Feljton: Prva srbska škola u Bijelom Polju (2)

Obećanje predsjednika opštine Bijelo Polje Aleksandra Žurića da će u najskorije vrijeme, biti vraćena ploča sa natpisom „Prva srpska škola osnovana 1846. godine“, još uvijek nije ispunjeno, a samo je njemu poznato kada će i hoće li uopšte.

Kao što je IN4S već pisao, prije pet godina u ovom gradu je srušen stari školski objekat, iako je još 1985. godine proglašen za spomenik kulture.

Uznemirenje građana, amortizovao je tadašnji gradonačelnik Tarzan Milošević, koji je založio svoju čast kao jemstvo da će tabla sa natpisom „Prva srbska škola“ biti vraćena kada se sagradi planirani objekat stambeno-poslovne zgrade, dodatno je potkrepljujući odlukom i pečatom SO Bijelo Polje.

Sredinom septembra, njegov naslednik Aleksandar Žurić, svečano je otvorio Gradsku čitaonicu koja se našla u sklopu novog objekta, bez table sa navedenim natpisom. Umjesto objašnjenja, gradonačelnik je dao novo obećanje da će ona u najskorije vrijeme biti postavljena na ulaz objekta, što do današnjeg dana nije učinjeno.

Obećanje je dao i uredništvu našeg portala, pa smo dužni da ga još jednom podsjetimo na datu riječ, što ćemo učiniti tako što ćemo u nastavcima pisati o istorijatu i značaju „Prve srbske škole“, nadajući se da će do kraja feljtona časne riječi dva gradonačelnika biti sačuvane.

Malo škole napravili, a dece više od stotinu

Za pomoć u radu Srpske osnovne škole u Bijelom Polju Crkveno-školski odbor obratio se, 1863. godine, knezu Mihailu Obrenoviću.

Bjelopoljci su kneza obavijestili „da su malo škole napravili a dece se sabralo više od stotinu“. I knez Mihailo je odgovorio na molbu Bjelopoljaca pa je u Beogradu trgovcu Aleksi Mariću, pored drugih udžbenika, uručeno i 150 bukvara i 80 čitanki za I i II razred.

Tada je učitelj u bjelopoljskoj školi bio Simo Spasojević. Spasojević je, kao pitomac Srbije, završio Bogosloviju u Rusiji.

Rad škole može se dijelom rekonstruisati i iz zvaničnih podataka (salname) Bosanskog vilajeta. Po toj evidenciji u 1867/68. godini učenika je bilo 37, a učenica 13, ukupno 50, a u 1868/69., učenika 25 i učenica 11, svega 36. Isto stanje je prikazano i za narednu 1869/1870., dok za sledeće dvije školske godine nema podataka. U 1872/73. godini nastavu je pohađalo 60 učenika i 8 učenica, odnosno 68 đaka.

Salname potom za kazu Bijelo Polje, od 1873. do 1877. godine, bilježe zajedno i škole i crkve. U Bijelom Polju upisano je pet škola i crkava a broj đaka je sledeći: 1873/74. učenika 38, učenica 8, svega 46. U narednoj godini prikazan je isti broj, a za dvije sledeće učenika 36, a učenica 8, ukupno 44. Kaza Bijelo Polje 1877. godine izdvojena je iz Bosanskog vilajeta, a prikazano stanje đaka za tu godinu je 26 učenika i 8 učenica, svega 34.

Podaci Bosanskog vilajeta, koje je saopštio Hajrudin Ćurić, nijesu pouzdani jer su turske vlasti najčešće proračunavale ili prepisivale podatke iz prethodnih godina.

Ni podaci crkveno-školskih opština, takođe, nisu pouzdani. U Beograd su stizali izvještaji odbora, sveštenika i drugih lica u kojima je često namjerno uvećavan broj učenika kako bi se obezbijedila što veća novčana sredstva i veći broj udžbenika.

Na primjer za školsku 1895/96. godinu beogradski izvori navode da je školu pohađalo 95 učenika i učenica, a u saopštenju Raško-prizrenske mitropolije, po zvaničnom izvještaju revizije – „Carigradski glasnik“ (br. 38/1896) se vidi da je tada u školu upisano 50 đaka.

U jednom od izvještaja srpskog konzula u Prištini iz 1890. godine predlaže se da se vodi tačan nadzor škola kako ne bi „više iznenađivale pojave, kao što su one, da po godinu dana imamo školu na papiru i izdajemo platu licima koja ne postoje“.

(nastaviće se)