Na današnji dan sahranjene princeze Vjera i Ksenija na Cetinju

Priredio: Jovan Markuš

Lijepe i obrazovane kao i sestre koje su se udale na evropskim dvorovima, voljom sudbine, princeze Vjera i Ksenija ostale su do kraja života vjerni pratioci svojih roditelja. Kako u životu, tako i u smrti, pokoj duši našli su pored njih u Ruskoj pravoslavnoj crkvi u San Remu. Princeza Vjera umrla je 1927. god., a princeza Ksenija 1960. god. Princeze od Crne Gore pratile su kralja i kraljicu i na njihovom posljednjem putovanju u otadžbinu gdje će 2. oktobra 1989. god., dan poslije roditelja, naći sebi vječni miru rodnom Cetinju na Dvorskom groblju pred cetinjskim manastirom. 

Ceremonijal sahrane princeza Vjere i Ksenije otpočeo je u crkvi Cetinjskog manastira. Mali pomen su održali Njegovo Visokopreosveštenstvo mitropolit crnogorsko-primorski Danilo i vladika hvostanski Nikanor sa sveštenicima Srpske pravoslavne crkve i parohom Ruske pravoslavne crkve Ivanom Jankinom, koji se brižno i s poštovanjem starao o zemnim ostacima članova porodice Petrović – Njegoš u kripti crkve u San Remu. Pomenu su prisustvovali potomci dinastija: Petrović – Njegoš, Karađorđević i Romanov, rođačkih porodica: Petrović, Vukotić, Martinović, Plamenac, Perišić i Porobić,kraljevski ratnici i savremenici i članovi Organizacionog odbora.Predsjednik Predsjedništva SR Crne Gore dr Branko Kostić i članovi predsjedništva dr Miloš Radulović i dr Ljubiša Stanković došli su da se poklone nad zemnim ostacima princeza i da prisustvuju potom njihovoj sahrani.

Kovčege princeza Vjere i Ksenije iznijeli su na ramenima stasiti mladići u narodnim nošnjama ispred Cetinjskog manastira gdje se formirala pogrebna povorka.Sprovod je bio postavljen ovim redosljedom: 

1. Krst Cetinjskog manastira.
2. djevojke u crnogorskimnošnjama sa vijencima:– lovorov vijenac sa bijelim ružama – princezi Vjeri od građana Cetinja,– lovorov vijenac sa bijelim ružama – princezi Kseniji od građana Cetinja,– vijenac od bijelih ruža – princezama Vjeri i Kseniji od princa Nikole Petrovića Njegoša sa porodicom,– vijenac od bijelih ruža – princezama Vjeri i Kseniji od porodice Savoja,– vijenac od bijelih ruža – princezama Vjeri i Kseniji od grada San Rema,
3. pravoslavno sveštenstvou odeždama,
4. pravoslavni arhijerejiu odeždama,
5. mladići u crnogorskim nošnjama sa kovčezima princeza Vjere i Ksenije,
6. princ Nikola Petrović Njegoš sa porodicom,
7. potomci dinastija Karađorđevići Romanov i predstavnici porodica: Petrović, Vukotić, Martinović,Plamenac, Perišić i Porobić,
8. predstavnici Organizacionog odbora i grada Cetinja,
9. delegacija kraljevih ratnika,
10. predstavnici mjesnih zajednica opštine Cetinje, 11. predstavnici kulturnih i obrazovnih institucija sa Cetinja.
12. Narod.

Iz Manastira je krenula posmrtna povorka na Dvorsko groblje na kome su sahranjeni zemni ostaci pojedinih članova dinastije Petrović – Njegoš, dinastije Karađorđević i vojvoda Stevo Petrov Vukotić. 

Na platou ispred Dvorskog groblja bilo se okupilo više hiljada građana Cetinja i Crne Gore da sa rodbinom i gostima odaju posljednju počast princezama.

Pala mi je u dio čast da se nad grobovima princezaoprostim od njih, u ime građana Cetinja. 

Iza toga je otpočeo mali pomen u kome su činodejstvovali Njegovo Visokopreosveštenstvo mitropolitcrnogorsko-primorski Danilo, vladika hvostanski Nikanor sa sveštenstvomSrpske pravoslavne crkve i parohom Ruske pravoslavne crkve Ivanom Jankinom.

Zvona Cetinjskog manastirau 14,50 sati objavila su završetak sahrane crnogorskih princeza Vjere i Ksenije, čime su Cetinje, Srpska i Ruska pravoslavna crkva,potomci dinastija i rođačkih porodica sa okupljenim narodom ispunili dug i želju princeza od Crne Gore. 

Po završetku sahrane iznad grobnica zadržali su se jedan stariji čovjek i jedan dječak, jedan pored drugog izgledali su kao djed i unuk. Stariji čovjek je na grobnice stavio po jednu jabuku na čijim peteljkama je pisalo Vjera i Ksenija.Taj stariji čovjek bio je Petar Rudić iz Bijelog Polja, koji je prije mnogo godina nakalemio dva stabla jabuka koje je nazvao Vjera i Ksenija.Ovo je bila prilika za ispunjenje dugogodišnje želje da položi njihove plodove kao svoj prilog sjećanju na kraljevske princeze. Inače, samouki istraživač Petar Rudić je izradio možda najtačniji rodoslov porodice Petrović – Njegoš, i uopšte u svom dugogodišnjem radu dao doprinos kulturi i istoriji svog naroda. Dječak koji je stajao nad trećom, praznom grobnicom,kao da je na simboličan način pokazivao žalost što njegov djed princ Mihailo Petrović Njegoš nije još našao smiraj duši u otadžbini, sa čijim parčetom rodne grude je privremeno 1986. god. sahranjen u Parizu. Dječak, mali princ Boris Petrović Njegoš, još od San Rema, kada je pristupio kovčezima pa do ovog čina sahrane na Cetinju, svojim dostojanstvenim držanjem zasjenio je mnoge starije i paradi vičnije potomke evropskih dinastija.Za očekivati je da tako bude po isteku protoka vremena poslije čega je moguće da isprati djeda do vječne kuće.

Ispunjavajući porodičnu želju princ Nikola Petrović je na dan sahrane princeza uručio zaostavštinu princeze Ksenije „Muzejima Cetinje“, odnosno memorijalnom muzeju– Dvoru kralja Nikole. Zaostavština sadrži: pečat kralja Nikole,vrijedne porodične fotografije, dnevnik dežurstva u godinama egzila i druge lične stvari koje je princeza Ksenija sa pažnjom čuvala do svoje smrti. Poslije višegodišnjeg angažovanja zaostavštinu je preuzeo Stevan Strugar iz Pariza od porodice Mišela i Natalije Obolenski iz Liona, kod kojih je princeza Ksenija provela posljednje dane života. 

Možda bi ispravnije bilo da su princeze sahranjene u sklopu ceremonijala sahrane kralja ik raljice, kako smo i predlagali, ali još prisutna komunistička svijesti realni odnos snaga nijesu to dozvolili. Princeze Vjera i Ksenija bile su dio crnogorskog kraljevskog dvora kao institucije države,Kraljevine Crne Gore, i časno su nosile titulu princeza od Crne Gore.

Oproštajna riječ Jovana Markuša nad odrom kraljevskih princeza Vjere i Ksenije na Dvorskom groblju , na Cetinju 2. oktobra 1989.godine 

„Poštovana porodice, 
Dragi gosti, 
Gospodo i gospođe, 
U ime građana Cetinja, rodnog mjesta princeza Vjere i Ksenije,plemenite djece plemenitih roditelja, kralja Nikole i kraljice Milene i potomaka slavne kuće Petrovića, izražavam svoje duboko poštovanje za sve ono što su, kao uzorne crnogorske kćeri učinile za dobro svoga naroda i svojih starih roditelja, kojima su uvijek bile pri ruci u svakom dobru i zlu koje ih je pratilo tokom njihovog života. 
Hvala im i slava.“