Petar Šobajić

Na današnji dan, 29 juna 1891. godine u Nikšiću je rođen Petar Šobajić, antropogeograf, geograf i etnolog. Nakon završetka osnovne škole u rodnom Nikšiću, školovanje je nastavio u Beogradu i po završetku gimnazije, pod uticajem Jovana Cvijića, poznatog geografa sa kojim je bio u rodbinskoj vezi, upisao se na Filosofski fakultet (grupa za geografiju).

Tokom studija obavio je niz istraživanja, posebno na području Crne Gore i Hercegovine, o plemenima i plemenskom životu. Zbog materijalnih razloga prekinuo je studije i vratio se u Nikšić, gdje je radio kao nastavnik u gimnaziji. Tokom I svjetskog rata bio je interniran u Mađarsku, a nakon oslobođenja okončao studije geografije i geologije. Bio je jedan od prvih saradnika Etnografskog instituta SANU.

Ostavio je značajno etnogeografsko nasleđe: „Crna Gora i Crnogorci”, „Bjelopavlići i Pješivci”, „Nikšić–Onogošt”, „Dabarsko polje u Hercegovini”, „O postanku dinarskih plemena” i druga. Umro je u Beogradu 1957. godine.

Petar Šobajić, ispitujući ponaosob porijeklo svakog bratstva u plemenu, dolazi do saznanja da u sastav plemena Bjelopavlića ulaze tri, po porijeklu i vremenu doseljenja, različite grupe: starinci, Dukađinci i noviji doseljenici. Starincima naziva Lužane, ostatak starog srpskog stanovništva Gornje Zete. Ima ih vrlo malo u plemenu. Najviše je Dukađinaca, nazvani po mjestu Dukađinu odakle su starinom.

Po broju i po svemu oni čine glavni dio plemenskog stanovništva i noviji doseljenici koji vode porijeklo od pojedinih uskoka iz raznih strana, najviše iz okolnih plemena, a došli su svi poslije Dukađinaca. Njih ima priličan broj, više nego starinaca.

Predanje najjače grupe plemenika, Dukađinaca kaže da vode porijeklo od jednog zajedničkog pretka, koji se zvao Bijeli Pavle. Oni nose predanje da su osnivači plemena Bjelopavlića, da se ono zove tako po njihovom rodonačelniku Bijelom Pavlu. Predanje njihovo o dolasku Bijelog Pavla među Lužane poznato je i od ranije, zabilježio ga je prvi i iznio Vuk Karadžić. Predanje njihovo ovako glasi: Bijeli Pavle je bio sin Leke kapetana, čiji su dvori bili u Dukađinu kod Peći.

Kad su Turci udarili na Kosovo, u boju Leka pogine, Turci zauzmu Prizren i Peć, a dva sina Lekina, Gavrilo i Bijeli Pavle prebjegnu u Zetu. Gavrilo se opet vrati na starevinu i primi islam, od njega su se namnožili Gašani kod Đakovice, a Bijeli Pavle pređe i naseli se među Lužane u Bjelopavlićima. Zvao se „Bijeli“ zato, jer je imao bijelu kosu. Kad je Bijeli Pavle došao u Bjelopavliće, zatekao je onda Lužane, koji su u to vrijeme stanovali po cijelom plemenu. Lužani su bili stari srpski narod, ali su postali bezbožni. Zborno im je mjesto bila stara crkva sv. Nikole na Jelenku.

Baš su Lužani bili na saboru kod Jelenka, kad iz Zete naiđe „sveta kraljica“ (Jelena), koja je pošla za Onogošt pa svrati kod Lužana i nazove im: „Pomozi Bog, gospodo i braćo Srbi!“ Od silnih joj Lužana niko ne prihvati Boga. Ona onda zatraži da joj dadu koga da je isprati do Onogošta i put pokaže, ali oni i to s prezrenjem odbiju i pokažu joj na Bijelog Pavla, nek je on prati, on je, reknu joj, i doskitao otuda iz njene zemlje. Pavle pođe sa kraljicom, a kad ona usput saznade od njega čiji je on i odakle, a da je sluga kod bana lužanskog, još vidjela kako ga drže, prokune Lužane riječima: „Neka ih, da Bog da krvav zec među njih uskočio i oko njega se svi isklali, a što ostalo to tebi u podnožju bilo!“ I u taj čas, kad je ona to izrekla, naleti zec pored lužanskog sabora, jedan da ga gađa, ubije uglednog glavara, njegovi skoče da ga svete, te se među njima izrodi takva svađa i pokolj, da je krv potokom tekla niz stranu Krvavče iznad crkve, koja se od tada tako prozvala. Po njoj je mnogo mramorje lužansko. Kad čuju oni kod kuće o pogibiji svojih, pobiju se i oni među sobom tako da je Lužana malo ko ostao.

Po tome je ostala uzrečica, koja se onamo često u govoru čuje: „Da ćemo se poklat` ko Lužani“. Kad se Bijeli Pavle vrati i vidi šta je bilo s Lužanima, nastani se u selu Sretnji u sredini plemena i oženi se kćerkom bana lužanskog. Tu se množilo i odatle raseljavalo njegovo potomstvo, i sve ono što su pritisli od lužanskog zemljišta, po njima se kažu prozvalo Bjelopavlići.

Priredio: Miomir Đurišić, Mitropolija