„Lovćenske straže“ i „revizija“ tomosa

Protojerej-stavrofor dr Velibor Džomić

Nevladina organizacija ”Lovćenske straže” je 26. septembra 2021. godine obavijestila javnost da su ”pokrenuli akciju prikupljanja potpisa za peticiju” kojom bi se obratili Svetom Sinodu Vaseljenske Patrijaršije radi ”revizije tomosa koji je 1922. godine dodijeljen Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca”.

Radi nedovoljno upućenih čitalaca navodim da su ”Lovćenske straže” osnovane 1. novembra 1991. godine kao neformalna skupina političkih aktivista Liberalnog saveza i sličnih stranaka separatističke i anticrkvene orijentacije. Javna je tajna da je riječ o naoružanoj skupini ljudi koji su tada bili okupljeni oko Jevrema Brkovića kao jednog od najprepoznatljivijih separatista i crkvomrzaca. Ova neformalna skupina se protivila ideji obnove zavjetne, od komunističke vlasti brutalno srušene Crkve Svetog Petra Cetinjskog na Lovćenu, poznatije kao Njegoševa kapela.
Djelovanje ove, još od tada zamrle, organizacije, koje je nedavno obnovljeno, uglavnom se temelji na anticrkvenim i antisrpskim osnovama i ciljevima.

Dovoljno je samo pogledati njihova saopštenja i poruke koje su uputili javnosti. Uglavnom, antisrpske i anticrkvene nevladine organizacije, poput ”Lovćenskih straža”, po Cetinju niču kao pečurke poslije kiše i, što je posebno uočljivo, uglavnom ih čine ista lica. Evidentan je pokušaj da se brojnošću novoformiranih nevladinih organizacija zbunjuje javnost i stvara pogrešan ustisak o moći ”montenegrinske organizacije”. Brojnost tih organizacija je isključivo u funkciji prikrivanja manjka njihovih članova, simpatizera i podržavalaca. Naravno, osnivanje i djelovanje nevladinih organizacija i udruženja je slobodno i regulisano je zakonom u Crnoj Gori. Niko nema ništa protiv njihovog osnivanja i djelovanja, ali niko ne može da ima ništa protiv ni javnog razobličavanja njihovog antisrpskog i anticrkvenog djelovanja i ciljeva.

Šta traže ”lovćenski stražari”?

Elem, Upravni odbor ”Lovćenskih straža” je obavijestio javnost da ”planira da pokrene akciju skupljanja potpisa sa ciljem pokretanja peticije koju bi uputili Svetom Sinodu Vaseljenske Patrijaršije, kao i Arhiepiskopu Carigradskom, Novorimskom i Vaseljenskom Partijarhu Vartolomeju koji bi trebalo da izvrši reviziju tomosa koji je 1922. godine dodijeljen Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca”.

Dalje, naveli su da se ”na krajnje problematičan način dobijen tomos, koji je Srpska Pravoslavna Crkva Kraljevstva SHS dobila 1922. godine još se definiše kao važeći”, a da je Vaseljenska Patrijaršija njime 1922. godine ”Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi priznala autokefalnost i status patrijaršije, kao i jurisdikciju na cjelokupnoj teritoriji tadašnjeg Kraljevstva SHS, uključujući Makedoniju i Crnu Goru”. Oni smatraju da su ”svi tomosi o autokefaliji koji su dodeljeni autokefalnim crkvama (Rusije, Srbije, Rumunije, Bugarske, Gruzije, Atine, Varšave, Tirane, Prešova i Ukrajine) dodijeljeni jednostrano od Vaseljenske Patrijaršije samo potpisom carigradskog patrijarha, a da tome nije prethodilo nikakvo dogovaranje ili saradnja na svepravoslavnom nivou”.

Istakli su da ”i nakon 21. maja 2006. godine kada je Crna Gora stekla nezavisnost, Mitropolija crnogorsko-primorska, koja je sastavni dio Pravoslavne patrijaršije beogradske, Pravoslavna Crkva Srbije funkcionalno djeluje na teritoriji nezavisne i međunarodno priznate države Crne Gore. Sveti Sinod Vaseljenske patrijaršije i Njegova Svetost Arhiepiskop carigradski, novorimski i vaseljenski patrijarh Vartolomej bi shodno kanonskom ustrojstvu trebalo da uvaže promjenu činjeničnog stanja i da shodno sljedećim navodima izvrše reviziju tomosa koji je 1922. godine dodijelila Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi Kraljevstva SHS”.

Naveli su i sljedeće razloge: 1. Jugoslavija više ne postoji; 2. Evidentan je raskol nastao u pravoslavnoj crkvi u Makedoniji; 3. Crnogorci su na Lučindan 31. oktobra 1993. godine na Crnogorskom saboru pod otvorenim nebom, u duhu crnogorske tradicije, obnovili autokefalnu crnogorsku Pravoslavnu crkvu i izabrali za svojega crkvenog poglavara gospodina Antonija Abramovića, tadašnjeg klirika Ruske pravoslavne crkve u Kanadi (Toronto) i 4. Nakon 21. maja 2006. godine na temelju rezultata referenduma prestala je da postoji Državna zajednica Srbija i Crna Gora.
Osim toga, istakli su da ”pravoslavne crkve nijesu nacionalne nego su pomjesne i saborne. Jedan narod, jedna država, jedan crkveni poglavar”. U svom, inače po svemu diletantskom, tumačenju kanonskog predanja naveli su da ”po pravoslavnom kanonu, sve pravoslavne eparhije van teritorije matične države spadaju u duhovno i administrativno nadleštvo Vaseljenske Patrijaršije i Vaseljenskog patrijarha” i da ”od svih pravoslavnih crkava, samo Pravoslavna patrijaršija beogradska, Pravoslavna crkva u Srbiji, Pravoslavna patrijaršija moskovska i Pravoslavna crkva u Rusiji imaju eparhije van svojih državnih teritorija pod njihovom jurisdikcijom, što je u suprotnosti sa crkvenim pravom i pravoslavnim kanonima”. Založili su se da ”duhovno i administrativno nadleštvo nad Mitropolijom crnogorsko-primorskom Pravoslavne crkve Srbije ima Vaseljenska patrijaršija”.
Na kraju, smatraju da ”potpisivanje Temeljnog ugovora Vlada Crne Gore kada je u pitanju Pravoslavna patrijaršija beogradska, Pravoslavna crkva u Srbiji, to jest Mitropolija crnogorsko-primorska Pravoslavne crkve u Srbiji treba da se obavi sa Vaseljenskom Patrijaršijom”. Predložili su i da ”prije potpisivanja Temeljnog ugovora predsjednik države Milo Đukanović formira ekspertsku grupu koja bi obavila konsultacije sa Svetim Sinodom Vaseljenske Patrijaršije oko nadležnosti za potpisivanje Temeljnog ugovora”. Javnost su obavijestili i da će ”potpise prikupljatiod pravoslavnih Crnogorki i pravoslavnih Crnogoraca koji žive u Crnoj Gori i dijaspori” (izvor: portal Antena M, https://www.antenam.net/drustvo/religija/215601-lovcenske-straze-peticija-vaseljenskoj-patrijarsiji-da-izvrsi-reviziju-tomosa-spc, 26. septembar 2021.g.)

Tumaranje po crkvenom pravu

Javno djelovanje ove i sličnih anticrkvenih i antisrpskih organizacija najviše podsjeća na veliku muvu, zvanu zunzara, koja, kada se uhvati i zatvori u teglu, besomučno udara u zidove tegle i, na kraju, pada na dno tegle slomljenih krila. Bez ikakve sumnje, i javno saopštenje Upravnog odbora ”Lovćenskih straža” podsjeća na naprijed opisani primjer.
Ipak, radi javnosti, kojoj je saopštenje i upućeno, vrijedi sagledati i istinom raskrinkati podvale i neistine iz saopštenja. I to sve dok se ”prikupljaju potpisi pravoslavnih Crnogorki i Crnogoraca”, a prije najavljenog slanja peticije Svetom Sinodu Vaseljenske Patrijaršije /ako do slanja uopšte i dođe/.
Sudeći po navodima iz teksta buduće peticije lako se zaključuje da se ”lovćenski stražari” bolje snalaze kada zaprečavaju džade po Katunskoj nahiji i pale gume po magistralnim putevima nego kada pišu o crkvenom poretku i kanonskom pravu. Ovu /potencijalnu/ peticiju treba sagledati i iz ugla odnosa malobrojnih podržavalaca ”lovćensko-stražarske” ideologije prema Bogu, Crkvi i svetinjama. Uz /potencijalnu/ peticiju neizostavno bi trebalo dostaviti i snimke kada sa tzv. ”bogougodnicama” nasrću na Cetinjski manastir, sveštenike i monahe uz psovke Boga i srpske majke.
”Lovćenski stražari” ističu da je Vaseljenska Patrijaršija 1922. godine obnovljenoj Srpskoj Patrijaršiji dodijelila tomos ”na krajnje problematičan način”. Reklo bi se, sudeći po ovom navodu, da tadašnji Vaseljenski patrijarh Meletije sa 12 članova Svetog Sinoda Vaseljenske Patrijaršije nije znao put i proceduru za izdavanje tomosa kojim je priznato obnovljenje Patrijaršije koja je, voljom turskog sultana Mustafe III, nasilno, a to znači, nekanonski ukinuta 1766. godine. Dakle, Patrijaršija Srpska je 1922. obnovljena i tomosom Vaseljenske Patrijaršije joj je priznata autokefalija u granicama njene kanonske jurisdikcije. Nije u pitanju dodjeljivanje nove nego priznavanje stare i vekovne autokefalije Srpskoj Crkvi. U pravoslavnom svijetu u tom činu nije bilo i nema ničega problematičnog osim za ”lovćenske stražare”, koji, mora se priznati, i ne pripadaju pravoslavnom svijetu. Autokefalnost Srpske Pravoslavne Crkve je već vjekovima svepravoslavno priznata, a tomos, čiji sadržaj bezuspješno osporavaju ”lovćenski stražari”, u životu Crkve Hristove ima snagu cio jedan vijek.
”Lovćenskim” crkvoborcima je sporno to što ”nakon 21. maja 2006. godine kada je Crna Gora stekla nezavisnost” Mitropolija crnogorsko-primorska ”funkcionalno djeluje na teritoriji nezavisne i međunarodno priznate države Crne Gore”. Iz ovog navoda se zaključuje da je za Mitropoliju, njeno sveštenstvo, monaštvo i vjerni narod odmah nakon 21. maja 2006. godine i referenduma trebalo organizovati ”montenegrinsku kristalnu noć”, a sve sa ciljem da se onemogući i trajno spriječi njeno postojanje i djelovanje u nezavisnoj Crnoj Gori. Uočljivo je i to da ”lovćenskim stražarima” ni malo ne smeta djelovanje različitih sekti, čak i satanističke orijentacije, u Crnoj Gori, ali im smeta vjekovna Mitropolija Crnogorsko-Primorska koja je, po riječima blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija, ”kičmena moždina Crne Gore”.

U /potencijalnoj/ peticiji je upotrijebljen izraz ”revizija tomosa” kao pojam koji nije poznat u crkvenom predanju. ”Reviziju tomosa” bi, kako smatraju, trebalo da izvrši vaseljenski patrijarh. Nepostojeću ”reviziju tomosa” vezuju za ”promjenu činjeničnog stanja”. Kakvo je to činjenično stanje za Crkvu i njenu evanđelsku misiju promijenjeno 21. maja 2006. godine? Pravoslavna vjera je ostala ista i nepromijenjena. Crkveni klir je, prije i poslije referenduma, bio i ostao isti. Laos (vjerni narod) je ostao isti, a hramovi i manastiri su ostali isti. Promjena državno-pravnog statusa, oblika vladavine, oblika državnog uređenja, oblika političkog režima i slično uopšte ne mogu da utiču na učenje Crkve i načela crkvenog života. Na žalost, obogotvorena država sekularnog tipa je za ”lovćenske stražare” i ine crkvomrsce je jedino božanstvo kome se oni klanjaju i kome služe. Oni imaju pravo na to, ali nemaju pravo da od pravoslavnih hrišćana traže da Boga, vjeru i Crkvu zamijene njihovim psevdobožanstvom, bezbožnom ideologijom i partijom. Jer, hrišćani znaju i sljeduju Božjoj riječi da se jedino Bogu treba klanjati, Njemu jedino treba služiti i da se Bogu treba većma pokoravati nego ljudima. Država ima svoje mjesto u ljudskom životu i društvu, ali ne ono na koje je nasiljem pokušavaju postaviti montenegrinski jurišnici na Crkvu Hristovu.

Argumentacija bez argumenata

Da bi ova neutemeljena peticija sadržala bilo kakve razloge, ”lovćenski stražari” su naveli četiri navodna razloga. Prvo, naveli su da ”Jugoslavija više ne postoji”. U pogledu crkveno-pravnog poretka navedeni ”razlog” za Crkvu ima isto značenje kao i da su napisali: ”Umro je Tito!” Uzrok obnove od Turaka ukinute Patrijaršije nije bila nova država nego potpuno oslobođenje okupiranih srpskih krajeva u kojima su duhovnu jurisdikciju imale episkopije Pećke Patrijaršije.
Drugo, naveli su da je ”evidentan raskol nastao u pravoslavnoj crkvi u Makedoniji”. Istorijski pojam i teritorija Makedonije su mnogo širi od pojma današnje Republike Sjeverne Makedonije. Sudeći po navedenom, ”stražari” smatraju da se crkveni poredak nazidava na isti načnin kao kada se postavljaju barikade po putevima ili kada se osnivaju političke partije i nevladine organizacije. Oni nikada nisu ni čuli da je Vaseljenska Patrijaršija 19. marta 1920. godine (odlukom br. 2056) dala blagoslov da se u obnovljenu Patrijaršiju vrate teritorije mitropolija i eparhija skopske, raško-prizrenske, veleško-debarske, pelagonijske, prespansko-ohridske, deo vodenske mitropolije, strumičke, bosanske, hercegovačke, zvorničke i banjalučko-bihaćke koje su se poslije ukidanja Pećke Patrijaršije 1766. godine našle pod upravom Vaseljenske Patrijaršije. Na taj način se Vaseljenska Patrijaršija trajno odrekla bilo kakvog vida svoje jurisdikcije nad tim eparhijama. Istim aktom je konstatovano da su Karlovačka mitropolija i Crnogorska mitropolija odlučile da pristupe sveštenom činu obnove negdašnje Pećke Patrijaršije. Vaseljenska Patrijaršija se na taj način trajno odrekla od uprave navedenih mitropolija i eparhija.

Treće, naveli su da su ”Crnogorci na Lučindan 31. oktobra 1993. godine na Crnogorskom saboru pod otvorenim nebom, u duhu crnogorske tradicije, obnovili autokefalnu Crnogorsku pravoslavnu crkvu i izabrali za svojega crkvenog poglavara gospodina Antonija Abramovića, tadašnjeg klirika Ruske pravoslavne crkve u Kanadi (Toronto)”. Tzv. ”CPC” nisu ”obnovili” Crnogorci nego su je kao novoformiranu zajednicu, na osnovu komunističkog Zakona o pravnom položaju vjerskih zajednica, osnovali i u policiji prijavili, predstavnici političkih stranaka, o čemu postoji relevantan dokaz koji je potpisnik ovih redova u faksimilu objavio sa komentarom.
Brutalna je neistina da su Crnogorci ”u duhu crnogorske tradicije” birali svoje ”crkvene poglavare”. Na primjer, Mitropolita Petra II je izabrao Sveti Petar Cetinjski, a crnogorski zbor ga je isključivo prihvatao i za svetovnog gospodara. Otuda ne postoji nikakva ”pod vedrim nebom obnovljena CPC” nego od političkih stranaka u sekularnoj državi osnovana organizacija koja nikada, i da ponovim po ko zna koji put, nikada ne može imati ni status pravoslavne eparhije, a kamoli autokefalne pomjesne Pravoslavne Crkve. Bivši arhimandrit Antonije (Abramović) je zbog nekanonskog djelovanja na Lučindan 1993. godine od strane nadležne Mitropolije Ruske Crkve lišen sveštenomonaškog čina i isključen iz crkvene zajednice. To su neoborive i važne činjenice koje ovaj crkvenoborački i antisrpski pokret prikazuju u pravom svijetlu.
Četvrto, naveli su da je ”nakon 21. maja 2006. godine na temelju rezultata referenduma prestala da postoji državna zajednica Srbija i Crna Gora”. Kakve to veze ima sa Crkvom, pa i sa sekularnom državom u kojoj su crkve i vjerske zajednice odvojene od države?

Uz potpis – i krštenica!

Začuđujuće je potencijalno peticionaško obraćanje javnih crkvomrzaca Patrijarhu Vartolomeju koga su u javnosti više puta nazivali ”turskim kapetanom” i ”turskim podanikom”, a za Vaseljensku Patrijaršiju navodili da ”Crnogorci nikada od nje kao turske institucije ništa prihvatali”!?! Danas se u Crnoj Gori tomosom iz 1922. godine bave oni koji su javno, i to više puta tvrdili, ”da im nikada, pa ni sada, nikakav tomos o autokefalnosti nije potreban”!
Jedino je tačan navod da ”pravoslavne crkve nijesu nacionalne nego su pomjesne i saborne”. Ali, tačna je i njihova namjera da Srpsku Pravoslavnu Crkvu prikazuju kao ”nacionalnu crkvu”, ali i da, pri tom, protivno sveštenim kanonima i crkvenom predanju ”pod vedrim nebom” stvaraju, zajedno sa raščinjenim sveštenim licima, nacionalno-partijsku ”Crnogorsku pravoslavnu crkvu”.
Kada već nisu uspjeli da, na ”temelju referenduma iz 2006. godine” i na druge do sada viđene načine, unište Mitropoliju Crnogorsko-Primorsku i eparhije Srpske Pravoslavne Crkve u Crnoj Gori sada pokušavaju da, naravno na nekanonski način, Mitropoliju podvedu pod kanonsku jurisdikciju Vaseljenske Patrijaršije. I ovom suludom idejom samo pokazuju da ne samo da nemaju nikakve veze sa Crkvom nego nemaju ni elementarna znanja iz kanonskog prava. Zaista bi bilo smisleno da od budućih potpisnika ”lovćensko-stražarske” peticije obavezno zatraže i krštenice kako bi se i verifikovalo ono što se godinama zna, a to je da je u najvećem broju riječ o nekrštenima, ateistima, agnosticima i javnim crkvomrscima koji brutalno nasrću na Crkvu – patrijarhe, episkopat, sveštenstvo, monaštvo i vjerni narod.