Tito i ustaše

Piše: Prof. dr Vladislav B. Sotirović, Vilnjus, Litvanija

Kolaboracija Brozovih partizana sa ustašama u NDH više nije tabu tema u jugoslovenskoj a pogotovo srpskoj istoriografiji. Osnovne konture postoje iako nedostaje puno ličnih detalja i epizoda. U donjem tekstu bih skrenuo pažnju na jednu od takvih epizoda koja se odnosi na Josipa Broza Tita a zasnovana je bar na jednom (meni poznatom) istorijskom izvoru (tj. izjavi) koji inače sigurno nećete naći u famoznim Zbornicima NOR-a ili zvaničnim (Dedijerovim) životopisima Josipa Broza.

Konkretno, prema tvrđenju Majkla Blagoja Radenkovića (autor knjige Istinom protiv mitova: Prava istorija Srbije u poslednja dva veka), američki obaveštajac Ilija (Eli) Popović kao svedok mu se poverio da je lično prisustvovao prijateljskom susretu Josipa Broza Tita sa visokim ustaškim oficirom. Naime, prema kazivanju Ilije Popovića, u Vrhovni štab partizanskih snaga, pri kome je bila i angloamerička misija, automobilom sa jasno vidljivim oznakama ustaškog (NDH) vazduhoplovstva se dovezao njegov tadašnji komandant Franjo (France) Pirc. Njemu u čast je postrojena partizanska počasna straža na čelu sa Josipom Brozom Titom. Ilija Popović dalje navodi da su se Pirc i Broz srdačno pozdravili i izljubili a Pircu i njegovoj ustaškoj pratnji u čast je uveče priređen svečani banket. Sam Ilija je odbio da prisustvuje ovom banketu za razliku od britanskih članova savezničke misije čiji je šef Britanac sutradan saopštio Iliji da je kao nepodoban prekomandovan u Italiju.

Ova epizoda Broza sa Pircom je objavljena u uvodnom delu monografije pukovnika Roberta Makdauela (1894.−1980.) Streljanje istorije na srpskom jeziku 2012. (original: Robert Harbold McDowell, The Key Role in Southeastern Europe during World War Two of the Serbs and Their Commander General Draza Mihailovich despite Their Abandonment by Churchill and Roosevelt). Autor je inače bio zaposlen u američkoj Vojnoj obaveštajnoj službi za vreme rata a nakon njegovog završetka imao je i zapaženu civilnu karijeru kao docent savremene istorije Bliskog istoka i Jugoistočne Evrope na Univerzitetu Mičigen. Pukovnik Makdauel je bio jedan od najbolje obaveštenih američkih eksperata za Jugoistočnu Evropu i Bliski istok a tvrdio je da su Mihailovićevi četnici (JVuO) bili ključni faktor u borbi protiv sila Osovine na Balkanu. Pukovnik Makdauel je boravio u štabu generala Mihailovića od avgusta 1944. i bio odlično obavešten ko je ko i ko se bori protiv koga u Jugoslaviji.

Ko je bio Ilija Popović? Eli (kako su ga zvali) je bio američki Srbin koji se i rodio u SAD kome su roditelji imigranti poreklom bili iz Like. Odmah po ulasku SAD u Drugi svetski rat (nakon Perl Harbura) američka administracija je oformila svoju centralnu obaveštajnu službu – OSS (današnja CIA) u koju je regrutovan i Eli. Ubrzo je Ilija poslat u Jugoslaviju gde se spustio padobranom i kao američki obaveštajac i pretstavnik se priključio angloameričkoj savezničkoj misiji pri Titovom Vrhovnom štabu. Ubrzo je Ilija saznao da mu je sva rodbina pobijena od strane ustaša. Ilija Popović je nakon Jugoslavije nastavio karijeru u Evropi a stigao je i do Kine gde je postao lični prijatelj vođe kineskih nacionalista Čang Kaj Šeka.

Sa svoje strane, Franjo Pirc (rođen i umro u Sloveniji, 1899.−1954.) je u svojoj vojnoj karijeri tri puta menjao zaraćene strane na prostoru Jugoslavije a nakon rata imao uspešnu i vojnu i diplomatsku karijeru kod Josipa Broza (bio je i vojni pilot austrougarske vojske u kojoj je služio i Josip Broz 1914. na frontu u zapadnoj Srbiji). Sam Pirc je inače tipično ogledalo hrvatske politike u Drugom svetskom ratu. Kada je Nemačka bez objave rata napala Kraljevinu Jugoslaviju 6. aprila 1941. i bombardovala Beograd kapetan Pirc je bio na službi na vojnom aerodromu kraj Beograda u Batajnici i to kao komandant eskadrile kraljevskog vazduhoplovstva (Drugi borbeni puk Vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije). Prvi nalet nemačkih bombardera nije oštetio vazdušna plovila na batajničkom aerodromu i Pirc je dobio naredbu da sve letelice sa batajničkog prebaci na niški aerodrom što je Pirc i uradio ali je odmah po sletanju aviona u Nišu spalio sve letelice u eskadrili kojom je komandovao sem jedne sa kojom je dezertirao Nemcima koji su ga predali ustašama.

U novoformiranoj ustaškoj NDH Pirc je imenovan za zapovednika ratnog vazduhoplovstva sa činom pukovnika Hrvatske domobranske garde gde je i ostao sve dok nije prebegao 1943. u Titov Vrhovni štab pošto je shvatio u kom pravcu duvaju ratni vetrovi, tj. da Pavelićeva NDH neće preživeti rat. Pod Brozovom vrhovnom komandom bivši ustaški pukovnik Pirc je imenovan za prvog komandanta jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva dobivši 1. septembra 1944. čin general-majora a i odlikovan je Ordenom partizanske zvezde drugog reda. Pirc je čak zvanično ušao u titoistički obrazovni sistem kao osnivač Brozovog Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva (NOV i JA).

Međutim, to nije bio i kraj uspešne karijere Franje Pirca kod Josipa Broza jer je Pirc nakon penzionisanja iz jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva nastavio službu ali sada u diplomatskim vodama pa je tako dogurao i do ambasadora (veleposlanika) FNRJ (1946.−1949.), gle čuda, baš u Argentini i to još za života bivšeg poglavnika NDH Anta Pavelića koji se preko vatikanskih „Pacovskih kanala“ zajedno sa mnogim drugim ustašama nakon rata sklonio u Argentinu. Pirc je u Argentini ostao kao emigrant s obzirom da je opozvan zbog njegovog opredeljenja za Informbiro 1949. Ipak, ubrzo se vratio u Jugoslaviju gde je mirno živeo iako je bio ibeovac – niti je poslat na Goli otok niti je proganjan. Treba napomenuti da su pored Franje Pirca i druge ustaše uključujući i notorne ratne zločince potražili spas kod Josipa Broza i njegovih partizana gde su prijateljski prihvaćeni i nagrađivani raznim funkcijama i vojnim činovima (Rudolf Petovar, Husein Miljković, Ibrahim Šator, Marko Mesić, Ibro Ibraković, itd.).

Na kraju, zanimljivo je da je Pircovo dezerterstvo sledio i poslednji komandant Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva Hrvat General Anton Tus koji je prebegao kod Franje Tuđmana.

Post scriptum

Skreće se pažnja (pozornost) čitaocima da gorespomenuti istorijski izvor o epizodi Josipa Broza Tita sa Franjom Pircom nije još uvek dobio ekspertsku verifikaciju verodostojnosti od strane Saveza „antifašista“ Srbije (mutant SUBNOR-a) na čelu sa izvesnim Aleksand(e)rom Krausom po zanimanju metalurg i jednog od njegovih dovrhovnika Zlatoja Martinova koji se izdaje za magistra nauka (nije poznato kojih nauka niti na kom univerzitetu je magistrirao i sa kojom temom magistarskog rada niti ko mu je bio u komisiji za odbranu). Inače, ovaj Savez nema ni svoju internet prezentaciju već samo FB stranicu. Savez je poznat po javnoj izjavi njegovog prvog dovrhovnika Dr Aleksandra Sekulovića da je genocidnost kroz istoriju bila bitno obeležje srpskog nacionalizma.

Članak je originalno objavljen na privatnoj onlajn prezentaciji autora:

http://global-politics.eu/sotirovic/tito-ustase/