Koji ruski pisci su dobili Nobelovu nagradu za književnost?

1. Ivan Bunjin (1933)

Bunjin je prvi Rus koji je dobio Nobelovu nagradu za književnost. U tom smislu je pobjedio svog glavnog rivala – Maksima Gorkog, proleterskog pisca i Staljinovog miljenika.

Porodica Nobel je dugo živjela u carskoj Rusiji. Njima je 1916. godine pripadala trećina ruske sirove nafte. Boljševička revolucija je, međutim, primorala Alfredovog rođaka Emanuela Nobela da pobegne iz Rusije, usled čega se raspala cijela trgovačka imperija njegove porodice.

Kasnije je tokom 1920-ih, dok je živio u Parizu, Emanuel bio u tjesnoj vezi sa antisovjetski nastrojenim ruskim emigrantima. Jedan od njih je bio Ivan Bunjin. Nobel zvanično nije mogao uticati na komitet, ali su njegove simpatije bile očigledne.

Bunjin je dobio nagradu „za striktnu umjetničku vještinu sa kojom je nastavio tradiciju ruske klasične proze“. Švedska akademija je precizirala da je Bunjin izabran „da bismo očistili savjest koja nas muči što smo propustili Čehova i Tolstoja“.

Pa ipak, sovjetski mediji su tvrdili da je nagrada politički motivisana jer je dodjeljena „neprijatelju revolucije“. Zbog toga je SSSR decenijama imao negativan stav prema Nobelovoj nagradi.

Evo pojedinih Bunjinovih knjiga koje obavezno treba pročitati.

2. Boris Pasternak (1958)

Pasternak je dobio nagradu „za važna dostignuća, kako u savremenoj lirskoj poeziji tako i u oblasti velike ruske epske tradicije“. Njegov „Doktor Živago“ upravo je bio predstavljen svijetu uoči dodjeljivanja nagrade i prvi put je objavljen u Italiji, nakon što je zabranjen u Sovjetskom Savezu.

Državni mediji i birokrate u SSSR-u pokrenuli su kampanju protiv Pasternaka. Okarakterisali su ga kao izdajnika otadžbine zato što je njegovo djelo izdato u inostranstvu i što je dobio Nobelovu nagradu, jer je to tretirano kao nešto izdajničko i antisovjetsko.

Pasternak je bio prinuđen da odbije nagradu, ali je svakako postao persona non grata u Sovjetskom Savezu. Poznat je citat sa jednog skupa komunističkih pisaca gdje je rečeno: „Nisam čitao Pasternaka, ali ga osuđujem“. Ta fraza je postala aforizam koji simbolizuje sav idiotizam cenzure u sovjetskoj državi.

3. Mihail Šolohov (1965)

Šolohov je autor epskog romana „Tihi Don“ u kome se govori o ruskom kozaštvu u doba Revolucije i Građanskog rata. Za ovaj roman se često kaže da je to „rat i mir 20. vijeka“. Knjiga je, međutim, bila predmet mnogih protivrečnosti kao i konspiroloških spekulacija o tome da Šolohov nije njen pravi autor jer u drugim njegovim djelima nije odražen tako istančani književni stil i talenat.

Komitet ga je ipak izabrao i dodelio mu nagradu „za umjetničku snagu i integritet sa kojim je u svom donskom epu izrazio istorijsku fazu u životu ruskog naroda“.

Ovoga puta sovjetska država nije imala ništa protiv nagrade. Štaviše, vlasti su 1958. godine pokušale da promovišu Šolohova kao pisca. Sovjetskom ambasadoru u Švedskoj bilo je naloženo da stavi do znanja kao će SSSR biti veoma zahvalan ako se nagrada dodjeli Šolohovu.

4. Aleksandar Solženjincin (1970)

Solženjicin je bio prvi sovjetski pisac koji je u svojim romanima otvoreno govorio o Gulagu. Njegov „Jedan dan Ivana Denisoviča“ sa opisom svakodnevice robijaša u logoru, objavljen je 1962. godine i postao je senzacija u SSSR-u.

Solženjicin je osam godina proveo u Gulagu, a posle oslobođenja je postao disident i borac za ljudska prava. U trenutku kada je dobio Nobelovu nagradu u SSSR-u je već obustavljeno objavljivanje njegovih radova.

Nagradu je dobio „za onu moralnu snagu sa kojom se nepokolebljivo držao tradicije ruske književnosti“. To je još više okrenulo sovjetsku vlast protiv Solženjicina i njegovog „antisovjetskog“ djelovanja. Četiri godine kasnije je protjeran iz zemlje i tek tada je bio u prilici da primi nagradu i novac koji ide uz nju.

5. Josif Brodski (1987)

Brodski je još od detinjstva sanjao o Nobelovoj nagradi. Htio je da kao pjesnik bude priznat na međunarodnomo nivou. Osjećao je klaustrofobiju u Sankt Peterburgu i uopšte u Sovjetskom Savezu. Stroga cenzura nije propuštala njegove stihove u štampu, oni su se širili samo putem „samizdata“ (tj. prepisivanjem, prekucavanjem, fotografisanjem ili na neki drugi način, bez dozvole vlasti).

On je tražio mogućnost da napusti zemlju, i čak planirao da sklopi fiktivni brak sa Amerikankom, ali mu je bilo teško da se odluči za taj korak. KGB je zatražio od njega da napusti zemlju pre nego što se saznalo za taj plan. Tako je on otputovao u SAD.

U Americi je ruski pjesnik odlučio da promjeni jezik, ali njegovi stihovi na engleskom jeziku nisu bili toliko uspješni. U SAD je Brodski postao poznat kao profesor istorije ruske književnosti i esejista.

Njegov dječački san se ostvario 1987. kada je kao pjesnik dobio Nobelovu nagradu „za sveobuhvatno stvaralaštvo prožeto jasnoćom misli i poetskim intenzitetom“.

Izvor: https://rs.rbth.com/arts/87482-ruski-pisci-dobitnici-nobelove-nagrade