Srpski hram krasi Baščaršiju: Stara Crkva starija od grada
Stara crkva u Sarajevu
Raspadom Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije došlo je do stvaranja novih država, naroda i imena za jedan isti jezik, a osnova za to je nađena u tumačenju istorije po potrebi interesnih grupa. Tačnije, na djelu je najgrublje falsifikovanje istorijskih činjenica. Prekraja se istorija, izvrću činjenice, falsifikuju i tumače kako kome odgovara. Izraženi primjeri takve politike prelamaju se u Bosni i Hercegovini, gdje se srpska kulturna baština i tradicija prisvajaju i otimaju, iako svi istorijski dokazi i nalazi nedvosmisleno potvrđuju da su Srbi jedini autohtoni narod na tom prostoru, jer su narodi koje su zatekli po dolasku na Balkan nestali, asimilovani ili izumrli. Zato je neophodno da na otimačinu i prekrajanje istorije Srbi odgovore nepobitnim činjenicama i dokazima, piše u tekstu objavljenom na Informativnom portalu „Slavija“.
–Jedan od monogobrojnih dokaza srpske autohtonosti na prostoru Bosne i Hercegovine je i Crkva svetih arhangela Mihaila i Gavrila u Sarajevu. Ovaj hram, kojeg Sarajlije zovu i Stara crkva, jedan je od najstarijih hramova Srpske pravoslavne crkve u Bosni i Hercegovini. Nalazi se na Baščaršiji. Taj veličanstveni biser srpske srednjovijekovne arhitekture, nepobitan je dokaz vjekovnog postojanja pravoslavnih Srba na tom prostoru. Stoga, veoma je značajan i s duhovnog, i s kulturnog, i sa istorijskog stanovišta. Hram datira iz 14. vijeka ali je sagrađen na osnovama vizantijske bazilike iz 6. vijeka, koja je po hrišćanskom raskolu 1054. godine pripala pravoslavnom korpusu crkava. Iz svega toga proizilazi da je Stara crkva zapravo starija od grada Sarajeva skoro 10. stoljeća i nastala je kad nije bilo ni pomisli o islamu i katoličanstvu, a kamoli o nekakvom posebnom, nesrpskom narodu koji je autohton na teritoriji Bosne i Hercegovine, naglašava autor.
On dodaje da razlika između ovog hrama i drugih crkava koje su nastale na temeljima ranohrišćanskih bazilika ili temeljima rimskih i grčkih bogomolja, ogleda se u tome što Stara crkva nije građena na temeljima, nego je nadograđena.
–O ktitoru hrama i graditeljima nema relevantnih istorijskih podataka. Sigurno je samo da, po arheološkim podacima i nalazima, potiče iz srednjeg vijeka, a da je iznikla na osnovama ranohrišćanske, vizantijske, bazilike. Postoji predanje, koje se kod lokalnih Srba prenosi s koljena na koljeno, da je ktitor bio Andrijaš Mrnjavčević, brat Kraljevića Marka, ali to nije potvrđeno nijednim istorijskim dokumentom ili nalazom jer su svi pisani tragovi, najvjerovatnije, nestali za vrijeme turskog osvajanja srpskih država. Indirektne pisane tragove o Staroj crkvi nalazimo u carigradskim spisima iz 1485. i 1489. godine. U spisu iz 1485. godine navodi se kako u Sarajevu obitavaju 103 hrišćanske porodice, 42 muslimanske i 8 dubrovačkih, a u spisu iz 1489. godine se pominje popovski sin Đuro, te je neosporno da je jedno tako jako, za to doba, hrišćansko naselje moralo imati svoju bogomolju. Tim prije što se pominje i jedan sveštenikov sin, pojašnjava se u tekstu.
Dalje se navodi da ozbiljniji pisani tragovi o crkvi i sveštenstvu mogu se naći tek od 16. vijeka a u 17. je tri puta stradala od požara. Treći put krajem 17. vijeka kad su Austrijanci predvođeni Eugenom Savojskim poharali i popalili Sarajevo, kada je nakon pljačke zapaljena i Stara crkva. U 18. vijeku dva puta je oštećena u požarima, 1724. i 1788. godine. Poslije tih požara obnavljana je, 1730. odnosno 1793. godine. Generalno je renovirana 1982. godine, a na Cvijeti iste godine osveštao ju je mitropolit Vladislav.
–Građevina je dobrim dijelom ukopana zemlju, pravougaone osnove, duga 14,5m, široka 16,5m, visine 8m. Zidovi su od kamena, debljine preko 100 centimetara, a svod od cedre. Ima dva oltara. Prilikom opravke 1730. godine bočni brodovi i narteke su predvojeni patosom i tavanicom, te je tako načinjeno i gornje odjeljenje, ženska crkva. Ikone u crkvi i one kojima je crkva oslikana, radovi su domaćih i stranih majstora ikonopisanja od 16. do 18. stoljeća. Najveću umjetničku vrijednost ima drveni ikonostas iz 17. vijeka s ikonama koje je radilo više slikara u raznim periodima kao što su zograf Radule, Avesalom Vujičić (1674. godine), Maksim Tujković(1734. godine), nepoznati barokni slikar u 18. vijeku. Gornji red ikona na ikonostasu je poklonio Srbin iz Trsta Jovan Miletić, porijeklom Sarajlija. U Staroj crkvi se čuvaju ruka Svete Tekle, dijelovi moštiju Svetog Patelejmona, Svete Makrine i Svetog Jakova Persijanca, nabraja se u tekstu.
Za Staru crkvu je vezana i srpska osnovna škola koja je bila jedan od značajnih stubova opstanka i očuvanja srpskog naroda i njegove vjere na prostoru Sarajeva, ali i cijele Bosne i Hercegovine. Uz osnovnu školu pedesetih godina 19. vijeka osnovana je i viša škola koja je radila do 1883. godine kada su je austrougarske okupacione vlasti zatvorile.
–Uz crkvu se nalazi i Muzej Stare, crkve koji je otvoren na insistiranje i zaslugom crkvenog tutora i srpskog dobrotvora Jeftana Despića. U muzeju se čuvaju stari slikarski radovi, stari rukopisi, stare štampane knjige, crkvene tkanine i vez, stari metalni predmeti, bogoslužbene stvari, stari novac, etnografski rekviziti, starinsko oružje, duborezi, zbirka obrađenog kamena. Ovaj veličanstveni simbol srpske duhovnosti, kulture, tradicije, civilizacije samo je jedan u nizu široj javnosti nepoznatih ili malo poznatih simbola i pokazatelja ko je autohton, a ko došljak u Bosni i Hercegovini. Takvih građevina, mjesta i arheoloških ostataka ima širom Hercegovine i Bosne, i neophodno je da se javnost, prvenstveno inostrana, upozna s tim, jer se veoma lako može desiti da budu oteti i pripisani tuđoj ili izmišljenoj tradiciji, zaključuje autor.
