Raković: Srbi 27. marta 1941. izabrali put antifašizma, ali i velikog stradanja

Istoričar Aleksandar Raković izjavio je Srni da su vojni puč i velike demonstracije u Beogradu 27. marta 1941. godine bili slobodarski pokušaj srpskog naroda da izbjegne veliku sramotu ulaska u savez sa nacistima i fašistima, te da su se Srbi tako opredijelili i za veliko stradanje čija je paradigma Jasenovac, ali i za antifašizam i čist obraz.

Raković je rekao da je posljedica dešavanja 27. marta bila nacistička agresija na Jugoslaviju, ali da bi ona, vjerovatno, uslijedila i da nije bilo poništavanja protokola o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu jer se pokazalo da Hitler nije ispoštovao nijedan potpisani.

– Pokušano je sve da se sačuva obraz zemlje i da se ne pristane na savez sa nacistima i fašistima. Nakon puča 27. marta Jugoslavija je ostala zemlja slobodnog svijeta. Ona je raskomadana, narod je veoma stradao, ali izvesno je da bi s obzirom na to s kim smo imali posla, svakako bili izloženi stradanju i da bi posljedice bile tragične – naveo je Raković.

Danas su se navršile 83 godine od vojnog puča i velikih demonstracija u Beogradu i drugim gradovima Srbije i bivše Jugoslavije koji su odredili sudbinu zemlje i njen dalji put ka bloku zemalja protivnika nacističke Njemačke.

Pučem, koji je izvršen u jedan čas poslije ponoći 27. marta 1941. godine poništen je protokol o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu koji su činile Njemačka, Italija i Japan, a koji su u ime jugoslovenske Vlade potpisali premijer Dragiša Cvetković i ministar spoljnih poslova Aleksandar Cincar Marković.

Protokol, koji je isprovocirao puč, a potom i masovne demonstracije potpisan je poslije ocjene da je Jugoslavija strategijski u bezizlaznom položaju, kao i da se ne može dobiti nikakva pomoć od saveznika.

Time je uklonjeno namjesništvo čija je prva ličnost bio knez Pavle Karađorđević, a maloljetni kralj Petar Drugi proglašen je punoljetnim.

Čim je informacija o puču, čija je centralna figura bio general Dušan Simović, dospjela u narod, izbile su masovne ulične demonstracije kao znak podrške građana puču, praćene parolama koje su ostale upamćene u istoriji: „Bolje rat nego pakt“ i „Bolje grob nego rob“.

Istorijski nije potpuno rasvijetljeno, ali je opšteprihvaćeno uvjerenje da je presudan podsticaj državnom udaru u tako prelomnom trenutku imao uticaj inostranstva, prije svega Londona, ali i Moskve.

Srpske opozicione stranke i patriotske grupe, kao i Srpska pravoslavna crkva, sa odobravanjem su primile vijest o državnom udaru.

Kasnije, 6. aprila, uslijedilo je brutalno bombardovanje Beograda i masovni napad Njemačke, Italije, Bugarske i Mađarske na Jugoslaviju.

Zemlja je raskomadana i formirane su takozvana Nezavisna Država Hrvatska, „velika Albanija“ i „velika Bugarska“.

Sudovi u Srbiji rehabilitovali su neke od učesnika događaja 25. i 27. marta 1941. godine, poput Dragiše Cvetkovića, Slobodana Jovanovića, Živana Kneževića, te kneza Pavla Karađorđevića.