Kostroma – drevni ruski grad, postojbina dinastije Romanovih

Piše: Ostoja Vojinović

Drevni grad Kostroma, sa oko trista hiljada stanovnika, glavni grad istoimene oblasti u evropskom delu Rusije, nalazi se 372 km severoistočno od Moskve. Prvi put se spominje 1213.godine.Naziv grada na ušću istoimene reke u Volgu, potiče iz dva izvora: prvi od finsko-ugarske reči «kostrum», što znači tvrđava, zamak, i drugog, koji se odnosi na plesni ritual, u kome se lutka od slame, simbol buđenja prirode u proleće, ritualno žrtvuje spaljivanjem ili bacanjem u talase reke. Obred u spomen dvojakog tumačenja imena grada, neguje se svake godine u vreme festivala.

Krajem 17. veka Kostroma je bila treći po veličini grad u Rusiji, odmah iza Moskve i susednog Jaroslavlja, predstavljajući u isto vreme veoma važan, privredni, trgovački i kulturni centar. U to vreme u ovom gradu su se proizvodile uniforme za potrebe pripadnika ruske flote. Danas je Kostroma moderno razvijen grad u kome se proizvode mašine namenjene brodarstvu, mašinskoj, hemijskoj, građevinskoj, tekstilnoj i drvnoj industriji. U ovom gradu je sagrađena termoelektrana snage 4800 MW, najveća u bivšem Sovjetskom Savezu.Kostroma predstavlja jedno od glavnih središta za preradu lana u Rusiji.
Pored građevina stare arhitekture, pažnju u ovom ruskom gradu privlače i lepe crkve, manastiri, muzeji.
Kraj ušća Kostrome u Volgu nalazi se Ipatijevski manastir iz 16.veka, najznačajniji spomenik kulturno istorijske baštine grada čiju su izgradnju pomagale veleposedničke porodice Godunov a kasnije i Romanov. Boris Godunov vladao je od 1584.-1598.godine kao namesnik Fjodora I, sina Ivana IV Groznog, i kao car od 1598.do 1605.godine. vodio trogodišnji rusko-švedski rat od 1590.godine,nakon koga je kao pobednik dobio izlaz na Baltičko more. Istovremeno on je i osnivač Ruske Patrijaršije 1589. godine.
Ovaj manastir predstavlja jedno od najznačijnijih mesta u Kostromi i poznat je kao ‘’kolevka ruske dinstije’’.Crkveni tornjevi predstavljaju umetnički vrhunac ruske crkvene arhitekture. Pored njih u manastirskoj porti nalaze se i druge građevine koje su danas pretvorene u muzejski prostor sa veoma bogatim umetničkim zbirkama.

U zgradi crkvenog i istorijsko-arheološkog muzeja kostromske eparhije ruske pravoslavne crkve čuvaju se dragocenosti vezane za čuvene, bojarske i carske porodice Godunov i Romanov. Ovde se čuva veoma cenjena kolekcija ikona: Majke Božje, ikona Svete Trojice, Jovana Bogoslova, u zlatnom okviru je i ikona Isusa Hrista. Mnoge važne ikone nestale su nažalost tokom oktobarskih, revolucionarnih promena.

Dinastija Romanov vladala je Rusijom tri veka, od 1613. do 1917.godine.

Potiču iz stare bojarske porodice iz 14. veka. Bojar je titula plemića, koja je bila u upotrebi od 10. do 17.veka, ali istovremeno i ratnika i savetnika kneževa i careva. Osnivač pomenute dinastije Mihail Fjodorovič Romanov skrivao se od svojih neprijatelja u ovom manstiru, a u ovdašnjoj crkvi Svete Trojice obavljena je ceremonija njegovog krunisanja za cara 1613.godine. Kraljevska porodica često je obilazila ovaj manastir ostavljajući u njemu bogate darove. Muzejske prostorije čuvaju dragoceno umetničko blago iz doba Romanovih.

U postavci ovog izuzetno bogatog muzeja može se videti i po nekoliko, u umetničkom i duhovnom pogledu, značajnih ikona Isusa Hrista i Deve Marije. Aleksandra III i drugih velikodostojnika. U postavci su i ostale vredne i značajne ikone iz 17. veka, zatim crkvene knjige, i razni drugi zapisi od izuzetne kulturno istorijske vrednosti.Zbog pomenutog umetničkog blaga ovaj muzej ubraja se među najznačajnije ustanove crkvene umetnosti hrišćanskoga sveta.

U starom gradu, u kojem je ova čuvena ruska svetinja, ponovo se grade crkve, na mestima na kojima su nekada i bile.Posle revolucije Kostromski kremlj u kojem su bili Bogojavljenski i Uspenski sabor prvo je zatvoren, a potom i miniran. Na mestu ove svetinje napravljen je park, dok je na mestu na kojem je bio Uspenjski sabor napravljen podijum za igru, ispod koga su bile kosti ubijenih monaha. Sadašnja obnova predstavlja u stvari vaskrs Kostromskog kremlja a istovremeno i pokajanje grada. Kada novi, Bogojavljenski sabor bude završen, krst zvonika biće na 64 metra i ponovo će moći da se vidi iz daleka, sa Volge, od Jaroslavlja, kao nekada pre 1934.godine kada su komunisti pod njega stavili eksploziv. Obnovom ova dva manastira, Kostroma će se ponovo vratiti sebi. Obnova Kostromskog kremlja verovatno je najveći projekat te vrste trenutno u Rusiji.Plan je da Kremlj bude izgrađen do 2020.godine i da ga osveti rusku patrijarh.Na mestu gde je bio Uspenjski sabor završena su arheološka istraživanja posle kojih su pored kostiju monaha ispod manastira nađene i kosti – Vikinga.

Prema centra grada, nalaze se lepe zgrade, građene u duhu ranije ruske arhitekture, među kojima ima dosta vila sa izrezbarenim ukrasnim detaljima, koji karakterišu tradicionalnu, narodnu drvenu arhitekturu.Ovakvih kuća od drveta ima dosta razasutih po gradu.
Svojevrsni simbol Kostrome je vodotoranj ili vatrena kula, visoka 35 metara, građena od 1823.do 1827.godine. Unutrašnjost ovog gradskog obeležja negda su ispunjavale cisterne za vodu, kao i sobe za vatrogasce sa osmatračnicom na vrhu. Danas se tu nalazi muzej vatrogasnog doma.

Na centralnom gradskom skveru podignut je spomenik Ivanu Susanjinu, ruskom seljaku, koji je postao heroj jer je u zimu 1612.godine odveo odred poljskih napadača, koji su želeli da ubiju mladog Mihaila Romanova, u neprohodnu močvaru u kojoj je okončan njegov ali i njihov život.

U bogatom zelenilu prostranih parkova pored šetača, uživaju i galebovi, verni pratioci brodova na Volgi i bezazleni golubovi vesnici mira i slobode. Drevni grad se može ponositi svojim lepim parkovima, obraslim cvećem i drvećem koji predstavljaju prave oaze čistog vazduha, a koji dopire ne samo iz krošnji drvoreda nego i sa odlazećih voda očaravajuće Volge.

.