Suprotnost svjetova – Šarl de Gol nasuprot Broza i Mihailovića

Kada se pogleda ponašanje mudrog i odgovornog Šarla de Gola u vremenima nacističke okupacije Francuske, i ponašanja lokalnih balkanskih vođa u istim vremenima, uočava se nepremostiva razlika civilizacijskih vrijednosti Balkana i Zapada. Naime, general Šarl de Gol se nije saglasio da se u okupiranoj Francuskoj ubijaju njemački oficiri i vojnici- ako će to izazvati nepotrebno strijeljanje talaca iz redova francuskog naroda. Istorija je pokazala da je ta mudrost sačuvala Francusku, a nemudrost balkanskih vođa stvorila nepotrebne žrtve i beskonačni konflikt, koji u produžetku istorije opterećuje generacije.

Ustanak koji ne donosi slobodu- predstavlja tragičnu avanturu

Francuska je poslije pobjede Hitlera bila okupaciona zona kao i Crna Gora i Srbija toga vremena. Razlika između Francuske i Jugoslavije je u tome što je treća, glavna i najgora okupaciona zona Jugoslavije, bila NDH- neadekvatna i manijakalna država koja je podsjećala na pakao na Zemlji. Ona je bila generator najvećih sukoba naroda i religija na ovom tlu, u koju su bili svi, nevoljno, uvučeni na najkrvaviji način. I tako, dok se u Francuskoj prvobitni otpor okupaciji javljao kroz mirne demonstracije studenata u Parizu, u Srbiji i Crnoj Gori komunisti i monarhisti se odlučuju za oružani ustanak. Dakako, u uslovima bezmjerne vojne snage, kojima su raspolagale Njemačka i Italija, dizanje ustanka je bilo ravno samoubistvu, tačnije- herojskom samoubistvu.

U Trinaestojulskom ustanku u Crnoj Gori su zajednički učestovali i komunisti i monarhisti i to, sa jedne strane, predstavlja momenat političkog zajedništva naroda i akt ošteg samopožrtvovanja. Recimo, u ogranizacionoj strukturi ustanka- pukovnik Bajo Stanišić je bio član Privremene vrhovne komande narodnooslobodilačke vojske Crne Gore, a kapetan Pavle Đurišić vidni učesnik oslobođanja Berana. U Trinaestojulskom ustanku ustanku je učestvovalo i 26 sveštenika SPC, oko trideset učenika bogoslovije, bogoslova i teologa, kao i 115 oficira, aktivnih i penzionisanih. Ratni heroj Milovan Kovačević, tada SKOJ- evac i organizator ustanka, mi je jednom prilikom rekao da su se pripremale neka manje, skoro simbolične operacije protiv Italijana. Međutim, desilo se čudo, jer se digao cio narod što niko od organizatora nije očekivao. Rezultat toga ustanka je bio početni vojni uspjeh, i kratkotrajno oslobođenje teritorija od okupatora. Poslije nekoliko dana se desio žestoki kontraudar, i poraz ustanika sa mnogobrojnim žrtvama među civilima, što je bilo logično i očekivati. I tako, ispostavlja se svaki ustanak koji ne donosi nešto dužu i smisleniju slobodu- predstavlja samo tragičnu avanturu.

Gušenje ustanka i novi zaplet

Vrlo brzo poslije dizanja ustanka se na 32 hiljade ustanika obrušilo 100 hiljada italijanskih vojnika, zajedno sa 20 hiljada pripadnika albanske i Muslimanske milicije iz Plava, Gusinja, Sandžaka i dijela Metohije. Kontraudar okupacionih snaga nije samo doveo do vojnog razbijanja ustanika, već i do odmazdi nad civilnim stanovništvom. Takva beznadežna situacija je logično dovela do podjela ustanika na one koji su bili za nastavak borbe, i onih koji su procjenjivali da bi nastavak dejstava donio bespotrebne ljudske gubitke. Te podjele su dovele kroz par mjeseci do stvaranja obrisa novih grupacija koje su se nazivale- četnici. Jačanje toga novog pokreta nedvosmisleno su pomogli upravo komunisti, jer se kod njih desilo nešto neobjašljivo i strašno, poznato pod bezazlenim nazivom “Lijeva skretanja”. U knjizi Milije Stanišića, pod nazivom “Dubinski slojevi Trinaestojulskog ustanka u Crnoj Gori”, ta neobična pojava kod komunista se opisuje ovako: ”Pojave ljevičarenja i ultraradikalizma uzele su maha, sa golemim negativnim političkim i vojnim posljedicama. Pretjerane i nepromišljene represalije još više su produbile postojeći društveni sukob. Najveće nedaće i štete NOP-u nanijela su brojna ubistva političkih protivnika. Fizički su likvidirani ne samo stvarni neprijatelji narodnooslobodilačke borbe, nego i oni koji se nijesu kompromitovali u saradnji sa okupatorom, ili koji su se samo kolebali. A u pretjerivanju sa radikalnim obračunavanjem bilo je, čak, i pucanja po svojima. Mučan utisak među žiteljima ostavljao je i način ubijanja ljudi: neobrazložena i tajnovita ubistva noću, kradom, i u zasjedama, kao i paljenje kuća protivnika. Takvi postupci unosili su nezadovoljstvo i ličnu nesigurnost u narodu, izazivali bratstveničko okupljanje oko četničkih kolovođa i podsticali na osvetu. Riječju, sektaštvo i radikalizam “ljevičarenja” doprinosili su jačanju i ekspanziji četničkog pokreta, i odgurnuli su u njihove redove mnoge kojima tamo nije bilo mjesto.” Osim ovog neadekvatnog srljanja komunističkih rukovodilaca tog vremena, desio se još jedan strašan događaj. Svakako, radi se nepotrebnom i tragičnom napadu partizana na Pljevlja.

Autor knjige »Mrtvi ne zbore«, Branko N. Filipović, tu situaciju opisuje ovako: “U Pljevaljskoj bici je od 3.690 boraca iz stroja izbačeno 488 i to– 226 poginulih i 262 ranjenih. Ovom bitkom je Crna Gora u crno zavijena. Poslije neuspjeha u Pljevaljskoj bici u crnogorskom Odredu je nastalo teško stanje. U njemu je ostalo oko 800 boraca (od 3.690), od kojih je oko 370 ušlo u Prvu proletersku brigadu, oko 150 je ostavljeno u Sandžaku i oko 200 vraćeno na domaći teren. Svi ostali preživjeli borci, osim ranjenika, samovoljno su se vratili svojim kućama. Neuspjeh u Pljevljima imao je ozbiljne posljedice u Crnoj Gori, koja je ostala bez najelitnijeg dijela ustaničkog kadra. Po povratku iz bitke, znatan broj boraca bio je demoralisan…” Nema sumnje, zbog svega ovog se ustanički pokret vođen komunistima naprosto raspao. I da nije bilo četnika sve bi isto bilo, jer mnogi koji su napustili partizane su naprosto imali samo jedan cilj – otići od njih, pri čemu su imali jako malo izbora, jer su i alternative bile malobrojne.

Ustanike protiv Hitlera su pozdravili bombarderi SAD

U Srbiji su nepotrebni ustanak protiv okupatora isto zajedno izveli komunisti i monarhisti. Njemački odgovor je bio žestok, pokrenuli su 80 000 vojnika i slomili ustanike. Prilikom te operacije izgubili su samo 1190 vojnika, a ubili 11 522 ustanika i strijeljali 21 809 civila. Srbija je prilikom dizanja ustanke gore prošla od Crne Gore. Radi se o ogromnoj razlici u žestini i krvoločnosti dva okupatora. Italijani su kao okupator, ako okupator može biti dobar, bili “okupator iz bajke”. Komunisti su, prije dizanja ustanka u Crnoj Gori, specijalno razgovarali sa mnogobrojnim italijanskim vojnicima, ustvrdivši da ti vojnici u ogromnom procentu nisu za rat, niti su simpatizeri fašizma. Upravo zato mi nije jasna pojava masakriranja zarobljenih i ranjenih Italijana u Crnoj Gori i Hercegovini od strane ustanika, koja je dovodila do represija nad civilima, i strijeljanja i deportacija u logore zarobljenih ustanika.
Poslije svega izdešavanog, licemjerni Zapad je pozdravio dizanje ustanka u Srbiji i Crnoj Gori, jer je bolje da gine neko drugi nego oni. Engleska i SAD nisu htjele da otvore Zapadni front godinama, a otvorile su ga tek kada su vidjele da je Hitler slomljen napredovanjem Crvene armije. Koliko je Zapad cijenio ustanke i stradanja u borbi protiv Hitlera na našim prostorima, najbolje se vidjelo na kraju Drugog svjetskog rata. “Čestitku” za borbu protiv Hitlera Zapad nam je dao u vidu masovnog i mnogokratnog bombardovanja gradova u Srbiji i Crnoj Gori. Beograd, Podgorica, Niš, Nikšić, …, su zbrisani sa lica zemlje. Tom prilikom su se desile stravične žrtve među civilima, i nije Zapadu bilo važno da li su ti civili bili za monarhiju ili komunizam ili nešto treće.

Koncepcija De Gola protiv koncepcije balkanskih vođa

Dakako, u nekom sledećem tekstu ću se osvrnuti na ustanak u NDH, koji je bio neophodan i neminovan, ali i krajnje neadekvatno vođen, što pokazuje primjer Jasenovca koji je radio do zadnje sekunde rata. A sada, da napravim paralele dešavanja na našem tlu u odnosu na dešavanja u okupiranoj Francuskoj. Naime, situacija u toj državi je bila sledeća- “Na izmaku ljeta 1941. g. u Francuskoj su počeli napadi na nemačke kasarne, klubove i bioskope namenjene nemačkim vojnicima, na kantine, vojne čekaonice i transporte, a potom septembra 1941. su napadnuta njemačka vojna lica u Nantu, Bordou, Parizu. Njemci su na te akcije odgovorili strijeljanjima talaca i zatvaranjem hiljada ljudi. Na represivne mjere nacista Šarl De Gol je odgovorio tako što je 23. oktobra 1941, preko londonskog radija, naredio da se „na okupiranoj teritoriji Njemci otvoreno ne ubijaju”, jer im je lako da odgovore masovnom odmazdom protiv nenaoružanih građana.” Međutim, zakasnio je, jer su Njemci 24. oktobra strijeljali taoce u Nantu, Bordou i Šatobrijanu. De Gol je povodom toga masakra preko radija poručio: „Streljajući naše mučenike, neprijatelj veruje da će zaplašiti Francusku. Francuska će mu pokazati da ga se ne boji…” Da bi pokazao “kako se Francuska ne boji”- De Gol je “u znak simbola nepokornosti i pijeteta prema žrtvama pozvao sve Francuze i Francuskinje da prestanu sa radom i da ostanu „nepomični” tamo gde se zateknu, u petak 31. oktobra 1941. godine.”
Zbilja, možete li zamisliti situaciju gdje Broz i Mihailović poslije odmazdi Italijana i Njemaca, zajedno daju proglas o obustavi oružane borbe. Te da, u “znak nepokornosti okupatoru”, pozovu Srbe i Crnogorce da istog tog petka 31. oktobra 1941. godine u podne “ostanu nepomični pet minuta”, a sve u znak protesta protiv nacizma? Ne, mi smo imali drugu, bezumnu priču o kojoj ide ovaj tekst. Šarl de Gol je, naprotiv, obustavio sve aktivne operacije protiv nemačke vojne sile “u ime egzistencijalnih razloga”, i tražio pasivni otpor čiji je cilj bio- “da Njemci psihološki osete da su u osvojenoj i neprijateljskoj zemlji”. Paralelno je, logično, vršio obavještajne i logističke pripreme za dan kada je ustanak svrsishodan i normalan. Tako je u vremenima haosa, veliki Šarl de Gol sačuvao Francusku, izbjegao nepotrebne žrtve, iskoristio Petena koji je planiran kao žrtveni jarac, osudio ga na smrt, a potom tu kaznu gospodski preinačio u doživotnu robiju “zbog njegovih ranijih zasluga pred Francuskom”. Francuska je poslije svega postala jedna od četiri sile pobjednice toga rata, dobila okupacionu zonu u Njemačkoj, a mi na Balkanu smo dobili stotine hiljada nepotrebnih žrtava zbog nedostatka pameti lokalnih vođa. Zato je Francuska civilizacija, i tamo gdje jeste, a mi osuđeni da budemo na repu svijeta i civilizacije.