Transportni koridori u Evroaziji: Svi putevi vode u Rusiju

Piše: Andrej Kadomcev

Krajem septembra Evropska unija i Japan su potpisali sporazum, koji ima za cilj da pridoda novu dubinu i značaj zajedničkim naporima dvaju centara svjetske ekonomije u pitanjima transporta, energetike i računarskih tehnologija.

Kako zapažaju zapadna sredstva informisanja, šireći veze Starog Svijeta i Japana, strane otvoreno prikazuju projekat kao protivtežu, i čak „uzvratan udarac“ kineskoj mega-inicijativi „Jedna zona, jedan put“. Kakve su perspektive različitih projekata u konkurenciji transportnih koridora u Evroaziji?

Zbližavnje Evropske unije i Japana je samo po sebi javno i nije slučajno. Posljednjih 2-3 godine u Vašingtonu se pojačavaju tendencije za urušavanje postojećeg međunarodnog sistema, koji je donosio političke i ekonomske dividende, u prvom redu, najrazvijenijim zemljama svijeta, tokom nekoliko prethodnih decenija.

Politika SAD postaje sve egoističnija, ne samo u pogledu otvorenog neslaganja sa interesima nominalnih saveznika, već i u smislu njihovog regularnog podrivanja. Kao rezultat, među vodećim zemljama Evrope i Azije jača tendencija učvršćivanja „globalnog multilateralnog poretka“, koji će biti sposoban da rješava probleme, koje nijedna zemlja pojedinačno ne može rješavati, od klimatskih promjena do slobodne trgovine – bez učešća Amerike.

Jedan od tih pravaca je ekonomska integracija u Evroaziji. Po mišljenju niza vodećih njemačkih medija, za Ameriku predstavlja katastrofu „širenje evroazijske trgovačke zone, zaobilazeći plovidbene puteve, koji se nalaze pod kontrolom SAD“.

Pokušavajući da parira prijetnji, Vašington računa isključivo na subregionalne projekte. Poželjno, pod svojom patronažom. SAD su sredinom 2010. objavile svoje koncepcijsko viđenje budućnosti za Azijsko-Tihookeanski region – Trans-Tihookeansko partnerstvo (TTP), a takođe i za Centralnu Aziju – inicijativu „Novi put svile“.

Planovi SAD za Evropu su u prvom redu vojno-strateškog karaktera: za ulogu reintegratora evropskog kontinenta, u slučaju kraha Evropske Unije, predlaže se NATO. Istovremeno, sadašnja administracija ne odustaje od pokušaja da zabije klin između zapadnih i istočnih članica Evropske Unije, podržavajući inicijative niza država Centralno-Istočne Evrope, stimulišući razvoj lokalnih transportnih koridora i trgovinskih zajednica, koje su orjentisane ne na Evropu, još manje na Evroaziju, već na Sjedinjene Države.

U takvim uslovima, evropski eksperti već od ranije razmatraju kao jednu od najplodotvornijih strategija za Evropsku uniju, preuzimanje uloge lidera na sebe u bloku pristalica očuvanja liberalnih normi međunarodne trgovone. Analogno gledište postaje sve popularnije i u Japanu, koji sa sve više sumnjičavosti posmatra trampovski pravac „grubog protekcionizma“ i izvrtanja ruku na trgovačkim pregovorima. A sada i novi zahtjevi za povećanjem rashoda za izdržavanje američkih vojnih jedinica. Nakon izlaska SAD iz pregovora o TTP, upravo je Japan istupio kao jedan od osnovnih inicijatora nastavljanja pregovora.

Prestavši da bude američki instrument „zaustavljanja Kine“, TTP je u novom formatu možda još elastičnije počeo graditi svoje odnose sa drugom ekonomijom na svijetu, tim prije, što je Kina za njegove članice ključni trgovački partner. Osim toga Japan aktivno radi na realizaciji azijskog sporazuma između petnaest zemalja o regionalnoj trgovini, koji će pokriti polovinu svjetske ekonomije – VREP (RCEP – Multilateralno regionalno ekonomsko partnerstvo). U kome ne učestvuju SAD, ali zato učestvuje Kina.

U okvirima ove politike, u julu prošle godine, je bilo objavljeno stvaranje zone slobodne trgovine između Evropske Unije i Japana. I eto sada su Tokio i Brisel potpisali zajednički dogovor u oblasti infrastrukture. Prema izjavama lidera Japana i Evropske Unije radi se o unapređivanju veza između Indo-Tihookeanskog regiona sa Zapadnim Balkanom i Afrikom“, a takođe i o morskoj maršruti, „koja vodi prema Sredozemnom moru i Atlantskom okeanu“. Pri čemu infrastrukturni projekti ne moraju „pričinjavati ogromne dugove“ i zavisiti od „jedne strane“. Međutim, da li novi japansko-evropski „koridor“ može dostići najavljenu efikasnost bez razvoja partnerstva sa drugim zemljama?

U Evroaziji postoje razni projekti ekonomske integracije – kako između pojedinačnih regiona ovoga gigantskog prostranstva, tako i oni koji obuhvataju sve ili većinu država. U političko-ekonomskoj sferi se aktivno razvijaju takvi integracioni projekti, kao što su Evroazijski ekonomski savez (EAES) i Carinski savez, koje gura RF. Kina računa na „Ekonomsku zonu svilenog puta“ (EPŠP), koja je zvanično orjentisana na maksimalan broj zemalja Azije i Evrope. Kompleksnu strategiju „Partnerstva u oblasti stvaranja kvalitetne infrastrukture“ objavio je i sadašnji japanski premijer Abe.

S gledišta razvoja transkontinentalnih transportnih koridora, Rusija zauzima povoljan položaj; pri čemu se za sada njen tranzitni potencijal za unapređenje robne razmjene između zemalja Evrope i Azije koristi manje od pet procenata.

Međuim, značajan dio sadašnje infrastrukture Azije, željeznica i automobilskih puteva, orjentisani su prema Rusiji. A ekonomičnost u vremnu, pri isporuci roba između Azije i Evrope, prema podacima RBK (Ruski biznis konsalting) može biti dvostruko veća. Osim toga geografski položaj Ruske Federacije pruža jedinstvene mogućnoti za optimizaciju postojećih i formiranje novih transportnih koridora, kako u smislu geografske dužine, tako i u pogledu geografske širine. A takođe nakon formiranja privremenih i stalnih koridora, kombinovanjem mogućnosti željezničke, automobilske i pomorske transportne infrastrukture.

„Najperspektivniji transportni koridori su: Sjeverni pomorski put, Transibirska magistrala, koridor „Sjever – Jug“.“

Sasvim nedavno vlasti RF su konačno odobrile plan probijanja automobilske trase, koja spaja Kinu sa Evropom, preko Kazahstana i Bjelorusije. Planira se da će za 6 godina stotine milijardi rubalja omogućiti kvalitetnu modernizaciju i proširenje transportnih pravaca, koji se protežu preko teritorije Rusije i značajnog dijela bivšeg SSSR, uračunavajući i arktički region. Autotrasa je primjer projekta koji demonstrira mogućnosti uspješnog povezivanja formata evroazijske integracije, koju podržavaju Moskva i Peking, sa ruskim nacionalnim projektom modernizacije transportne infrastrukture. Krajem oktobra, direktor OAO RŽD (Otvorno akcionarsko društvo ruskih željeznica), Oleg Belozerov je potvrdio da postoji interesovnje niza vodećih njemačkih kompanija da učestvuju u probijanju željezničkog pravca velike brzine „Sankt-Peterburg – Moskva – Nižnji Novgorod.

Automobilski i željeznički koridri imaju kapacitet da postanu najekonomičniji i najefikasniji način dopremanja roba na čitavom prostranstvu Evroazije, zamjenjujući vazdušni transport, a u čitavom nizu slučajeva i postojeće morske maršrute. Po mišljenju njemačkih novina „Hajze“, Rusija može da postane centar „evroazijskog ekonomskog prostora, koji se pruža od Portugalije do Kine, da ga skoncentriše, što može da dovede do preraspodjele vlasti i izolacije… Amerike“.
Jedan od najperspektivnijih dugoročnih strateških projekata je takođe i Međunarodni transportni koridor Sjever – Jug“ (INSTC). Projekat će objediniti automobilsku i željezničku trasu, a njegova ukupna dužina iznosi oko 7 200 kilometara.On će povezati Indijski okean sa Persijskim zalivom, sa Kaspijskim morem, preko Irana i sa kasnijim izlaskom prema Sjevernoj Evropi, preko Rusije“.

Krajem 2018. godine bilo je poznato da je Ruska Federacija izdvojila prve tranše kreditne linije za finansiranje INSTC. U avgustu ove godine, premijer Ruske Federacije, Dmitrij Medvjedev, je pred učesnicima Prvog Kaspijskog ekonomskog foruma u Turkmeniji , INSTC nazvao „perspektivnim pravcem“, koji skraćuje vrijeme isporuke roba „iz Evrope, preko Kaspija na Bližnji i Srednji Istok i dalje u Južnu Aziju i obratno“ za 2,5 puta. U realizaciji koridora najvažniju ulogu će odigrati višegodišnje partnerske veze Moskve sa Indijom – petom ekonomijom svijeta, a takođe sa Iranom i Azerbejdžanom.

U širinskom pravcu, Rusija nudi potencijalnim partnerima projekat razvoja Sjevernog pomorskog puta (SMP). U srednjoj i dugoročnoj perspektivi komercijalno pomorstvo prema SMP čini se sve više primamljivim, budući da su u nizu slučajeva sjeverne maršrute jednom i po do dva puta kraće u poređenju sa osnovnim, današnjim. Ovo već dobro razumiju u Kini, koja gura koncepciju spajanja „Polarnog puta svile“, koji je pozvan da obezbijedi zemlju prirodnim resursima i alternativnim pomorskim maršrutama za eksport, u razmjeri od 5 do 15 procenata spoljnotrgovinskog prometa Narodne Republike Kine, već do 2020.godine, sa ruskim SMP. Investitorima iz Narodne Republike Kine pripadaju dionice u čitavom nizu krupnih industrijskih i infrastrukturnih projekata, koje realizuje Rusija iza Polarnog kruga, računajući i „Jamal – SPG“. Po mišljenju Frankfurter Allgemeine Zeitung, „ambicije Kine u regionu, čini se, za sada, ne smetaju Moskvi.

Moskva i Peking uvježbavaju iskustvo strateške uzajamne saradnje u prvom redu u okvirima ekonomske konvergencije EAES i EPŠP.U junu 2018. godine zemlje su završile tehničko-ekonomsku argumentaciju „Sporazuma o evroazijskom ekonomskom partnerstvu, koji predviđa liberalizaciju trgovine usluga i investicija, saradnju u sferi elektronske komercije, u pitanjima konkurencije, zaštite intelektualne svojine i t.d.“

Predviđa se da Sporazum bude otvoren za prisajedinjenje svih zainteresovanih država. 25.oktobra ove godine stupio je na snagu Sporazum o trgovinsko-ekonomskoj saradnji između EAES i Narodne Republike Kine. 20. novembra, govoreći na plenarnoj sjednici 15. investicionog foruma „Rusija zove!“, Vladimir Putin je podvukao da Moskva i Peking rade na stvaranju zone slobodne trgovine (ZST).

Kako zapažaju u Ruskom savjetu za međunarodne poslove stvar nije, jednostavno, u integraciji transportnih pravaca. „Cilj je – na svakoj etapi povezivati proizvodnju sa tržištem“. Stvaranje „institucionalne baze“ u kombinaciji sa modernizacijom infrastrukture i unapređenjem proizvodnje „u njenim okvirima“.

Tako bi kao primjer računarske integracije Evrope i Azije mogao da posluži projekat uspostavljanja optičkog vlakna velike brzine između Helsinkija i Tokija, kojim se bave ruski PAO „Megafon“ i finska Cinia Oy. Direktor za strategiju i unapređenje biznisa „Megafon“, Aleksandar Soboljev, je podvukao da je kroz ruski Arktik „najkraća moguća fizička maršruta između Sjeverne Evrope i Azije“.
Rusija je spremna da proširuje veze sa Evropskom Unijom i u drugim oblastima.

Podsjetimo da je Vladimir Putin još 2010. godine predlagao dugoročni plan formiranja ZST Rusija – Evropska Unija. Kao i ranije Rusija se zalaže za prelazak od konkurencije projekata „evropske i evroazijske integracije“ u korist njihovog povezivanja. Za kvalitetno učešće u integraciji Evroazije, Evropska Unija u prvom redu mora shvatiti kakvu ulogu ona namjerava da igra u uslovima erozije transatlantskih odnosa. I, drugo, kako Evropa namjerava da se suprotstavi rastućoj prijetnji unutrašnjeg raskola. Sa svoje strane Rusija je tokom proljeća ove godine, iz usta Sergeja Lavrova, još jeanput podsjetila, da je kao i ranije zainteresovana za prisajedinjenje država Evropske Unije u Sveobuhvatno evroazijsko partnerstvo.
Kako pokazuje istorijsko iskustvo logika razvoja uzajamno povoljnih ekonomskih veza, u stanju je da prevazilazi čak i najzastarjelije političko-diplomatske protivurječnosti.

U slučaju Evroazije, procesi produbljivanja trgovačko-ekonomskih odnosa su u stanju, kako se prikazuje, da suštinski ublaže mnoga geopolitička razmimoilaženja. I čak da u potpunosti riješe neke od postojećih političkih konflikata. Istovremeno, pokušaji da se Rusija ignoriše, ili da se njena uloga u kontinentalnoj integraciji svede na minimum, pokazuju se izuzetno kontraproduktivnim.

Preveo: V. A.