Montenegrinizacija Makedonije

Prošle nedelje Zoran Zaev, lider makedonskog SDSM-a dogovorio je formiranje nove vlade sa predstavnicima albanskih partijama. Sve uslove, koje je Nikola Gruevski odbio nekoliko nedjelja ranije, Zaev je sada prihvatio.

Ključna tačka ovog sporazuma je da albanski jezik postaje zvaničan na cijeloj teritoriji Makedonije. Albanci u Makedoniji predstavljaju 25% populacije i u opštinama gdje su većina i žive u značajnijem broju, upotreba albanskog jezika i nacionalnih simbola bila je nesporna. Dogovor Zaeva i albanskih lidera nametnuće albanski jezik kao službeni na preko 70% teritorije Makedonije, gdje Albanaca gotovo nema. Drugo, nova paralmentarna većina u Sobranju planira usvajanje Rezolucije o osudi „genocida“ nad makedonskim Albancima od 1912-56. Za genocid će biti okrivljena Srbija, koja je Makedonijom upravljala nepune tri godine.

Pored apsurdnog zakona o jeziku i ne manje apsurdne rezolucije o “genocidu“, buduća vlada Makedonije mogla bi da zemlju odvede u federalizaciju. Albanci naime zahtijevaju konstituisanje albanskih kantona, sa nadležnostima bliskim republikama bivše SFRJ.

Ukoliko se formira, vlada Zorana Zaeva predstavljala bi strukturu upitnog legaliteta, i još upitinijeg legitimiteta. Ovako sklepana parlamentarna većina u direktnoj je suprotnosti sa Ohridskim sporazumom iz 2001, postignutim pod posredništvom SAD, kojim je okončan kratkotrajni građanski rat u Makedoniji. Po ovom sporazumu, vladu Makedonije formira najača partija makedonskog naroda zajedno sa albanskim partijama. Nikola Gruevski je recimo poslije izbora 2014. maksimalno ispoštovao ovaj sporazum. U vladu je primio i Albance, iako je njegov VMRO sam imao apsolutnu većinu u Sobranju.

Masovnim glasanjem za partiju Zorana Zaeva, Albanci su Ohridski sporazum, prvo pokušali da obesmisle na izborima. Najača albanska partija, ujedno dugogodišnji partner VMRO -a, DUI Alija Ahmetija dobila je jedva polovinu glasova u odnosu na izbore iz 2014, a druga po snazi albanska partija DPA izgubila je dvije trećine podrške. Dvije nove albanske nacionalne partije, Besa i Alijansa za Albance, apsorbovale su samo polovinu glasova DUI i i DPA sa prethodnih izbora.

Izborni rezultati pokazuju da je od 25% albanske populacije u Makedoniji, 18% je glasalo za svoje nacionalne partije, a preostala trećina podržala je partiju Zorana Zaeva. Dakle, svoj rast podrške u odnosu na prethodne izbore SDSM u najvećoj mjeri generiše iz podrške Albanaca. Svaki treći osvojeni glas SDSM-a na prethodnim, dolazi od Šiptara i drugih manjinskih naroda.

Uprkos, VMRO je na izborima ipak je ostvario tijesnu prednost na SDSM-om i po Ohridskom sporazumu, postao partija kojoj pripada mandat za formiranje makedonske vlade. Činjenicu da VMRO ovoga puta nije u stanju da samostalno formirati vladu, Albanci su iskorisitli da pogaze svoju besu i sruše Ohridski sporazum iz 2001. Upravo nepoštovanje Ohridskog sporazuma, može poslužiti kao povod predsjedniku Đorđu Ivanovu da mandat za sastav nove vlade ipak ne povjeri Zoranu Zaevu.

Da Albanci i Zaev na izborima nijesu igrali prljavo, da su obzaninili da ih više ne interesuje Ohridski sporazum, da će ukoliko budu u prilici zajedno formirati vladu, albanski jezik nametnuti kao službeni na cijeloj teritoriji Makedonije, otpočeti proces federalizacije, rezultat izbora bi vjerovatno bio drugačiji. Ovako stvoreni su uslovi da poslije Crne Gore, Makedonija postaje država gdje se može uz albansku podršku, formirati vlast protivna volji većinskog pravoslavnog naroda. Tamo gdje su na Balkanu pravoslavni nesložni, Šiptari kroje kapu.

Da li će se u Makedoniji realizovati proces njene montenegrinizacije, zavisi u velikoj mjeri od Nikole Gruevskog i poteza koje će u bliskoj budućnosti povući njegov VMRO. Sasvim je sigurno da se sa gubitkom vlasti poslije više pd 10 godina vlasti neće odreći lako.

Prva mogućnost je da predsjednik Đođrđo Ivanov, pozivajući se ne Ohridski sporazum Zaevu uopšte ne dodijeli mandat za sastav nove vlade. Ovo bi dovelo do ozbiljne političke krize i napetosti u zemlji, koja bi mogla da bude posebno izražena u sredinama gdje Albanci predstavljaju većinsku populaciju. Druga varijatna je da Ivanov ipak dodijeli mandat Zaevu, a da Gruevski sa svojim pristalicama masovnim građanskim protestima, posebno kada na dnevni red dođu sporni zakoni o jeziku i rezolucija o “genocidu“, narodnim pritiskom izboksuje nove izbore.

Osnovna prednost Gruevskog u ovoj šahovskoj partiji je činjenica da se duže od decenije nalazio na vrhu makedonske države i da je za to vrijeme u bezbjedonosnim i vojnim strukturama vjerovatno pozicionirao dovoljno odanih ljudi. Takođe njegova prednost je i latentna podrška zvanične Rusije. Uprkos nepovoljnoj poziciji, Gruevski šahovsku partiju za sada igra briljnatno. Nudeći vladi Zorana Zajeva manjinsku podršku ukoliko odustane od apsurdnih i opasnih šiptarskih zahtjeva, Nikola Gruevski je demonstrirao političku i nacionalnu odgovornost.

Pored nepovoljnog odnosa snaga u Sobranju, problem za Nikolu Gruevskog predstavlja otvoreno neprijateljstvo Zapada prema njegovom režimu. Krajem 2014. godine iz Ankare u Skoplje je prekomandovan ambasador Džes Bejli. Turski mediji bliski predsjedniku Erdoganu, upravo su Bejlija okarakterisali kao glavnog inspiratora nereda na Istanbulskom trgu Taksin, koji su imali sve obrise obojene revolucije. Nedugo po Bejlijevom dolasku u Skoplje, Zoran Zaev je promovisan za lidera opozicije, a na proljeće se otpočelo protestima, koji ipak nijesu uspjeli da prerastu u obojenu revoluciju.

Zahtjevi da se Zaevu dodijeli mandat za sastav vlade juče su dobili i vojni autoritet. Generalni sekretar NATO-a, Jens Stoltenberg to je u jučerašnjoj poruci izričito zatražio od Đorđa Ivanova, a slične poruke ranije su stigle od Johanesa Hana i još nekoliko evropskih adresa.

Vanredni izbori, na kojima bi narod jasno birao između Gruevskog sa jedne, i Zajeva i Šiptara sa druge strane, predstavljaju najbolje rešenje za prevazilaženje političke krize u Makedoniji. Da kod Zorana Zaeva postoji elementarna politička i nacionalna odgovornost, ovakav izlaz iz krize bi prihvatio.

autor: Igor Damjanović

izvor: News front