Na današnji dan 1769. Crnu Goru napustio ruski emisar: Šta je donijela pojava Šćepana Malog

Na današnji dan, 25. oktobra 1769. godine Crnu Goru je napustio ruski emisar Jurij Dolgorukov, koji je došao da ispita slučaj Šćepana Malog i organizuje ustanak protiv Turske.

Pojava Šćepana Malog u Crnoj Gori izazvala je veliku buru u Evropi toga doba i natjerala je velike sile da više pažnje obrate na Crnu Goru, malenu balkansku zemlju skučenu između Osmanskog carstva i Mletačke Republike. Njegov dolazak zatekao je crnogorsko društvo u stanju haosa, u kome su vladali plemenska samovolja i razjedinjenost, krvna osveta, konstantne pljačke, otimačine i brojne druge nesreće, piše na Svetigori.

Nepostojanje bilo kakve sekularne vlasti, jer su se ugasili prvi pokušaji osnivanja opšteg suda, znatno je doprinijelo takvom stanju, a crkvena vlast pod vođstvom vladike Save, nije imala snage da se izbori sa svim nedaćama u zemlji. U takvoj situaciji Crnogorci su prihvatili jednu nepoznatu ličnost, izvanjca lažnog identiteta, više kao izbavitelja iz svih ovih nevolja koje su ih snašle, nego kao ruskog cara ili od neba poslanog mesiju. Nezgode u vezi sa Rusijom izbile su zbog toga što se Šćepan predstavio kao ruski car Petar III, koji je došao, kako je govorio, da spase Crnogorce od svih nevolja ovog svijeta.

Problem sa lažnim predstavljanjem Šćepana bio je u tome što je, stvarni car Petar III bio muž ruske carice Katarine Velike, ubijen u dvorskoj zavjeri. A Katarina je upravo u to vrijeme stupila na prijesto i pojava nepoznate i tajanstvene ličnosti u Crnoj Gori, koja se predstavljala kao ruski car, bila veoma neugodna za Katarinu, koja se upravo u to vrijeme učvršćivala na vlasti i sticala simpatije u ruskim vladajućim krugovima. Dolgorukov je stigao na Cetinje u ljeto 1769. godine. Iako je njegov primarni zadatak bio u tome da provjeri spremnost Crnogoraca za učešće u rusko-turskom ratu, koji je bio u toku, izaslanik ruskog dvora se zainteresovao i za slučaj Šćepana Malog, koji je kompromitovao ne samo caricu Katarinu, nego i cijelu Rusiju. Pošto je saznao za nedozvoljene radnje i obmane samozvanca, Dolgorukov je zahtijevao da se Šćepan uhapsi, što je učinjeno, ali samozvanac je bio kratko u zatvoru, jer su mnogi Crnogorci bili ogorčeni zbog takvog postupka prema “njihovom vladaru”.

Major Rozenberg, koji se nalazio u pratnji kneza Dolgorukog, zapisao je u svom dnevniku ono što je čuo od samog Šćepan Malog – da je otišao od kuće još u djetinjstvu, kao i da se „skitao se po mnogim zemljama i na kraju javio u Crnoj Gori”. Pojava ruskog izaslanika nije mogla da razuvjeri većinu Crnogoraca da u njihovoj sredini ne boravi ruski car. Knez Dolgorukov je napustio Crnu Goru jer je procijenio da Šćepan Mali ne šteti interesima Rusije i da njegov autoritet može doprinijeti objedinjavanju crnogorskih plemena.