Republika Srpska je nastala u miru i starija je od države Bosne i Hercegovine

Piše: dr Rajko Petrović, istraživač Instituta za evropske studije u Beogradu

Deklaracijom o proglašenju Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 9. januara 1992. godine nastala je srpska država na prostoru tadašnje Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, kasnije preimenovana u Republiku Srpsku Bosnu i Hercegovinu i konačno u Republiku Srpsku, kao odgovor na nelegalne i nelegitimne težnje Muslimana (tada se još uvek nisu zvali Bošnjacima) i Hrvata da celokupnu teritoriju Bosne i Hercegovine otcepe od Jugoslavije.

Tom deklaracijom je jasno definisano da srpski narod u Bosni i Hercegovini želi da ostane u sastavu Jugoslavije kao njena federalna jedinica, a što je i potvrdio na plebiscitu 9. i 10. novembra 1991. godine. Na nelegalnom i nelegitimnom referendumu o budućem statusu Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine održanom od 29. februara do 1. marta 1992. godine bez saglasnosti i učešća Srba kao jednog od tri konstitutivna (ravnopravna) naroda u njoj muslimansko-hrvatska koalicija proglasila je nezavisnost, a 8. aprila promenila ime fiktivne države koju Srbi nikada nisu prihvatili u tzv. Republika Bosna i Hercegovina.

Građanski rat u Bosni i Hercegovini zvanično je počeo 1. marta 1992. godine, a prvi veći oružani sukobi aprila meseca iste godine. Rat je završen 21. novembra 1995. godine Dejtonskim mirovnim sporazumom kojim tri zaraćene strane stvaraju državu Bosnu i Hercegovinu sastavljenu od entiteta Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine, sa odloženim rešenjem statusa grada Brčkog i njegove okoline.

Iz gore iznetih nespornih istorijskih činjenica možemo izvesti tri važna zaključka koji se ne samo u bošnjačkoj i hrvatskoj, već i delu srpske javnosti neopravdano guraju po strani.

Prvi, da je Republika Srpska nastala u miru, slobodnom i demokratskom voljom srpskog naroda kao odgovor na kršenje Ustava SR BiH i Ustava SFRJ od strane muslimansko-hrvatske koalicije. Ona je u ratu i kroz rat samo odbranjena, jer je na to srpski narod bio prinuđen voljom drugih. Drugo, da Bosna i Hercegovina kao država koju prihvataju svi unutar iste postoji od 1995. godine, što implicira da je Republika Srpska starija od BiH kao države. Treći, da je prvobitni cilj srpskog naroda u Bosni i Hercegovini bio da ostane u sastavu Jugoslavije, odnosno, da ostane u zajedničkoj državi sa Srbijom i Crnom Gorom.

Kasniji napori za sticanjem nezavisnosti, a potom i prihvatanje visokog stepena političke autonomije u okviru BiH bila su iznuđena rešenja srpskog rukovodstva u skladu sa tadašnjim geopolitičkim prilikama.

Ono što se dešava danas u Republici Srpskoj i BiH slično je, nažalost, onome čemu smo svedočili ranih 1990-ih. Srbima se ponovo osporava ono što im po slovu Dejtonskog sporazuma i Ustava BiH pripada, a to je Republika Srpska sa svim njenim izvornim nadležnostima koja su joj garantovana i od strane muslimansko-hrvatske koalicije i od strane zemalja zapada (uključujući i Rusiju i Tursku).

Po prirodi stvari, rukovodstvo Republike Srpske kao odgovor na takve nasrtaje vraća se na početne položaje – zahteva povratak na primenu izvornog Dejtonskog sporazuma, a kao alternativu usled neprihvatanja istog govori o proglašenju nezavisnosti ili pripajanju Srbiji. Povratak, dakle, na pozicije iz rane 1992. godine, ali opet bez pozivanja na rat i krvoproliće, na šta danas poziva jedno političko Sarajevo kao što je to bio slučaj i 30 godina ranije.

I bez svega ovoga što se poslednjih meseci dešava u BiH jasno je svima da srpsko nacionalno pitanje na Balkanu nije rešeno do kraja i da, zarad mira i stabilnosti Balkana (a time, istorija nas je naučila, i cele Evrope), ono mora biti na stolu međunarodne zajednice u skorije vreme. Kao što kaže naslov jedne male, ali veoma korisne knjižice Aleksandra Đurđeva (inače čoveka koji je zaslužan što je Banjaluka dobila spomenik Stefanu Nemanji) 21. vek mora za naš narod biti vek ne jugoslovenskih, balkanskih ili evropskih, već srpskih integracija. Za tako nešto od presudnog značaja nisu samo geopolitičke okolnosti ili odnos snaga na terenu, već svest Srba u Srbiji, Republici Srpskoj i Crnoj Gori da su takve integracije potrebne i korisne.

Nekada smo, nažalost, imali situaciju da vlast u Beogradu pritiska Republiku Srpsku da prihvati po nju pogubna rešenja (Vens-Ovenov plan iz 1993. godine) i uvodi joj sankcije. Danas ne samo da imamo najbolju saradnju ikada između zakonodavne i izvršne vlasti i vojnih i policijskih struktura Srbije i Republike Srpske, već i državotvornu i nacionalno odgovornu mrežnu saradnju političkih partija, društvenih pokreta i nevladinih organizacija sa obe strane Drine.

Takvih primera je mnogo, a poslednji je sporazum između Partije ujedinjenih penzionera Srbije i Pokreta za Bijeljinu u kome se govori o potrebi da dva velika srpska grada zajedničkim snagama rade na rešavanju pitanja od životnog značaja za građane poput infrastrukturnih, komunalnih i socijalnih. Upravo se privodi kraju izgradnja mosta na Savi kod Rače kojim će prolaziti novi autoput, a koji će povezati upravo Bijeljinu i Beograd i to govori da je poruka Beograda danas ne samo da Srbija nikada više, kako je rekao njen predsednik Aleksandar Vučić, neće uvoditi sankcije svom narodu, već da želi da srpski narod bude povezaniji i integrisaniji više i bolje nego ikada.

Ako tome dodamo činjenicu da Rusija i Kina danas čvrsto stoje iza borbe Republike Srpske protiv nametanja jednostranih odluka od strane dela međunarodne zajednice i političkog Sarajeva, onda je jasno da Republika Srpska ima sve preduslove da svoje političke ciljeve danas ostvari mirno, demokratski i dostojanstveno, onako kako bi ih, da drugi nisu hteli drugačije, ostvarila i te 1992. godine.

Napomena: Stavovi autora nisu stavovi institucije u kojoj je zaposlen