Nikola Kusovac: Nemojte da vam padne na pamet da me pišete u Montenegrine

„Neko je procenio da nam kultura nije tako važna. Ali ja mislim da ona određuje sve, da ona ozbiljno utiče na svest, a svest je suština svega. Ako tu svest formirate kako valja, možete se nečemu nadati; a ako ne formirate, onda ne znate ko ste. Prvo vas nauče, kada ste Srbin, da se borite protiv mitova. Svi neguju mitove, a Srbi treba da ih se odreknu? Ali Srbi treba da se okrenu iza sebe i vide svoju prošlost koja nije šala. Mi smo jedan stari državotvorni narod koji „ ima su čim izać’ pred Miloša“ i toga se ne treba stideti. Naprotiv“, rekao je u gostovanju u emisiji Srpski svijet Nikola Kusovac, istoričar umjetnosti, kustos Narodnog muzeja u penziji i stručnjak sa dugogodišnjim iskustvom u radu sa muzejima, zavodima, ali i sa pojedincima koji se bave nacionalnom i svjetskom umjetnošću.

„Polako sam postao čovek ikone, a ne čovek slike. Sa slikom možete da manipulišete, a ikona? Pred njom možete samo da se molite i da je razumevate. Sa ikonom se ne može manipulisati. Ne možete doći do sebe ako to ne prepoznate“, objašnjava proces samospoznaje gospodin Kusovac, stručnjak za umjetnost, na Nacionalnoj IN4S televiziji.

Govori o svom radu u državnim institucijama na jedan živ način, kroz anegdote, primjere, prepričavajući situacije i dijaloge, ali i kroz djela i ljude sa kojima se susretao, a koji imaju i nemaju veze sa umjetnošću. Govori o Petru Lubardi, o njegovom akademskom naporu da spriječi rušenje kaple na Lovćenu i podsjeća:

„Lubarda je napisao da se nigde ne stavlja u Crnogorce, već da pripada isključivo srpskom korpusu. To je njegov amanet: da pripada srpskom biću“, a onda tragičnu podelu na Srbe i Montenegrine ilustruje svojom porodičnom situacijom, kroz pismo koje je napisao svojim sestrama na Cetinju:

„Nemojte da vam padne na pamet da me pišete u Montenegrine! Meni neće pasti na pamet da vas upisujem u Srbe, ali nemojte da vam padne na pamet da kažete da nismo jedno“, emotivan je naš najpoznatiji istoričar umjetnosti.

Potom govori o svom ocu Jakovu Kusovcu kraljevom oficiru i čuvenoj bici na Košćelima, i očevom susretu sa Pekom Dapčevićem, nastavljajući da govori o srodnicima koji su se odrekli srpskog nasleđa, i o svom Cetinju odakle je porodica Kusovac:

„Znate li kako je Cetinje postalo antisrpski grad? Srpska Atina je Novi Sad, a Cetinje je bilo Srpska Sparta. Cetinje je posle Drugog svetskog rata bilo prestonica 3 – 4 godine, a zatim su odlučili da to postane Podgorica. Cetinjani su to doživeli kao izneveravanje tradicije i to nezadovoljstvo je usmereno prema Srbima. Tako da je taj antisrpski duh formiran na nezadovoljstvu“, objašljava gost Srpskog svijeta.

Srčanost koju Nikola Kusovac neskriveno ispoljava, ljubav prema umjetnosti, ali prvenstveno prema srpskom nasleđu, u ovom gostovanju se vide kroz brze asocijacije, imenovanje velikana koji su zaslužni za srpsko pamćenje poput Jovana Sterije Popovića, Đorđa Krstića, Dragiše Milutinovića, Uroša Predića, Mihaila Valtrovića, Peđe Milosavljevića, ali i despota Stefana Lazarevića i mnogih drugih.
Govorio je i o značaju u svakom smislu, dolaska 30.000 do 40.000 ruskih oficira, obrazovanih i potentnih, koji su bježali iz komunističke Rusije. Zanimljiva je i njegova opaska da ne bi podnio da se Narodni muzej nazvao po Titu i da bi se upucao zbog toga.

„ Primećujem da neko zlonamerno pravi umetničke postavke, ili još gore – Bog mu uzeo pamet! Gde ćete ispričati srpsku priču, ako ne u Beogradu? Morate da naučite ko ste, da naučite da imate svoje pretke i da vi njima treba da se bavite. Vi, a ne neko drugi, jer druge to ne zanima. To je nevolja što prihvatamo sve što dolazi sa Zapada, ono što naš Ava Justin ne bi prihvatio; a ne vidite ono što je naše. Ne vidite suštinu“, kaže Nikola Kusovac uporno napominjući da čuvamo svoju priču, svoje nasleđe i da se ne odričemo mitova jer „morate da sanjate“.

U razgovoru sa Gordanom Janićijević, ovaj vrstan poznavalac umjetnosti, srpskog materijalnog i duhovnog nasleđa, otkriva i kako su popisivana kulturna blaga, kako su kradena, nestajala, ali i bila vraćana muzejima i podsjeća da se dešava već dugo da se ogromne kolekcije nalaze u privatnom vlasništvu.

Kako se to desilo da su „kolekcionari postali kustosi“ i koja su to druga pitanja koja se nameću iz prošlosti, a koja se nagovještavaju u budućnosti, saznajte u ovoj emisiji Srpskog svijeta.

Pripremila Milijana Eraković