Evropa na pragu mraka: Politički potresi, vojni savezi i protesti

Sve očitije geopolitičke tenzije, vojni savezi koji nastaju i jačaju, kao i rastuće bezbjednosne prijetnje, svjedoče da Evropa ulazi u doba neizvjesnosti i nestabilnosti. Britanski premijer Kir Starmer upozorio je da se kontinent kreće ka „mračnijoj eri“, što potvrđuje eskalacija konflikata i novi politički potresi koji potresaju region.

Političke odluke koje se donose na globalnom nivou dodatno potvrđuju ovu tezu. Američki predsjednik Donald Tramp insistira da evropske zemlje moraju preuzeti veći teret kolektivne odbrane, a istovremeno, Velika Britanija nastoji da okupi takozvanu „koaliciju voljnih“ koja bi imala zadatak da garantuje mir. S druge strane, Rusija oštro odbacuje ideju o prisustvu stranih trupa u Ukrajini, dok NATO ostaje u stanju permanentnog prilagođavanja novim uslovima.

Dva saveza

Istovremeno, Balkan kao hronično nestabilno područje ne ostaje pošteđen ovih promjena. Hrvatska, Albanija i tzv. Kosovo potpisale su vojnu deklaraciju o saradnji, što je Srbija ocijenila kao provokativan potez koji narušava regionalnu bezbjednost. Vojni sporazum je potpisan u momentu dok širom Balkana traju društveno-politički potresi – višemjesečni antivladini protesti u Srbiji, nastavak sukoba predsjednika Zorana Milanovića i premijera Andreja Plenkovića u Hrvatskoj, dok na Kosovu još nije obrazovana nova vlada, iako je od izbora prošlo više od mjesec dana.

Povodom memoranduma o vojnoj saradnji Albanije, Hrvatske i Kosova oglasilo se više srpskih zvaničnika i vladinih tela.

„Ovo je provokativna inicijativi susednih država i u suprotnosti je sa naporima za jačanje regionalne bezbednosti i međunarodnim pravom jer krši Rezoluciju 1244 Saveta bezbednosti (o Kosovu)“, izjavio je ministar odbrane Srbije Bratislav Gašić.

Srbija, s druge strane, navodno razmatra vojni savez sa Mađarskom, što bi moglo značajno promijeniti odnos snaga u regionu. Iako ovaj savez još nije zvanično potvrđen, njegova potencijalna realizacija pokazuje da Evropa više nije politički jedinstven kontinent.

Mađarska, iako relativno mala članica NATO-a, poslednjih godina ulaže značajne resurse u modernizaciju svojih oružanih snaga kroz program „Zrínyi 2026“ koji predviđa nabavku savremenih tenkova Leopard 2A7 i samohodnih haubica PzH 2000, čime se značajno unapređuju kopnene snage.
Ko bi šta uneo u njega

Osnovu ratnog vazduhoplovstva čine borbeni avioni Gripen JAS 39, dok Mađarska istovremeno razvija domaću proizvodnju borbenih vozila Lyndž KF41, čime dodatno jača svoju vojnu industriju.

Vojni kapaciteti Srbije s druge strane, iako vojno neutralna, poslednjih godina intenzivno ulaže u modernizaciju svojih oružanih snaga. U segmentu protivvazdušne odbrane, opremljena je ruskim PVO sistemima Pancir-S1 i kineskim FK-3, čime značajno povećava zaštitu svog vazdušnog prostora.

Takođe, domaća vojna industrija razvija napredne borbene dronove, poput modela Gavran i Pegaz, dok se u segmentu avijacije oslanja na višenamenske borbene avione MiG-29, uz planove za dodatnu nabavku zapadne tehnologije sa francuskim avionima Rafal.

Kopnene snage su osnažene modernizovanim tenkovima M-84 i borbenim vozilima Lazar i Miloš.

Šta hoće Evropa?

Na unutrašnjem planu, zemlje Evrope se suočavaju sa rastućim ekonomskim i političkim izazovima. U Albaniji je uhapšen gradonačelnik Tirane zbog korupcije, u Srbiji se nastavljaju višemjesečni anti-vladini protesti, a u Mađarskoj se organizuju demonstracije protiv vlade Viktora Orbana. Istovremeno, Francuska, Njemačka i druge vodeće evropske sile pokušavaju održati balans između svoje tradicionalne politike i nove, agresivnije politike Evropske unije.

Sve ovo dovodi do zaključka da Evropa ulazi u period neizvjesnosti, političke nestabilnosti i mogućih novih konflikata. Umjesto stabilnosti i napretka, kontinent se suočava sa izazovima koji prijete da izazovu duboke promjene u političkoj, ekonomskoj i vojnoj arhitekturi svijeta kakvog poznajemo.

Posebno je interesantno posmatrati proteste koji se trenutno dešavaju u Srbiji, Mađarskoj i Turskoj, gdje su vlade ovih država često u sukobu sa Briselom zbog svojih odluka koje nisu u skladu sa dominantnom politikom EU.

Evropska unija sve otvorenije pokazuje da joj nisu prioritet demokratija i suverenitet država, već apsolutna kontrola nad političkim procesima u Evropi. 

Metode koje EU koristi za ovu kontrolu postaju sve očiglednije: političke ucjene, ekonomski pritisci, medijska kampanja usmjerena na diskreditaciju nepodobnih lidera, ali i nešto daleko suptilnije – podsticanje unutrašnjih nemira kroz protestne pokrete koji se predstavljaju kao spontani, a zapravo služe kao mehanizam pritiska na nacionalne vlade.