Kiković: Branićemo nemanjićke svetinje od Mila, kao nekad od Turaka

Osvrćući se izjave šefa režima kojima je najavio napad na SPC i svetinje u Crnoj Gori, u ime koalicije NVO Srpska narodna odbrana Vasojevića i Limske doline, oglasio se njihov predsjednik, istoričar Goran Kiković.

Saopštenje prenosimo integralno.

“Poštovani narode Vasojevića i Crne Gore,

Povodom  izjave predsjednika Crveno-Crne Gore Mila Đukanovića da će “Crnogorska crkva uskoro dobiti autokefalnost” i da je Srpska pravoslavna crkva produžena ruka Velike Srbije, reagujemo očiglednim činjenicama i argumentima vezanim za našu drevnu episkopiju Budimljansku i sadašnju eparhiju Budimljansko-nikšićku.

Pišući o “budimljanskoj mitropoliji od ustavljenja do gašenja” u “Tokovima”, časopisu za nauku, književnost i društvena pitanja (Berane, decembar 1994.), akademik Miomir Dašić je zaključio:

“Prostor na kojem je nastala i djelovala svetosavska Budimljanska mitropolija činio je središnji dio srpske srednjovjekovne države, a raskošna Limska dolina bila je i ostala kičma srpskog naroda”.

Ljudi ovog podneblja – bogonosci i ostali – davali su ogroman doprinos kroz vjekove duhovnom i kulturnom životu našeg pravoslavnog svijeta. Na prostoru Budimljanske, Petrovske i Mileševske (prije toga Dabarske) mitropolije, “na svetim vodama Lima”, u srcu srpske srednjevjekovne države gdje su istraživači i otkrili i popisali oko osamdeset manastira, crkava i drugih bogomolja ponikla je srpska pismenost, sa ovog pitomog prostora Raške zemlje izvio se onaj zlatni luk književnosti koji je u usponu do danas (u Bijelom Polju napisano je Miroslavovo jevanđelje, remek djelo srpske pismenosti i minijaturne umjetnosti); na ovom i susjednom prostoru rođeni su, živjeli i stvarali prvi značajni pisci srpske biografske književnosti (Sveti Sava, Stefan Prvovjenčani, arhiepiskop Danilo i dr.), stvorivši tako temeljnu književnu baštinu koju je dostojno obogatila i dalje bogati svojim literarnim i drugim intelektualnim ostvarenjima plejada književnih i drugih intelektualnih poslenika i u ovo naše doba. Ovdje, iz pitome doline Lima, iz istorijske Budimlje, najvjerovatnije iz katedralnog hrama Đurđevih Stupova i njegove prepisivačko-slikarske šudikovske škole, potekao je i talentovani fresko-slikar, živopisac pop Strahinja Budimljanin, najveće slikarsko ime posljednjih decenija 16-tog i prvih decenija 17-tog vijeka.

Iz Budimlje “ot manastira Šudikove” otisnuo se u svijet i čuveni minijaturni slikar (ilustrator) i štampar monah Mojsej Budimljanin, koji je sa poznatim cetinjskim tipografom Makarijem, u štampariji Božidara Vukovića Podgoričanina, radio na štampanju ćiriličnih knjiga u Veneciji zatim u Trgovištu (Vlaškoj). U Tifranskoj klisuri, na ušću Budimske rijeke u Lim, na desnoj obali hučnog Lima, oko 200 godina, u manastirskoj tišini, radila je šudikovska prepisivačka škola u kojoj su prepisane brojne knjige i umnoženi mnogi crkveni tekstovi.

U dolini Lima zračile su svetosavskim, pravoslavnim duhom njene mitropolije još od proglašenja srpske autokefalne crkve (1219 godine). Sa mitropolitske katedre iz manastira Đurđevih Stupova kao i sa katedra crkve Svetog Petra i manastira Mileševo, nastavljeno je širenje svetosavlja i u vrijeme teškog turskog ropstva, crkvena zvona i glas kaluđera pozivao je narod da izdrži i u najtamnijem periodu srpske istorije, kad mu je zaprijetila bezdana propast, glas nade pozvao ga je da se drži svoje vjere i crkve i da se ne odrekne borbe za nacionalni opstanak.

Sa ove svete zemlje – iz doline Lima, Raške i Ibra – ponikli su prvi srpski državnici, vladari, političari, diplomate i znameniti duhovnici, pa i prvi srpski svetitelji (Sv. Simeon Mirotočivi, Sv. Sava, Sv. Stefan Prvovjenčani, Sv. kralj Stefan Dečanski i dr).

U dolini Lima, Ibra i Raške mnogi spomenici i svetinje svjedoče o autohtonoj graditeljskoj školi u istoriji graditeljstva i umjetnosti poznatoj pod imenom Raška škola. Ta velika graditeljska škola sa svojim monumentalnim građevinama i visokim umjetničkim dometima prevazilazila je (i prevazilazi i danas) nacionalne granice.

Veličanstveni spomenici kulture i svetinje: Studenica, Đurđevi Stupovi u budimljanskoj župi, Sv. Petar u Bijelom Polju, Sopoćani, Mileševo, Arilje, Sv. Nikola u Topolici, kao i druge brojne crkve i manastiri u dolini Lima, pa i oni koji nijesu imali sreće da u cjelosti prežive varvarska razaranja Turaka, njihova pustošenja i paljenje, i danas svojom monumentalnošću i sjajem, neki makar u ostacima temelja, svjedoče o jednoj velikoj civilizaciji i razvijenoj kulturi srpskog naroda u srednjem vijeku i na ovom prostoru.

Upravo ti brojni spomenici i svetinje, među kojima su Polimski najbrojniji, i danas izazivaju divljenje evropske i svjetske kulturne javnosti, dokazi su velikog dometa naše srednjovjekovne kulture i razvijenog, duhovnog života naših dalekih predaka, još u vrijeme prije nego što su nastale velike civilizacije na Zapadu Evrope.

To sve dokazuje da je ovaj prostor imao individualnost tokom svog istorijskog postojanja, isticao se osobenošću i bogatstvom duhovnog života, posebno djelatnosti njenih episkopija i mitropolija. Teritorija budimljanske mitropolije, od svog nastanka pa do gašenja imala je izuzetno veliku geopolitičku ulogu u povezivanju srpskih država – Zete i Raške. Polimlje je bilo njihova spona, a u doba Nemanjićâ središnji dio ovih srpskih ujedinjenih zemalja, da bi u novovjekovnoj istoriji, kada se kroz oslobodilaštvo stvaraju i izgrađuju dvije nacionalne srpske države – Crna Gora i Srbija – takođe, imalo značaj čvrste njihove veze, kopče. I tako sve do današnjih dana, bez obzira što su trenutno Srbija i Crna Gora fizički razdvojene i nijesu dio iste državne zajednice.

Današnja obnovljena eparhija budimljansko-nikšićka je sastavni dio SPC i tako će i ostati, a manastir Đurđevi stupovi je bio i ostao sjedište naše episkopije. Nikada ni po koju cijenu, nećemo dozvoliti da se crkve i manastiri naše eparhije otimaju. Spremni smo da se zatvorimo u naše svetinje i da ih branimo kao i naši preci što su činjeli u proteklim vjekovima, kada su svetinje branili od Turaka.

Pozivamo narod Vasojevića i Polimlja da svi budemo u Podgorici 15. juna 2019. i da pokažemo otimačima naših svetinja da smo spremni da ih branimo!”.