Ima li Evrope u Vukovaru?

Ovaj članak posvećen je nepoštovanju elementarnih ljudskih prava Srba u Vukovaru, te zapanjujućoj nezainteresovanosti Republike Srbije i institucija Evropske unije po ovom pitanju.

Juče, 2. septembra oko 6 časova izjutra opštinske vlasti Vukovara počele su da postavljaju dvojezične table na državnim zgradama Republike Hrvatske – i to na zdanja poreske, državne i policijske uprave. Oko 11 časova grupa od 50 „prosvjednika“ kako ih naziva Radio Slobodna Evropa, dok ih Jutarnji list karakteriše kao “gnjevne građane“ (izgleda da je reč huligan rezervisana samo onda kada se lomi i pali po Beogradu) uspela je i pored kordona policije da slomi ploče, uključujući i onu na policijskoj stanici.

U hrvatskom Ustavu u članu 15. stoji: “Pripadnicima svih nacionalnih manjina jamči se sloboda izražavanja nacionalne pripadnosti, slobodno služenje svojim jezikom i pismom i kulturna autonomija“. Ustavni zakon o zaštiti prava nacionalnih zajednica i manjina u članu 10. propisuje sledeće: “Ravnopravna službena uporaba jezika i pisma kojim se služe pripadnici nacionalne manjine ostvaruje se na području jedinice lokalne samouprave kada pripadnici pojedine nacionalne manjine čine najmanje trećinu stanovnika takve jedinice“.

Pored samih hrvatskih zakona, članstvo u institucijama kao što su Savet Evrope ili OEBS kao i regionalni dokumenti kao što su Evropska povelja o regionalnim i manjinskim jezicima i Okvirna konvencija za zaštitu nacionalnih manjina, obavezuju Hrvatsku na poštovanje prava nacionalnih manjina.

U Vukovaru je po popisu iz 1991. godine živelo 14 425 (32,31 procenata) Srba, kao i 4 355 (9,75 procenata) Jugoslovena, naspram 21 065 (47,18 procenata) Hrvata. Stanje se bitno promenilo do popisa 2011. godine kada broj Hrvata iznosi 15 881 (57,37 procenata), a Srba 9 654 (34,87 procenata), dok se Jugosloveni u Hrvatskoj  ne tretiraju kao nacionalna manjina.

Ovaj članak se neće baviti ratnim zbivanjima, jer se tiče poštovanja ljudskih prava i zakona Republike Hrvatske i ma kako tumačili prošlost, građanima srpske nacionalnosti prava ne mogu biti uskraćena. Područje Zapadnog Srema, Baranje i Istočne Slavonije, koje se prirodno geografski naslanja na ostatak Srema i Bačke, mirno je integrisano pod vlast Republike Hrvatske Erdutskim sporazumom, pa tu nije došlo do masovnog egzodusa Srba.

Taj sporazum garantovao je osnovna prava manjinama kao i demiltarizaciju, ali nije uspeo u uspostavljanju etničke ravnoteže u administraciji, sudstvu i policiji. Na osnovu Erdutskog sporazuma oformljeno je i Zajedničko veće opština (samo na području Zapadnog Srema, Baranje i Istočne Slavonije) i Srpsko narodno vijeće, što neodoljivo podseća na Briselski sporazum koji se tiče “normalizacije odnosa Beograda i Prištine“. Ove dve organizacije nisu ništa više nego ukras multietničnosti u državi čiji udeo većinske nacije iznosi 90,42 posto, dok je poređenja radi 1991. godine bilo je 78,1 posto Hrvata. Zato nije slučajno što se borba za prava nacionalnih manjina u Hrvatskoj pokreće tek kada je Socijaldemokratska partija došla na vlast, kojoj ne treba alibi za poštovanje ljudskih prava kod međunarodne zajedince, što je bio slučaj sa   HDZ-om. SDP ima sasvim dovoljno Srba u sopstvenim redovima i ne želi da deli vlast sa manjinskim strankama, tako da se igrom slučaja upravo pod vlašću stranke koja bi trebalo da bude građanska manjinska prava ne poštuju. Stoga i ne čudi što se tek sada, kada više nisu u vlasti, od strane političara koji bi trebalo da predstavljaju Srbe u Hrvatskoj pokreće pitanje neispunjavanja prava nacionalnih manjina.

SDP je rastrzana između javnog mnjenja koje nikako ne želi da se dira u nasleđe “Domovinskog rata“ i svog levičarskog programa, usled toga članovi vladajuće garniture nikako ne propuštaju priliku da se pobednički slikaju na mestima koja su za Srbe u Hrvatskoj jako bolna. Činjenica da je mali broj nasilnika uspeo da savlada kordon policije dovodi u pitanje političku volju Zagreba da se stane u odbranu zakona i ljudskih prava.

Flagrantna nezainteresovanost državnika Republike Srbije za pitanje poštovanja prava Srba u okruženju je nešto na šta se naša javnost već odavno navikla. Odavno se prestalo sa slanjem protestnih nota, a u poslednje vreme izostaju i jalove i flegmatične izjave medijima. Usled trivijalnih partijskih rasprava u Skupštini čiji se kvalitet dan za danom srozava, problemi i diskriminacija s kojom se Srbi u okruženju, a naročito u Hrvatskoj, susreću nije na spisku prioriteta za raspravu. Sama vest iz Vukovara se na RTS-u stavlja na začelje Dnevnika, dok se nijedan srpski zvaničnik dosad nije ni osvrnuo na taj nemili događaj.

Ostaje da se vidi hoće li predsednik Srbije u budućem razgovoru sa svojim parnjakom iz Hrvatske uopšte potegnuti to pitanje, iako je sam sebe već osujetio u tom pokušaju nesmotrenim izjavama s početka svoje vladavine, čime je raspravu odvukao sa pitanja diskriminacije Srba u Vukovaru. Verovatno će se izjavom oglasiti Kancelarija za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu koja je potpuno nemoćna da na bilo koji način utiče na stanje na terenu. Naša država treba da pokuša da ovaj problem internacionalizuje i da spreči da se on u Briselu zataškava bezobličnim činovničkim izjavama.

Zvaničnici Evorpske unije ne vrše ni izbliza dovoljan pritisak na Zagreb kako bi ga podstakli da se u pravom smislu te reči uhvati u koštac sa problemima nepoštovanja prava Srba u Hrvatskoj. Nesamerljiv je pritisak koji se po pitanju poštovanja ljudskih prava vrši na Beograd sa onim koji se gotovo i ne vrši na Zagreb, time se jasno iz Brisela šalje poruka da svi ne zaslužuju podjednaku zaštitu na Balkanu. Poruke koje su pre ulaska Hrvatske u EU stizale iz kabineta Štefana Filea, čiji je komesarijat zadužen za proširenje Unije, svodile su se na podsećanje Hrvatske da treba da poštuje sopstvene zakone i evropske standarde, ali se nigde nisu pominjale moguće sankcije u slučaju nesaradnje ili nedostatka volje da se prava nacionalnih manjina u praksi i sprovedu.

U svetlu ovih zbivanja svakako treba pomenuti zakonodavstvo Republike Srbije koje je uspostavilo najviše standarde manjinskih prava u regionu. Zakon o zaštiti prava i sloboda pripadnika nacionalnih manjina propisuje obavezno uvođenje jezika i pisma nacionale manjine u službenu upotrebu kada se minumum 15 posto stanovnika opštine izjasni kao pripadnik nacionale manjine.

Možemo utvrditi da slobode i prava pripadnika srpske nacionalne manjine u Republici Hrvatskoj nisu osvojene. Put do ostvarenja prava i sloboda je složen i zahteva mnogo više od formalne zakonske regulative i pustih fraza.

Neophodno je da se hrvatsko društvo oslobodi nedemokratskog nasleđa tuđmanovske politike u kojoj su Srbi uvek izvor svih problema.