Monah Dimitrije napisao najstarije knjige na Sinaju: Srbi očuvali pustinjsku svetinju

Srpska pravoslavna crkva danas se sjeća monaha Manastira Svetog Save Osvećenog u Svetoj zemlji, koji su mnogo puta stradali u najezdama Persijanaca i arapskih vojski.

Zadužbina slavnog hrišćanskog svetitelja bila je na pragu gašenja početkom 13. vijeka, a onda je u njega došao prvi srpski arhiepiskop Sava sa svojim kaluđerima. Srbi su i u potonjim teškim vekovima turskog ropstva održali živom ovu veliku pustinjsku svetinju.

Svjedočanstvo o tome zabilježeno je u jednom zvaničnom osmanskom dokumentu iz 1613. godine: “Istočno od Jerusalima, u pustinji, nalazi se davnašnji manastir poznat pod imenom Mar Saba, koji je manastir srpskih monaha.”

Malo se, međutim, govori o našim sunarodnicima koji su Svetu zemlju pohodili i prije našeg prvog arhiepiskopa, poput srpskog monaha Dimitrija koji je tamo bio čitav vijek prije Svetog Save i pisao bogoslužbene knjige prvim slovenskim pismom – glagoljicom.

– Srećom, nismo zaboravili posjete Svetog Save Manastiru Svetog Save Osvećenog, ali iz našeg nacionalnog sjećanja nestali su Srbi koji su u Svetoj zemlji bili prije njega – kaže istoričar prof. dr Radomir Popović, protojerej-stavrofor.

O Savinim pretečama svedoče rukopisi u Manastiru Svete Katarine na Sinaju. Profesor Popović kaže da ni do danas nisu svi objelodanjeni: “Iako sam bio dekan Bogoslovskog fakulteta i imao preporuku patrijarha Pavla, grčki monasi na Sinaju nisu mi dali da vidim najstarije srpske knjige.”

Prve vijesti o srpskim rukopisima u Svetoj zemlji donio je ruski istraživač Porfirije Uspenski krajem 19. vijeka. Naučnik Vladimir Rozov je 1908. zabeležio: “Proveo sam šest meseci na Cinaju i u Jerusalimu. Vrijeme sam posvetio izučavanju i opisivanju slovenskih rukopisa u bibliotekama Manastira Svete Katarine na Sinaju, Jerusalimske patrijaršije i Manastira Svetog Avramija u Jerusalimu. Prve dvije biblioteke pryžaju bogati materijal za izučavanje stare srpske književnosti. Rukopisi Manastira Svete Katarine zaslužuju najvećy pažnju Srba.”

Rozovljev izveštaj sa Sinaja u kome pominje i srpske knjige pisane glagoljicom čamio je donedavno zaboravljen u akademskoj prašini. Kada su “stručnjaci” novokomponovanih balkanskih nacija počeli da ih svojataju, istraživanja se latio dr Viktor Savić, naučni saradnik Staroslovenističkog odseka Instituta za srpski jezik SANU i docent Katedre za srpski jezik s južnoslovenskim jezicima Filološkog fakulteta u Beogradu.

Rezultate njegovih istraživanja sinajskih rukopisa potvrdila je svetska naučna javnost. Dr Savić je utvrdio da je bogoslužbene glagoljske knjige sa Sinaja napisao srpski monah Dimitrije. Pisao ih je srpskom redakcijom staroslovenskog jezika, kojom se 130 godina kasnije služio i Sveti Sava.

– Dimitrije je bio najznačajniji slovenski književni stvaralac s kraja 11. i početka 12. veka – kaže dr Savić. – Napisao je dvije od tri poznate najstarije srpske knjige. Na Sinaju je imao pisarsku radionicu, u kojoj je bilo još Srba. Poznavao je i latinicu i grčki alfabet, a normalno se služio glagoljicom i ćirilicom. Srpskoslovenska pismenost ima dokumentovan i neprekinut niz od kraja 10. vijeka do sredine 17. vijeka. U prva dva vijeka prevashodno je glagoljska, a u ostalih šest – ćirilička.

Pisar Dimitrije je stvarao krajem 11. vijeka, u vreijme Prvog krstaškog rata. Najvjerovatnije je bio obrazovani sveštenomonah i podvižnik koji je odlučio da prati krstaše u njihovoj epskoj avanturi.

– Takav podvig će posle više od vijeka ponoviti Sveti Sava, sa još višim ciljem. On je u Akri i Jerusalimu stvorio prve srpske manastire i u duhovnom smislu Srbiju učinio djelom Svete zemlje – kaže dr Savić.

(Novosti)