalo, jeste saznanje da je moje ludilo zapravo lucidnost, i da mi je za moje ozdravljenje – jer ovo se stanje drhtavice ne može podnijeti – potrebna zapravo ludost, mahnitost, zaborav, i tek će me mahnitost spasti, tek će mi ludilo donijeti ozdravljenje!

*

Danilo Kiš, odlomak iz romana ,,Peščanik“