Markuš: Kako je vlast koja je srušila svetinje na Lovćenu osudila jeromonaha Nikodima Komljenovića 1986. godine

Piše: Jovan Markuš, istoričar i publicista

Sanacija u zemljotresu oštećenog Cetinjskog manastira, najznačajnijeg kulturno-istorijskog spomenika na Cetinju, pružila je priliku da se pored građevinskih i zanatskih radova na objektu, adaptira i postavi nova muzejska prezentacija Manastirske riznice i saniraju grobnice knjaza Danila i velikog vojvode Mirka u crkvi Manastira.

U maju 1986. god. prilikom otvaranja grobnica knjaza Danila i velikog vojvode Mirka ispoljena je neodgovornost i nesavjesnost uključenih u realizaciji nove prezentacije grobnica. Iako prilikom otvaranja grobnica nema crkvenog obreda, već se taj obred vrši prilikom povratka kostiju u grobnice, sve ovo je urađeno na neodgovoran i necivilizovan način od straneuključenih u snaciji manastira.

Radnici firme ,,Komar“ iz Gornjeg Vakufa u Bosni, koja je izvodila radove za račun Zavoda za zaštitu spomenika kulture SR Crne Gore, u prisustvu jeromonaha iz manastira, a u odsustvu mitropolita i igumana Manastira, da bi ubrzali radove neovlašćeno su otvorili i oštetili bočne strane grobnica. Na svu sreću, slučajno je naišao predstavnik investitora ing. Ljubo Ivanišević i spriječio dalja oštećenja. Ovakav postupak izazvao je revolt javnosti, tako da su se ovim bavili Skupština opštine, Izvršno vijeće SR CG i Predsjedništvo SR Crne Gore. U stvari, nesinhronizovan rad učesnika u sanaciji pod rukovodstvom Zavoda za zaštitu spomenikakulture SR Crne Gore, nedovoljna definisanost projekta i u suštini aljkav odnos uslovili su ovaj neodgovoran i neprimjeran čin.

Projektnom dokumentacijom predviđena je zbog malog prostora u crkvi nova prezentacija grobnica u crkvi, ali kako će izgledati i što treba uraditi, nije bilo definisano.O samom događaju skrnavljenja grobnica opštinski i republički organi obaviješteni su poslije dvije nedjelje od strane projektanta i nadzornog organa Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Poslije ovog nemilog događaja Komisija za podizanje spomenika i spomen obilježja prihvatilaje predlog Zavoda za zaštitu spomenika o prezentaciji grobnica u crkvi Rođenja Bogorodice u Cetinjskom manastiru.

Ubrzo potom nadležni sud je osudio jeromonaha Nikodima Komljenovića zbog dozvoljavanjaradnicima da neovlašćeno bez prisustva nadležne komisije otvaraju grobnice, iako on nije bio niti investitor niti nalogdbodavac već Zavod zazaštitu spomenika kulture SR Crne Gore. Da li se odluka jeromonahada pomogne, može pripisati samo njegovoj samovolji i naivnosti? Na javno održanoj sjednici ovim povodom 11. juna 1986. god. mitropolit crnogorsko-primorski gospodin Danilo je tako neočekivani publicitet prokomentarisao ovako:

„Bilo je propusta u ovoj našoj Republici većih od ovoga da nikoga glava nije zaboljela i da novine nijesu pisale. Ja mislim da treba nastojati da se stvari stišaju, da se ne sipa ulje na vatru, već vodu da bi se vatra ugasila.“

Prilikom posjete Mitropoliji u vezi s postavkom Manastirske riznice,koja je uslijedila poslije izricanja presude jeromonahu Nikodimu, mitropolit crnogorsko-primorski gospodin Danilo rekao mi je sljedeće:

„Nema pravde, gosp. Jovane. Političari pogaziše amanet vladike Njegoša, srušiše zakonom zaštićenu crkvu Svetog Petra Cetinjskog i grob Njegošev, i za to ih Tito odlikova. Ja tužih Ustavnom sudu Jugoslavije političare iz Crne Gore, zbog kršenja Ustava i gaženja zakona, i nikome ništa. Ja nijesam tužio radnike i nadzornike već nalogodavce iz vlasti koji su srušili svetinje na Lovćenu. A sada, evo, osudiše jeromonaha Nikodima zatvorom zbog njegove želje da pomogne da se ubrzaju radovi koje nije izvodila Crkva i njegove naivnosti da se upetlja u nešto što nije bio zadužen da radi.On je to uradio bez zlih namjera i tu nema nikakvog političkog činakako neki to žele predstaviti. Vlast koja je srušila naše svetinje na Lovćenu, osudi vrijednog jeromonaha koji je svih ovih godina brižno čuvao grobove svih Petrovića u Manastiru. Očigledno je da kod nas nema pravde ni zakona“.

Jasno je bilo da su pritajeni komunisti –separatisti iz vrha republičke vlasti i njihovi sateliti sa prepoznatljivom srbofobijom ovaj neodgovorni postupak izvođača radova i nadzornih organa u sanaciji Cetinjskog manastira pokušali pretvoriti u politički proces u kojem je direktno suđeno svešteniku Nikodimu, a indirektno Mitropoliji crnogorsko-primorskoj i Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Formalno-pravno gledano, jeromonah Nikodim nije bio šef radnicima firme „Komar“ iz Gornjeg Vakufa, niti je bio nadzorni organ Zavoda za zaštitu spomenika kulture, a još manje projektant grobnica.

Drugim riječima, nije on mogao nikome narediti početak radova na grobnicama. Zbog njegove prisutnosti neovlašćenom početku radova i fizičke pomoći koju je pružio radnicima prilikom otvaranja grobnice okarakterisan je kao krivac i saučesnik. Paradoksalno zvuči, ali je tačno da je samo jeromonah Nikodim osuđena stvarni krivci, oni koji su bili zaduženi za nadzor i izvođenje radovaostali su bez krivice, vjerovatno u korist „bratstva i jedinstva“ sa izvođačem radova, koji je bio iz BiH i zaštite državnih službenika iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture, koji su bili nosioci posla i nadzorni organ na sanaciji Cetinjskog manastira. Ne mogu se oteti utisku da je tadašnja medijska satanizacija jeromonaha Mitropolije crnogorsko-primorske, od jednog dijela glasila, bila u funkciji jedne druge inicijative, koju je početkom 1986. god. bio pokrenuo Dimitrije Pejović, sekretar SIZ-a Nacionalni park „Lovćen“.

U stvari Dimitrije Pejović je ponovo zvanično pokrenuo pitanje preuzete obaveze od strane vlasti da porušena crkva (kapelica) na Lovćenubude podignuta na novoj lokaciji.

Početkom 1991. mitropolit Amfilohije je imenovao jeromonaha Nikodima (Komljenovića) za novog nastojatelja Cetinjskog manastira. Otac Nikodim rođen je 24. marta 1945. u Rajlovcu kod Sarajeva. Za jerođakona i potom za jeromonaha rukopoložen je 1966. u manastiru Ostrogu od mitropolita Danila Dajkovića. U toku 1978. otac Nikodim je postavljen za sabrata Cetinjskog manastira. U tom svojstvu on će 1991. preuzeti i zvanje nastojatelja Cetinjskog manastira. Već oktobra 1992. otac Nikodim je postavljen za nastojatelja manastira Đurđevi stupovi kod Berana. U tom zvanju ostaje sve do upokojenja 2004. Sahranjen je u groblju manastira Đurđevi stupovi.

Napomena:  Jovan B. Markuš bio je u to vrijeme 1986.g. predsjednik Izvršnog odbora opštine Cetinje