Kratak pregled položaja vjerske nastave u državama Evropske unije

Kratak pregled položaja vjerske nastave u državama Evropske unije, sa posebnim osvrtom na pravni status vjeronauke u Austriji

Položaj i pravni status vjerske nastave u zemaljama Evropske zajednice

Pitanje vjerskog vaspitanja i obrazovanja u javnim školama zemalja članica Evropske zajednice postalo je, naročito u poslednje dvije decenije, pitanje javne polemike.

Za jedne, vjerska nastava predstavlja relikt jednog vremena, koja u jednoj vjerski neutralnoj državi i njenim javnim školama ne igra naročitu ulogu, već više predstavlja neku vrstu političkog kompromisa između države i crkve. Za druge, uglavnom dominantne evropske narode, vjeronauka čini ključni elemenat za opšteobrazovni identitet i opštu orjentaciju boljeg razumijevanja pluralizacije društveno-kulturnih identiteta u oplemenjivanju cjelokupnog životnog prostora. Za većinu članica Evropske unije vjeronauka, dakle, ne predstavlja samo jedan neotuđivi dio opšteg obrazovanja, već čini i jedno privilegovano mjesto dijaloga crkve sa svijetom danas.

U mnogobrojnim javnim diskusijama i na brojnim značajnim i zajedničkim naučnim skupovima kao i u naučno-istraživačkim i stručnim radovima, a i pored zastupanja različitih koncepcija vjerskog obrazovanja, vjeronauka kao nastavni predmet u javnim školama većinskih zemalja Evrope ipak nije dovedena u pitanje. Štaviše, Evropska unija je u poslednjih dvadestak i više godina, u nekoliko donešenih rezolucija, preporučila svojim postojećim i budućim članicama uvođenje vjerskog obrazovanja u sistem javnog školstva. Ovim preporukama ne uskraćuje se pravo da potpunu odgovornost za obrazovni sistem i njegove sadržaje, kao i vjersko-pravne koncepte, obrazovne i vjersko-političke kompentencije, zadrži svaka članica za sebe.

Vjeronauka ili njoj alternativni predmet u državnim školama postoji gotovo u svim članica Evropske unije, izuzev Francuske i Slovenije, a izvan Evropske zajednice jedino ne u Makedoniji, Albaniji i Crnoj Gori. U Sloveniji se odnedavno u pojedinim školama nudi kao nekonfesionalni izborni predmet: religija i etika, a u privatnim konfesionalnim školama vjeronauka.

U Francuskoj se u njene dvije regije Alzasu i Loreni (Alsace i Lorraine) ipak održava vjeronauka. Ovaj problem vjerskog obrazovanja umnogome je saniran osnivanjem velikog broja konfesionalnih javnih škola. Veliki procenat učenika upisanih u konfesionalnim školama, posećuje vjersku nastavu, tako da ni Francuska u tom pogledu ne zaostaje u poređenju sa drugim članicama Evropske unije.

Vjeronauka u zemljama Evropske zajednice organizovana je uglavnom u državno pravnim okvirima i to različito od države do države. Svaka za sebe veže svoju specifičnu istoriju. Donekle se mogu iznositi izvjesna poređenja, ali sve u svemu ne može se dati jedno opšte važeće evropsko pravilo po pitanju statusa vjerske nastave.

Naime, kako je nastava organizovana, koje za nju odgovoran: država ili vjerska zajednica, važi li za obavezan, izboran ili obavezno-izborni nastavni predmet, u kom odnosu stoji vjeronauka prema drugim nastavnim predmetima, ko izrađuje nastavne planove, priprema nastavna sredstva i materijale, ko obrazuje i postavlja nastavni kadar, kao i koju alternativu imaju oni učenici koji ne žele da posećuju vjersku nastavu. Sva ova pitanja, prije svega u sopstvenim državno-pravnim okvirima, reguliše svaka zemlja za sebe.

Proširenje Evropske unije kao i njena sve veća kulturna raznolikost dodatno je prouzrokovala šarolikost vjerske karte Evrope, pa je tako i odnos prema vjeronauci u školama različit od države do države. Pojedine države (Belgija, Luksemburg, Finska, Portugalija i Španija) kao alternativu nude etiku, građansko vaspitanje, istoriju religije i sl., što znači da učenici mogu da biraju jedno ili drugo. Etika kao obavezan nastavni predmet za sve učenike postoji u Švedskoj i Norveškoj. Početkom sledeće školske godine, etika kao nastavni predmet uvodi se po prvi put i u srednje škole u Austriji i to za sve one učenike koji ne žele da posjećuju nastavu vjeronauke. U poslednjih nekoliko godina prisutan je, u pojedinim državama Evrope, ovaj trend uvođenja etike kao alternativnog nastavnog predmeta koji je, između ostalog, donekle i uslovljen novonastalim migracionim kretanjima, aktuelnim političkim prilikama kao i sveukupnim demografskim razvojem društva.

U pojedinim članicama Evropske zajednice kao npr: Austriji, Njemačkoj, Grčkoj, Italiji, Irskoj i Finskoj vjeronauka je konfesionalno određena, što opet omogućuje tradicionalno priznatim vjerskim zajednicama da u većoj ili manjoj mjeri same organizuju vjersku nastavu.

U Njemačkom Osnovnom zakonu vjeronauka se, bez obzira na pravo nadzora državnih školskih vlasti na cjelokupno školstvo, nudi u svim javnim školama u skladu sa doktrinarnim principima vjere i učenja tamošnjih vjerskih zajednica. Pravo učešća na vjerskoj nastavi određuju sami roditelji, odnosno učenici po dostizanju određenog stepena zrelosti. Sa šest prijavljenih učenika škola je dužna da ponudi odgovarajuću vjersku nastavu. Vjeronauka je organizovana kao obavezan nastavni predmet gotovo u svim njemačkim pokrajinama. Od ovog Osnovnog zakona imaju izuzeće samo Bremen i Brandenburg koji se po tzv. Bremenskoj dekleraciji iz 1949. g. od njega izuzimaju, jer u dekleraciji stoji da tamo gde vjerska nastava nije postojala ni danas ne mora da bude obavezna. Zato se u ovim pokrajinama i nude kao alternativni predmeti, biblijska istorija, etika i istorija religije.

Italija daje jednu specifičnu garanciju, prije svega, za katoličku vjeronauku u svim državnim školama. Nastava je otvorena za učenike svih konfesija i od 1984 neobavezna, odnosno važi kao izborna. Većina učenika i pored toga, preko 90 procenata redovno pohađa časove katoličke vjeronauke. Vjeroučitelje postavlja država na prijedlog Katoličke crkve. Nastavne planove predlaže Crkva resornom ministarstvu obrazovanja. Druge konfesije, i to samo one koje su potpisale sporazum sa državom, mogu da organizuju sopstvenu vjersku nastavu, ali samo na teret sopstvenih troškova i ukoliko to žele učenici i njihovi roditelji. Kao alternativno izborni predmet nudi im se još i građansko vaspitanje.

U Irskoj preko 90 procenata svih javnih škola finansira država, a sve se nalaze pod patronatom Katoličke crkve. Veliki broj škola zahtijeva da prilikom upisa učenici moraju da budu kršteni u Katoličkoj crkvi. Decenijama katolička vjeronauka je bila opšteobavezni nastavni predmet. Odnedavno postoje tendencije od Nacionalnog savjeta za obrazovanje da se reformom obrazovnog sistema ovakav oblik vjerske nastave umnogome izmijeni.

U Grčkoj kao konfesionalna religijska nastava klasičnog državno-crkvenog koncepta, bez potpunog crkvenog uticaja na nastavni kadar i nastavna sredstva i materijale, nudi se jedino pravoslavna vjeronauka kao obavezan nastavni predmet. Ukoliko neko ne želi da učestvuje može da se od nje odjavi.

U Finskoj priznanje vjerskih zajednica regulisano je Zakonom o vjerskim slobodama. Javno priznate crkve, odnosno vjerske zajednice dobijaju za svoju cjelokupnu misiju i finansijska srdestva od države. Među najbrojnije vjerske zajednice spadaju Evangelističko-luteranska crkva Finske i Pravoslavna crkva Finske. One imaju poseban status kao ustanove sa pravom javnog glasa. Država im je dodijelila pravo vođenja matičnih knjiga rođenih, vjenčanih i umrlih, kao i nadležnost za sva javna groblja. Na osnovu finskog Krivičnog zakona „ povreda vjerskih svetinja“ je najstrožije zabranjena.Učenici koji pripadaju jednoj od priznatih crkava ili pak drugih vjerski zajednica dobijaju u svim javnim školama Finske religijsku nastavu koja odgovara njihovim vjerskim ubjeđenjima. Za sve druge učenika nudi se etika kao alternativni nastavni predmet.

Nekonfesionalna vjerska nastava klasičnog državnog koncepta zastupljena je i u Danskoj. Učenici koji ne pripadju državno priznatoj Luteranskoj crkvi mogu da se od nje odjave i ako to njihovi roditelji zahtijevaju. Vjeroučitelji ne moraju da budu članovi državne Luteranske crkve. U kooperaciji Luteranske crkve sa državnim školskim vlastima nudi se dodatno i evangelistička vjerska nastava.

U Engleskoj, Velsu i Škotskoj u školama se nudi svojevrsna nastava o religiji. Ovaj oblik nastave daje mogućnost sticanja osnovnog znanja o religijama. Nastava mora da bude neutralna po pitanju pogleda na svijet. Ovakva nastava je sastavni dio opšteobrazovnog sistema i nije izrazito vjerska. U Engleskoj i Velsu nastavno nadzorni organi izrađuju nastavne planove uz konsultaciju Anglikanske crkve i drugih predstavnika tamošnjih vjerskih zajednica. Težište nastavnih sadržaja čini hrišćanstvo, a od 1994. uticaj na nastavne sadržaje dobili su i muslimani, jevreji, budisti, hinduisti i dr.

Različiti koncepti i modeli vjerske nastave

Ukoliko želimo da sistematizujemo postojeću raznolikost vjerske nastave u javnim školama zemalja Evropske zajednice i izvan nje, uglavnom možemo uočiti njena tri osnovna tipa:

Konfesionalna vjerska nastava: Pravni nosilac je država, odnosno državno priznata crkva ili druga vjerska zajednica. Vjerske zajednice su uglavnom nadležne za izradu nastavnih planova, pripremu nastavnih materijla i sredstava, izbor i definisanje nastavnih sadražaja, kao i izbor i postavljenje nastavnog kadra. Vjeronauka se nudi kao izborno-obavezni ili izborni predmet sa mogućnošću izbora alternativnog nastavnog predmeta, rjeđe kao isključivo obavezan predmet. Stručne i nastavne kvalifikacije stiču se kroz studije teologije, religijske pedagogije i religijske didaktike;

Konfesionalno-nekofesionalna nastava: To je kooperativni model vjerske nastave između nadležne crkve, odnosno vjerske zajednice i države. Nastava se definiše kao izborno-obavezni predmet sa alternativama i mogućnostima izbora; i

Naučno-religijska nastava ili nauka o religiji: Nadležne su isključivo državne institucije. Nastava je uglavnom obavezna za sve učenika. Stručne i nastavne kvalifikacije stiču se kroz studije nauke o religiji, nauke o vaspitanju i opšte pedagogije.

Uopšte gledano, konfesionalna vjerska nastava posjeduje status jednog obaveznog, izbornog ili izborno-obaveznog predmeta sa mogućnošću izbora između različitih predmeta, a nekonfesionalna je pretežno obavezan nastavni predmet integrisan u opšte obrazovne predmete i obavezan je za sve učenike bez obzira na njihovu vjersku, etničku i kultorološku pripadnost.

U mnogim državama pod konfesionalnom vjerskom nastavom ne podrazumijeva se više manifestacija samo jedne većinske religije. Mnogo više se ističe mogućnost realizacije državne neutralnosti i individualne vjerske slobode. Država ne zahtijeva potpuni uticaj na nastavni sadržaj i unutrašnju organizaciju vjerske nastave, nego se ograničava na ispunjavanje školsko disciplinarnog i organizacijsko-tehničkog dijela nastave. Religijska sloboda izbora ostvaruje se kroz pravo izbora roditelja, odnosno djece nakon postizanja zakonom određenog stepena njihove zrelosti.

Unutar ova tri osnovna modela vjerske nastave postoji i čitav niz varijanti i razlika. Tako je u konfesionalnoj vjerskoj nastavi klasični oblik nastave u većoj ili manjoj mjeri naglašen. S druge strane, konfesionalni tip nastave u jednoj državi može da ima i sasvim drugo značenje (Italija i Grčka) ili se uporedo pojavljuju i dva različita tipa (Švajcarska) ili se pak dolazi i do različitog razumijevanja nastave (npr. između Katoličke i Evangelističke crkve).

Ukoliko želimo da procentualno vidimo zastupljenost pomenutih modela nastave u zemljama Evropske zajednice, onda u dvije trećine zemalja preovladava konfesionalni tip nastave, a ako posmatramo i države izvan Evropske zajednice ovakav procentualni odnos suštinski se neće mnogo izmijeniti. Konfesionalni tip nastave, donekle ovisan od postojećih društvenih i kulturno-istorijskih prilika kao i etničkih, jezičkih i vjerskih tradicija, preovladava u : Belgiji, Irskoj, Španiji, Portugaliji, Italiji, Malti, Poljskoj, Litvaniji, Finskoj, Njemačkoj, Austriji, Švajcarskoj (djelimično), Češkoj, Slovačkoj, Rumuniji, Mađarskoj, Bugarskoj, Grčkoj, Kipru, Hrvatskoj, kod nas u Srbiji, Bosni i Hercegovini.

Nekonfesionalni tip nastave zastupljen je u: Islandu, Švedskoj, Norveškoj, Engleskoj, Škotskoj, Holandiji, Estoniji, Švajcarskoj (djelimično). Ovaj model nastave zastupljen je u širokom spektru različitih formi nastave od naučno-religijskih pa preko opšte hrišćanskih i multireligijskih do interkonfesionalnih i međureligijskih varijanti.

Svi ovi modeli nastali su u različitim istorijskim okolnostima, specifičnim društvenim i političkim prilikama. Dakle, svaki za sebe vezuje svoj specifičan razvoj u kontekstu različitih istorijskih, političkih, religijskih, socijalnih, obrazovnih i državno-pravnih faktora društva.

Zakonsko-pravne regulative vjerske nastave u Austriji

U Austriji, kao i u mnogim zemljama Evropske zajednice, pod vjerskom nastavom se ne podrazumijeva više manifestacija samo jedne dominantne religije. Mnogo više se ističe mogućnost realizacije državne neutralnosti kroz politiku socijalne jednakosti i kroz afirmaciju individualne vjerske slobode. Država ne zahtijeva potpuni uticaj na unutrašnju organizaciju, nego se ograničava na ispunjavanje školsko disciplinarnog i organizacijsko-tehničkog dijela vjerske nastave. Naime, interkonfesionalnost je osnovno načelo na kome se, u pogledu vjerskog obrazovanja, bazira austrijsko školstvo, a po tome je danas i pravoslavna vjeronauka konfesionalno određena i predviđena je za sve učenike pravoslavne vjeroispovesti, bez obzira na njihovu nacionalnu i crkveno pomjesnu pripdnost.

Prvovažeće zakonsko-pravno načelo o vjerskom obrazovanju u Austrijskom školstvu još uvek je na snazi. Zakonsko-pravne regulative vjerske nastave definiše tzv. „Škola-Crkva-Zakon“(„Schule-Kirche-Gesetz») još iz davne 1868. godine. Njime se uklanja dotadašnja potpuna crkvena kontrola nad školom, redukujući opšte crkveni uticaj na vjersku nastavu. Na prvi pogled ovo izgleda kao relikt iz jedne ere, koji još uvek raspolaže plodnom saradnjom države i crkve.

Međutim, ukoliko se postavlja pitanje ustavno-pravnih osnova vjerske nastave, odgovor se nalazi u temeljnom državnom Zakonu o opštim pravima građana još iz godine 1867. koji vjeronauku u Austriji pravno utemeljuje. U tamošnjem članu 17 stavka 4, između ostalog, stoji: „Za vjersku nastavu u školama brigu i odgovornost preuzimaju nadležne crkve, odnosno vjerske zajednice“. Kada se ovaj Zakon pojavio u Službenom listu Austrougarske monarhije Reichsgesetzblatt 1867/Nr. 142, kao takoreći Ustavni dokument «liberalne ere» u Austrougarskoj monarhiji, u Austriji su pored dominirajuće Rimokatoličke Crkve postojale Evangelistička i Pravoslavna Crkva kao i Jevrejska vjerska zajednica. One su u vrijeme cara Franje Josifa II u mnogome tolerisane, a postepeno su sticale mogućnost dostizanja istog zakonsko-pravnog položaja.

Danas u Austriji pored Katoličke, Pravoslavne i Evangelističke Crkve postoje još devet zakonsko priznatih vjerskih zajednica hrišćanske orijentacije i četiri nehrišćanske religijske zajednice. Sve ovdašnje javno priznate Crkve, odnosno vjerske zajednice stiču sebi svojstveno pravo da za učenike svoje vjeroispovesti organizuju sopstvenu vjersku nastavu. Opštevažeći Zakon o vjerskoj nastavi, koji je još uvijek na snazi, donesen je daleke 1949. godine (Religionsunterrichtsgesetz, BGB1. Nr. 190/1949). On je Zakonom iz 1962. još i građansko-pravno utemeljen. U to vrijeme ondašnje vladajuće partije dolaze do tzv. školskog konsenzusa u jednom saglasnom paketu školsko-zakonskih mjera. Ovde se prvenstveno misli na Konkordatski školski ugovor koji potvrđuje već postojeće zakonsko-pravne odrednice o vjerskoj nastavi (BGB1. Nr. 273/1962 i.d.F. des Zusatzvertrages 1971, BGB1. Nr. 289/1972).

Ovim Ugovorom Rimokatolička Crkva, kao dominantna na ovim prostorima, pravno se obavezala da će religijska nastava priuštiti, pored vjersko-doktrinarnog, i jedan pozitivan doprinos svjetovnom obrazovanju. Zakon iz 1949., djelimično je dopunjen i Saveznim Zakonom iz 1988. godine (BGB1. I Nr. 19/1998). Njime je još jednom potvrđeno da vjerska nastava spada isključivo u ingerencije ovdašnjih javno priznatih hrišćanskih Crkava, odnosno vjerskih zajednica, koje je „organizuju, vode i neposredno nadgledaju“ (§ 2 Abs. 1 Satz 1 Religionsunterrichtsgesetz 1949 i.d.F. BGB1. Nr. 329/1988).

Pravni i administrativni okviri vjerske nastave u javnim školama Austrije

Zakonskim regulisanjem vjerskog obrazovanja u školsko-obrazovnom sistemu Austrije, uz već pomenute zakonsko-pravne regulative, pravno-administrativni okviri vjersku nastavu artikulišu u nekoliko sledećih postavki:

Vjerska nastava je obavezan nastavni predmet u svim državnim i privatnimškolama sa pravom javnog glasa, za sve pripadnike javno priznatih hrišćanskih crkava, odnosno vjerskih zajednica.

Vjeronauka je, dakle, obavezna ali sa mogućnošću odjave, i to samo u prvoj nedjelji od početka školske godine. Ona nije definisana kao fakultativna, a ni kao alternativno izborna, u eventualnoj mogućnosti izbora nekog alternativnog nastavnog predmeta.

Obavezno pohađanje etike kao novog nastavnog predmeta uvodi se, po prvi put u Austriji, početkom sledeće školske godine u prve razrede u svim srednjim školama i to za sve one učenike koji ne žele da posjećuju nastavu vjeronauke. Vjeronauka kao obavezan nastavni predmet nije zastupljena jedino u zanatskim školama (Berufsschulen). U njima je ona jedino izuzeta kao obavezan nastavni predmeto i jedino u ovim malobrojnim školama važi kao izborni predmet, izuzev Tirola i Foralberga, gdje je vjeronauka i u ovim školama takođe obavezna. U zanatskim školama oni koji žele da posjećuju vjeronauku moraju sami da se prijave, što u svim ostalim školama nije potrebno.

Na osnovu tzv. «negativne vjerske slobode» od vjeronauke se može lično odjaviti svaki vjersko punoljetan učenik sa napunjenih 14 godina, odnosno nepunoljetan do napunjene 14 godine života i to uz pismenu saglasnost svojih roditelja. (1921/1939; ponovo objavljen BGB Nr. 166/1985).
Učenici, koji su bez vjerske pripadnosti (ohne religiöses Bekenntnis) ili pripadaju onoj vjerskoj zajednici, koja zakonski ne može da bude ili još uvijek nije priznata, mogu da učestvuju na vjerskoj nastavi jedne od već zakonski priznatih crkava ili vjerskih zajednica, ako se na ovu sami prijave i dobiju saglasnost nadležne crkveno-školske uprave.

Nastavni plan je u isključivoj ingerenciji crkve. Država nema nikakav uticaj na nastavni plan, a njegovo objavljivanje od strane resornog ministrastva ima samo deklarativni karakter.

U vjerskoj nastavi postoji potpuna sloboda korišćenja svih nastavnih materijala i sredstava, odnosno nije potrebna dozvola za njihovu nastavnu upotrebu od strane državno školskih vlasti, ali istovremeno ne smiju ni da budu u isključivoj protivriječnosti sa opštim vaspitanjem građanskog društva.

Učešće u bogoslužbenom životu crkve, naročito u školskim bogosluženjima je dopušteno, odnosno nije regulisano kao obavezno, već više kao slobodno pravo svakog učenika.
Pravo na cjelokupnu kadrovsku i vjersko-obrazovnu politiku ima isključivo crkva i to u saradnji sa državnim resornim ministarstvima i nadležnim školskim vlastima.
Vjeroučitelji bivaju birani i postavljani od strane nadležne crkve, odnosno vjerske zajednice, u ograničen ili neograničen radni odnos, dok sve druge obaveze (lična primanja, penziono, zdrastveno i socijalno osiguranje) preuzima država Austrija.

Država, kao pravni nosilac javnog školstva, dobija jasno određeno pravo nadgledanja vjerske nastave «u njenom organizacijsko-tehničkom i školsko-disciplinarnom pogledu», ali se ograničava i ne može da utiče na njen nastavni sadržaj. Vjeronauka tako i važi za obavezan nastavni predmet u gotovo svim državnim i privatnim školama u Austriji. Prema tome i pravoslavna vjeronauka je konfesionalno određena i obavezna za sve učenike pravoslavne vjeroispovesti, ako se oni, sami ili uz roditeljsku saglasnost, početkom školske godine pismeno ne odjave.

Drugačije rečeno, učenici koji nisu napunili četrnaest godina imaju mogućnost da se od nje odjave i to isključivo uz pismenu saglasnost svojih roditelja u roku od pet kalendarskih dana od početka školske godine. Ako su napunili četrnaest godina i ne žele da je posjećuju, obavezni su da to sami učine.

Pravo odjave (§ 1 Abs.2) od vjerske nastave uvedeno je još 1945. godine, na prijedlog i insistiranje prvog poslijeratnog komunističkog ministra za obrazovanje Ernsta Fišera da se vjeronauka ponovo uvede kao obavezan nastavni predmet, ali sa mogućnošću odjave. Ovo pravilo dobilo je potom u pomenutom Zakonu i svoje prve zakonske okvire. Pitanje odjave od vjerske nastave se i dan-danas konkretizuje kao osnovno vjersko pravo svakog učenika (Art. 14 StGG) na sopstveni izbor pripadnosti jednoj od ovdašnjih javno priznatih tradicionalnih crkava, odnosno vjerskih zajednica (Art. 15 StGG i. V.m. Art. 17 Abs. 4 StGG). Odjava od vjerske nastave bilo kakvim podstrekivanjem (dijeljenjem odjavnih formulara, diktiranjem odjavnih tekstova, navođenjem olakšanja nastavnog plana u slučaju odjave i sl.) zakonsko-pravnom uredbom je regulisana, tačnije zabranjena ( § 46 Abs. 3 SchUG – Verbot der Werbung für schulfremde Zwecke). Doneseni školski zakoni, kojima pripada i Zakon o vjerskoj nastavi mogu se, kao i ustavni zakoni, donositi i menjati isključivo dvotrećinskom parlamentarnom većinom (Art. 14 Abs. 10 Bundesverfassung).

Dakle, po još uvek važećem Zakonu o vjerskoj nastavi, samo zakonski priznate crkve ili pak druge vjerske zajednice stiču pravo organizovanja vjerske nastave u državnim školama Austrije. Sve ostale to mogu da učine jedino u svojim unutar crkvenim, odnosno vjerskim okvirima, ali nikako u državnim školama. Vjerska nastava u svim javnim privatnim i državnim školama tako i spada jedino u ingerencije ovdašnjih javno priznatih crkava, odnosno vjerskih zajednica.

U odnosu na svoje unutarnje sadržaje i njenu didaktičku, odnosno stručno pedagošku koordinaciju savremenih nastavnih aktivnosti, vjeronauka stoji u neotuđivoj nadležnosti crkve. U pogledu na cjelokupnu unutrašnju organizaciju vjerske nastave, crkvi preostaje njeno neprikosnoveno pravo da se o njoj brine i stručno nadgleda, odnosno vrši njeno unutrašnje praćenje, koordinaciju, savjetovanje, unapređivanje, ispunjavanje okvirnog nastavnog plana, ocenjivanje uspješnosti i osiguravanje kvaliteta nastave. Vjeronauka tako i ima za zadatak da školsku mladež, na jedan pedagoški valjan način, vaspitava i uvodi u vjerske tradicije i temeljna načela vjere i morala. Vjerskim vaspitanjem i obrazovanjem u školama, djeca i mladi se upoznavaju sa onim iskonskim vrijednostima bitnim za njihov sveukupan razvoj u jednoj višekulturnoj i višekonfesionalnoj društvenoj zajednici.

Rukovodeći se važećim Zakonom o vjerskoj nastavi, Pravoslavna crkva u Austriji organizuje, još od početka školske 1992/93. godine, za sve učenike pravoslavne vjeroispovijesti, pravoslavnu vjersku nastavu u preko hiljadu javnih škola na području čitave Austrije.

Koordinaciju između državno-školskih i crkvenih vlasti vrši od strane Pravoslavne crkve osnovana Kancelarija za pravoslavnu vjersku nastavu (Orthodoxes Schulamt). Ona je unutar crkvena ustanova nadležna po svim pravnim, personalnim, disciplinskim i administrativnim pitanjima pravoslavne vjerske nastave. Kancelarija preuzima sve organizacijske poslove i, u skladu sa državnim odredbama, čini korespondirajuće mjesto za sve gradske i pokrajinske školske ustanove. Saradnja između crkvenih i školskih vlasti, cjelokupna unutrašnja organizacija, sigurnost i poboljšanje kvaliteta nastave i to putem uvođenja savremenih religijsko-pedagoških dostignuća i inovacija, kao i sama koordinacija i nadgledanje nastavnih aktivnosti vjeroučitelja, spada u nadležnost stručnog inspektora (Fachinspektor-a) za vjersku nastavu u Austriji.

Osnovni zakoni i pravne uredbe

Staatsgrundgesetz vom 21. Dezember 1867, RGBI. Nr. 142

(Osnovni državni zakon od 21. decembra 1867., br. 142) sadrži zakonske uredbe o temeljnim građanskim pravima.

Schule–Kirche–Gesetzes vom 25. Mai 1868, RGBI. Nr. 148

(Škola-Crkva-Zakon od 25. maja 1868., br. 148) uspostavlja osnovne zakonske okvire o načelnim odrednicama odnosa crkve i države.

Bundesgesetz vom 13. Juli 1949, betreffend den Religionsunterricht in der Schule (Religionsunterrichtsgesetz) BGBI. Nr. 190/1949

(Savezni zakon od 13. jula 1949., koji se odnosi na vjersku nastavu u školama «Zakon o vjeonauci» br. 190/1949) definiše zakonske odluke i okvirna pravila po pitanju vjerske nastave u javnim školama. Uzimajući u obzir i sve one potonje zakonske odluke koji su preinačili ili dopunili Zakon o vjerskoj nastavi i to:

a) Gesetz vom 10. Juli 1957, BGBI. Nr. 185 (Zakon od jula 1957., br. 185)
b) Gesetz vom 25. Juli 1962, BGBI. Nr. 243 (Zakon od 25. jula 1962., br. 243)
c) Gesetz vom 29. April 1975, BGBI. Nr. 324 (Zakon od 29. aprila 1975., br. 324)
d) Gesetz vom 9. Juni 1988, BGBI. Nr. 329 (Zakon od 9. juna 1988., br. 329)
e) Gesetz BGBI. Nr. 256/1993, (Art. 15) (Zakon iz 1993., br. 256, paragraf 15) f) Gesetz BMUKK-10.014/2-III/3/2007 (Zakonska odluka od marta 2007., br. 10.014/2)

Branislav Đukarić

(inspektor za pravoslavnu vejronauk

u u Austriji)

(Mitropolija crnogorsko-primorska)