Naš oktobar…
Neka vam je vječna slava mučenici, nevine duše, djeco, rane neprebolne našeg naroda...
Piše: Jovan Vučurović
Kao narod smo doživjeli i preživjeli najstrašnija stradanja, po metodama i količini zla često neshvatljiva i nedostupna zdravom umu. Jeste, mi smo pobjednički narod, nadimala nam je prsa slava koju smo vojnički pokupili u svim ovim vjekovima borbe za slobodu… Znali smo, zaista, da mremo slavno, hrabro i uspravno, kao niko, od Sinđelića do Tepića, od onih div junaka sa Grahovca i Vučjega Dola do gorostasa sa Skadra, Cera, Mojkovca, Kolubare…
Ali, neka oproste duše prađedovske, oni koji su nam mačem osvijetlili put i uzvisili nas među narodima. Neka se i oni poklone slavi heroja iz Kragujevca, Kraljeva, Jadra, Mačve, Draginca… koji su krvave jeseni 1941. godine pobijeni samo zato što su Srbi i zato što je život jednog ranjenog Hitlerovog vojnika vrijedio pedeset, a ubijenog sto srpskih života, i života Roma i Jevreja, koji su stradali uz svoje komšije i prijatelje.
Profesor Svetislav Maksimović je zabilježio:
,,Sahranjivanje su sprečavali Nemci da ne bi narod pravio gužvu i probleme. Nekoliko dana su delove tela razvlačili psi i ptice, a tek tada su taoci i drugi koji su se prijavili počeli da sahranjuju žrtve. Videlo se da su neki uspeli da pobegnu po i 100 metara ali bi ih ipak stigao kuršum. Nađeni su zagrljeni otac i sin Nikola i Aleksandar Simić, otac načelnik šumske uprave, a sin đak petog razreda Gimnazije. Sin je bio u grupi spasenih, ali je u zadnjem trenutku pritrčao ocu i otišli su su zajedno u smrt. Profesor Lazar Pantelić je bio zastupnik direktora Prve muške gimnazije i na pozive da izađe iz stroja rekao je da neće da napušta svoje đake. Javljali su se ljudi za pokopavanje da bi našli nekog svog koga su izgubili.
Trgovac Miladin Jovović je tako tražio sina Slobodana, učenika sedmog razreda gimnazije. Našao ga je šestog dana. Nije smeo da pokaže da ga poznaje jer mu ne bi dozvolili da ga preuzme. Nekako je uspeo da ga posebno sahrani ispod obližnje šljive koja bi mu bila orijentir. Taj užas je trajao danima i mesecima…’’
Nišani i pali! U dvije naredbe nestajale su generacije. Domaćina, zanatlija, radnika, đaka i njihovih profesora koji, iako su mogli da izbjegnu smrt, odlučili su da se pridruže svojim učenicima…
I nije prestala ta krvava nit koja nas prati, i naša Velika, Piva… I danas… naši oktobri, i krvave jeseni…
Neka vam je vječna slava mučenici, nevine duše, djeco, rane neprebolne našeg naroda…
(Autor je poslanik Demokratskog fronta i član Predsjedništva Nove srpske demokratije)
Odmazde i pucanje na taoce
Prema tada važećem ratnom stanju i međunarodnom pravu, bilo je dopušteno preduzimati odmazde (protivmere) protiv civilnog stanovništva, pa čak i pucati u taoce kao „pomirnicu” kako bi se odbili napadi na vojnike i obezbedio okupacioni režim.
Nemački Vermaht je ovu priliku kriminalno iskoristio širom Evrope. Na desetine hiljada civila strijeljano je u Francuskoj, Norveškoj, Italiji, Srbiji i Grčkoj. Čineći to, međutim, Vermaht je podstakao nacionalni otpor. U samostvorenoj dilemi pokušaja održavanja vladavine okupacije oštrim merama s jedne, a oslanjanja na saradnju lokalnog stanovništva s druge strane, Vermaht je počeo da sprovodi „mere isteka“ pre svega nad Jevrejima, kao i Romima i Sintijima.
Naročito u Srbiji i Grčkoj, koje su bile pod vojnom upravom vrhovnog komandanta jugoistoka, stanovništvo je patilo od terora nemačke okupatorske vlasti. U Srbiji je Vermaht izvršio surove akcije na civile kako bi razbio navodni „balkanski mentalitet“. Posle komunističke pobune u leto 1941. godine, vrhovni komandant Vermahta u Srbiji u potpunosti je iskoristio postojeće smernice Vrhovne komande Vermahta i naredio strijeljanje 100 civila za svakog poginulog nemačkog vojnika i 50 civila za svakog ranjenog nemačkog vojnika. Jevreji su sve više bili žrtve ove politike odmazde.
U Grčkoj se teror nad civilnim stanovništvom radikalizovao od 1943. godine, kada su posle kapitulacije Italije okupirani i delovi Nemačke, okupirani od Italije. Strah od invazije saveznika i sve veći broj partizanskih napada naveli su okupacione vlasti da pribegavaju sve brutalnijim proizvoljnim merama protiv civila.
Kraljevo i Kragujevac
Od početka oktobra 1941. godine, borbe sa partizanskim jedinicama u blizini srpskih gradova Kraljeva i Kragujevca znatno su se povećale. Dana 13. oktobra, partizani su uspeli da zatvore grad Kraljevo i tu je bila smeštena 717. pešadijska divizija, koja je potom uzela taoce u gradu. Dva dana kasnije, ustanici su nastavili napad, koji je, međutim, nemačka strana mogla da odbije sa znatnim gubicima. Uveče su u gradu ponovo odjeknuli pucnji, nakon čega su jedinice Vermahta ubile 300 srpskih civila.
Nemački gubici u borbama za Kraljevo bili su „iskupljeni“ sledećeg dana. Vojnici 717. pešadijske divizije okupili su muško stanovništvo grada u dvorištu lokalne fabrike vagona i streljali ih. Prema jugoslovenskim izvorima, u Kraljevu i okolini ubijeno je između 4.000 i 5.000 civila.
21. oktobra 1941. godine došlo je do masovne pucnjave i u Kragujevcu. Nakon okršaja sa partizanima u kojem je deset nemačkih vojnika ubijeno i 26 ranjeno, vojnici 749. i 724. pešadijskog puka na čelu sa majorom Paulom Konigom strijeljali su u blizini grada ukupno 2.300 ljudi.
Dakle adio srbalji, mi Crnogorci sa vama NEĆEMO!
Slava im vjecna !
Srbi ne zaboravite !!!