Kako su fašisti i titoisti eksploatisali Njegošev lik i djelo!

Francuski istoričar Antoan Sidoti napisao je prije petnaestak godina interesantnu knjigu, gotovo nepoznatu u našem kulturnom prostoru, a bavi se više nego intrigantnom temom koja se tiče lika i djela pjesnika i vladike Petra II Petrovića Njegoša. Knjiga nudi ključ za razumijevanje načina na koji je Njegoš kao simbol narodne mudrosti, junaštva i duhovne vertikale srpskog naroda postao politički alat u rukama okupatora, ali i u rukama oslobodilaca.

Brzom pretragom nailazimo na kraću Sidotijevu biografiju. Rođen 1944, istoričar, specijalista za prostor Jugoslavije i, kako stoji, prevodilac sa srpsko-hrvatskog.

Autor je nekoliko naslova: Crna Gora i Italija tokom Drugog svetskog rata; Partizani i četnici tokom Drugog svetskog rata; Eksploatacija pjesnika Njegoša od fašista do titoista. Prevod u koautorstvu Mažuranovićovog spjeva Smrt Smail-age Čengića.

Niti jedna od ovih knjiga nije prevedena na srpski, a u sižeu istorijskog djela, dostupnom na nekoliko francuskih onlajn knjižara, koji se bavi temom eksploatisanja Njegoševog lika i djela od strane italijanskih fašista i njemačkih nacista tokom perioda okupacije Crne Gore i zemalja Balkana, kao i nastavkom te prakse u titoističkoj Jugoslaviji nailazimo na interesantne istorijske paralele i zaključke. Pun naziv ovog djela u prevodu sa francuskog bio bi „Eksploatacija pjesnika Njegoša od fašista do titoista: Poštanske marke i propaganda u Jugoslaviji“.

Siže Sidotijevog djela: Titoistička moć jugoslavizuje nacionalnog pjesnika i sekularizuje vladiku

Kako i zašto je čuveni predak italijanske kraljice Jelene, Petar II Petrović Njegoš, crnogorski vladika između 1830. i 1851. i „jugoslovenski“ nacionalni pjesnik, mogao svojim likom i djelom da obilježi Drugi svjetski rat na okupiranoj teritoriji, a kasnije i Titovu Jugoslaviju i posttitoistički period.

U svom završnom dijelu trotomnog djela posvećenom istoriji Balkana, Antoan Sidoti priča kako se emisija poštanskih maraka od 9. maja 1943. za vrijeme italijanske okupacije, nakon toga i nacističke Njemačke pa sve do Titovog partizanskog pokreta, nametnula kao čista politička demagogija. Radi se, dakle, o poštanskim markama na kojima je jedna strana ilustrovana slikama Pera Počeka, kako stoji, crnogorskog porijekla i naturalizovanog Italijana, porodično povezanog sa kraljicom Jelenom i oženjenog kumom italijanskog kralja Umberta I. Iznenađujuće je da se na poleđini maraka, a posebno u kontekstu okupacije i Drugog svetskog rata, nalaze Njegoševi citati.

Istoričar Sidoti analizira kako se, po završetku rata, nastavilo sa Njegoševom „aktuelizacijom“. Titoistička moć ne prestaje da mistifikuje, odnosno da „jugoslavizuje” pjesnika i da „sekularizuje” vladiku, do te mjere da ga na marksistički način učini prethodnikom sopstvene „narodne” i „demokratske” narodnooslobodilačke borbe.

Njegoševo prisustvo nastavlja da proganja, u različitim oblicima, i posttitoističku drugu Jugoslaviju, potom treću Jugoslaviju i, konačno, nakon nestanka samog imena Jugoslavija i državu Srbiju i Crnu Goru sve do njenog nestanka 2006. godine.

Ovaj treći i poslednji dio istorijskog triptiha logički kompletira dva djela koji mu prethode i otvora nova polja u promišljanju na zadatu temu. Predložena analiza (istorijska, likovna, književna, filatelistička i na kraju veksilološka) je bez presedana. Knjiga sadrži 65 crno-bijelih ilustracija i svesku u boji sa 19 ilustracija.

Čak i kroz čitanje najkraćeg mogućeg sažetka Sidotijeve istorijske knjige postaje jasno da borba za Njegoša, za njegov lik, za značenje njegovog djela, pa čak i za slike na poštanskim markama, nije završena. Ona traje do danas u raznim formama i otkriva koliko i kako kulturna i duhovna baština postaju talac političkih potreba vremena. A možda najbolji dokaz i potvrda izrečenog leži u borbi za ispunjene Njegoševe zavjetne volje i povratak Njegoševe kapele na, nadajmo se ne zadugo, u potpunosti sekularizovani lovćenski vrh.