Volga – Ljubav koja ne prolazi

Ostoja Vojinović

Prema staroj ruskoj poslovici, poznavati Rusiju, znači poznavati Volgu. “Matuška”, kako je Rusi zovu od milja, je reka koja protiče kroz srce ove velike zemlje. “Majka Volga” prolazi kroz 11 od 20 najvećih gradova Rusije, i samim tim je popularna za krstarenja. Tokom zime je u većem delu zaleđena, pa ju je najbolje pohoditi tokom leta.

Volga je najduža reka u Evropi, a zbog svog ekonomskog, istorijskog, kulturnog značaja, udruženog sa veličinom samog njenog ukupnog basena, moćnog toka i dužine, ubraja se među “naj” reke u svetu. Tok Volge je istorijska kolevka čitave ruske nacije, a i dan danas je glavni zapadni vodeni put ove velike zemlje. Njeno ime se etimološki povezuje sa praslovenskim i terminima raznih srodnih slovenskih naroda za pojam “vlaga”. Stari Grci su je nazivali Ra.

Reka Volga celom svojom dužinom od 3.534 km teče kroz teritoriju jedne države, Rusije i pripada zatvorenom toku Kaspijskog jezera. Njen tok zauzima dve petine evropskog dela Rusije, a na njenim obalama zivi skoro polovina stanovnika ove velike države. Volga je najduža u Evropi, a i najpopularnija ruska reka.

Volga izvire u Valdajskim brdima u vidu malog potoka na nadmorskoj visini od 228 metara, oko 350 kilometara severozapadno od Moskve i oko 320 km jugoistočno od Sankt Peterburga. Odatle Volga putuje na istok ka Uralu i dalje ka Kaspijskom jezeru, u koje se uliva ispod grada Astrahana, 28m ispod nivoa mora. Kod Astrahana se reka sužava zbog mnogobrojnih rukavaca i formira deltu. Mali deo delte zahvata i teritoriju Kazahstana. Tokom cele svoje dužine ima pad od samo 156m. Izvorište Volge kod sela Volgoverhovje je zaštićeno kao park prirode. Tu se nalazi i spomenik reci Volgi.

Turisti rado posećuju izvor Volge i vole da se pohvale da su “preskočili” ovu moćnu reku. Volga je od davnina hranila polovinu stanovništva zemlje, a na njenim obalama nikao je veliki broj gradova koji se ubrajaju u bisere Rusije.
Volga se prostire na oko 1.380.000 kvadratnih kilometara najnaseljenijeg dela Rusije. U nju se uliva preko 200 reka, a njen ukupan sliv čini čak preko 150.000 reka i potoka, stalnih i privremenih pritoka. Na taj način, od malog potoka na izvoru, formira se moćna, vodom bogata reka. Ukupna dužina celog takvog basena iznosi 575.000 km. Najvažnije pritoke Volge su Kama (koja je istovremeno i najveća), Oka, Vetloga i Sura. Među naučnicima postoji mišljenje da je Kama starija od Volge nekoliko miliona godina i da je u prošlosti Volga bila pritoka Kame.
Pored toga što je najduža, Volga je i po površini sliva najveća reka u Evropi. Njen sliv ima oko 857.000 kvadratnih kilometara. Čitav tok reke je podeljen na tri dela: Gornju Volgu (od izvora do ušća Oke), Srednju Volgu (od ušća Oke do ušća Kame) i Donju Volgu (od ušća Kame do ušća u Kaspijsko jezero).

Kao vodeni put Volga povezuje sever i zapad Evrope sa Kaspijskim jezerom i sa Srednjom Azijom. Moskovski kanal, kanal Volga-Don i Volgo-Baltički kanal formiraju plovne vodene puteve, kojima se Moskva povezuje sa: Belim i Baltičkim morem, Kaspijskim jezerom, Azovskim i Crnim morem. Najveću količinu vode Volga dobija od snežnih padavina, oko 60%, zatim od podzemnih voda, oko 30% i na kraju od kišnih padavina, oko 10%.

Vodostaj reke je visok u proleće (od aprila do juna), usled otapanja snega i leda ima poplava. U toku leta i zimi je nizak ili umeren. U jesen, usled čestih kiša Volga se izlivala i plavila je okolna područja, najčešće u oktobru. Ovo se više odnosi na neki pređašnji period. Sada je stanje znatno poboljšano, tok reke je regulisan pomoću veštačkih jezera i postavljanjem brana. Takođe dobar deo toka reke mrzne pri niskim temperaturama, obično krajem novembra, početkom decembra. Led se na reci zadržava od 100 do 160 dana. U toku leta voda dostiže najvišu temperaturu do 25 stepeni Celzijusa.

Reka prolazi kroz čak četiri različite geografske zone. Ona teče kroz guste močvarne šume do Nižnjeg Novgoroda i Kazanja, dalje kroz šumovite stepe do Samare i Saratova, zatim kroz stepe do Volgograda i kroz polupustinjske predele pre ulivanja u Kaspijsko jezero.

Na obalama Volge skoncentrisano je 40% industrijske proizvodnje Ruske Federacije, a takođe i više oo 50% poljoprivredne proizvodnje. U plodnoj dolini Volge se uzgajaju velike količine pšenice, razvijena je naftna industrija. Područje je bogato zemnim gasom, mineralima, solju i potašom. Od davnina je bogata ribom i to različitim vrstama, ima ih čak sedamdesetak: deverika, vobla, kečiga, šaran, som, štuka. Grad Astrahan predstavlja centar kavijarske industrije. U delti Volge se nalazi prirodni rezervat, na čijoj teritoriji su od 1919.godine pod zaštitom države jedinstvene biljke i životinje. Među njima su: pelikan, lotos, flamingo, jesetra.

Poreklo lotosa u delti Volge je nepoznato. Postoji verovanje da su se cvetovi lotosa pojavili u Astrahanu zahvaljujući budističkim monasima; po drugoj teoriji su ptice donele seme ovih cvetova na Volgu. Lotos se smatra svetim cvetom Istoka, jer mu budisti pridaju poseban značaj zbog njegove božanske lepote i lekovitih svojstava. Ovaj orijentalni cvet na Volgi raste direktno u vodi; cveta od kraja jula do početka septembra; dostiže visinu preko 2m. Najbolje vreme za šetnju kroz dolinu lotosa u delti Volge je do podne, jer su tada latice ovog cveta potpuno otvorene.

Ružičasti flamingo je redovna pojava na ušću reke Volge, prolazi kroz ovu teritoriju, ali se tu ne gnezdi. To je vodena ptica dugih nogu, fleksibilnog vrata i neobične boje. Da bi smanjili gubitak toplote, flamingosi stoje na jednoj nozi, držeći drugu u perju. Pokretni deo kljuna im je gornji, za razliku od većine ptica. Ružičastu boju perja dobijaju jer se hrane malim crvenim rakovima, koji imaju karoten u sebi, pa zahvaljujući ovoj supstanci i perje flamingosa postaje ružičasto.

Volga je na pojedinim mestima toliko široka da je nemoguće videti drugu obalu. Odlikuje je spori tok. Stanovništvo koristi Volgu u razne svrhe, a glavna uloga joj je ekonomska. Služi za transport industrijskih materijala i prehrambenih proizvoda. Volga je i glavni izvor vode za gradsko i seosko stanovništvo, kao i omiljeno mesto za aktivnosti na otvorenom, turizam i ribolov, zbog prilično čiste vode i šarenolike prirode koja okružuje njene obale.

Na samoj reci i u njenom slivu se nalaze svi veliki gradovi zapadne Rusije, među kojima i četiri milionska grada: Nižnji Novgorod, na ušću Oke u Volgu, sa oko 1.260.000 stanovnika, Kazanj, na ušću Kazanke u Volgu, sa oko 1.240.000 stanovnika, zatim Samara, na ušću Samare u Volgu, sa oko 1.163.000 stanovnika, Volgograd na samoj Volgi, sa oko 1.016.000 stanovnika.

Ništa manje od ovih milionskih nisu bitni i značajni i manji gradovi: Saratov, Astrahan, Jaroslavlj, Uljanovsk, Tver, Toljati, Kinešma, Harabli… Osim gradskih centara,duž reke se nalaze i ostala mnogobrojna naseljena mesta. Do njih vode auto-putevi i pruge, tako da je jednostavno i lako stići do moćne reke Volge. Na obalama ove velike reke nalazi se više od 1.400 pristaništa i industrijskih luka, dok preko Volge prolaze čak 52 mosta.

Volga ili “matuška Volga” sa značenjem: majčica, majka, predstavlja i jedan od omiljenih simbola Rusije. O njoj su vekovima pisali stihove bezimeni i slavni pesnici, diveći joj se, veličajući je i slaveći njenu moć. Ovekovečena je i na platnima mnogih svetskih slikara.Malo je prostora da bi se nabrojala sva ruska umetnička dela u kojima se pominje ova reka. Među najpoznatijima su svakako “Burlaci sa Volge” ili drame Ostrovskog i Gorkog, pisaca koji su odrasli na obalama Volge, kao i na desetine pesama i filmova.

I do današnjih dana, nije prestala da inspiriše umetnike. Jer, Volga je ljubav koja ne prolazi.