Skandalozna poruka Delegacije EU u Crnoj Gori: Štite hrvatski fašistički revizionizam!

U cilju objektivnog informisanja javnosti i dobijanja jasnog stava Evropske unije o određenim postupanjima države članice – Republike Hrvatske – u odnosima prema Crnoj Gori, redakcija IN4S je gospodinu Johanu Satleru, ambasadoru Delegacije EU u Crnoj Gori, dostavila opsežan set pitanja. Do momenta zaključenja teksta, odgovori na pitanja poslata početkom avgusta (petog avgusta) a zatim i urgencije upućene 2. septembra – nisu stigli. Ovaj izostanak reakcije neizbježno postavlja pitanje: da li institucionalno ćutanje EU predstavlja indirektno odobravanje praksi koje, po sopstvenim standardima Unije, moraju biti osuđene?

Pitanja koja smo postavili ticala su se suštinskih tema: uslovljavanja Crne Gore bilateralnim pitanjima, istorijskog revizionizma u javnom i političkom prostoru Hrvatske, izostanka institucionalne osude zločina počinjenih tokom devedesetih i šireg pitanja tranzicione pravde.

Upitali smo kako Evropska unija gleda na činjenicu da jedna njena članica – Hrvatska – uslovljava susjednu državu, Crnu Goru, pitanjima koja su po prirodi bilateralna, a pritom se sama nikada nije suočila sa sopstvenim ratnim zločinima iz devedesetih. Do danas, EU nije odgovorila.

Posebno smo pitali kako EU opravdava činjenicu da Hrvatska od Crne Gore traži „ratne odštete“, a istovremeno ne pokazuje spremnost da prizna zločine poput onih u logoru „Lora“ u Splitu, gdje postoje brojna svjedočenja o mučenjima i ubistvima zarobljenika, uključujući i državljane Crne Gore. Takođe, da li EU uopšte ima zvaničan stav o logoru „Lora“ i da li je ikada pozvala Hrvatsku da u potpunosti istraži i procesuira odgovorne za te zločine?

Javnost dobija jedinu moguću poruku – da žrtve „Lore“ i dalje nisu dovoljno važne da bi dobile pravdu!

Članicama se prašta ustaško nasljeđe

Tražili smo pojašnjenje kako je moguće da u 2025. godini zemlja članica EU – Hrvatska – svake godine svečano obilježava vojno-policijsku akciju „Oluja“, tokom koje je, prema procjenama, protjerano preko 200.000 Srba, a stotine ubijene. Pitali smo da li EU podržava takve proslave i da li je svjesna da se tokom obilježavanja „Oluje“ otvoreno koriste ustaški simboli i pokliči poput „Za dom spremni“. Nismo dobili ni jednu rečenicu odgovora, a bez jasne reakcije EU izgleda da je ovakva praksa unutar Unije – prihvatljiva.

Postavili smo i pitanje kako EU miri svoje zvanične politike protiv revizionizma i glorifikacije fašizma s činjenicom da Hrvatska, iako formalno osuđuje ustaški režim, nikada nije dosljedno i institucionalno raskinula s njegovim nasljeđem – dok u javnom prostoru i dalje postoje ulice, spomenici i govor koji afirmišu simbole i ličnosti povezane sa NDH.  Takođe smo pitali da li EU smatra prihvatljivim da jedna članica Unije istovremeno blokira napredak druge države kandidata, dok u sopstvenom društvu negira ili ignoriše istorijsku i ratnu odgovornost.

Pitali smo i da li se unutar EU uopšte vodi dijalog o dvostrukim aršinima u politici proširenja, gdje se od kandidata zahtijeva visok stepen demokratije i pravne države, dok se kod pojedinih članica tolerišu govor mržnje, revizionizam i nekažnjivost za ratne zločine. Na kraju smo upitali da li je EU svjesna da se ljudi koji su izbjegli tokom „Oluje“, uključujući i brojne građane Crne Gore srpske nacionalnosti, ni danas ne osjećaju bezbjedno u Hrvatskoj, a nekima je i dalje onemogućen povratak ili povrat imovine.

EU ruši sopstvene temelje

Ako je Evropska unija nastala kao odgovor na fašizam i ratove 20. vijeka, onda njeno današnje ćutanje o hrvatskom revizionizmu i sistemskom uslovljavanju Crne Gore predstavlja najdublji udar na njene temelje. Odsustvo reakcije više nije „diplomatska uzdržanost“ već politički izbor koji u praksi znači tolerisanje, pa čak i podsticanje, pojava koje Unija formalno osuđuje.

Dok se od država kandidata zahtijevaju najviši standardi pravde, demokratije i pomirenja, postojeće članice bez sankcija mogu da relativizuju genocide, slave etničko čišćenje, negiraju ratne zločine i koriste bilateralne sporove kao sredstvo političkog ucjenjivanja. Taj dvostruki aršin potkopava kredibilitet cijelog evropskog projekta i šalje opasnu poruku da je fašizam prihvatljiv – ako ga čini neko iznutra.

Evropska unija danas nije samo posmatrač nego i saučesnik. Ćutanjem Brisela postaju moguće proslave „Oluje“ bez osude, korišćenje ustaških simbola bez sankcija, odsustvo pravde za „Loru“ i druge logore. Sve to razara vjeru građana Crne Gore, ali i cijelog regiona, da evropski put ima smisla. Budući da su ovakvim postupanjem još jednom pokazali da su evropske vrijednosti postale prazna fraza, onda je vrijeme da se postavi pitanje: šta je zapravo ostalo od Evropske unije?