Da li su Cetinjani porijeklom Srbi ili Vlasi?

Cetinje je, u prvoj polovini 15. vijeka, osnovao Ivan Borojević sa sinovima, koji se doselio sa Zlatibora. Od njih potiču danas najpoznatije cetinjske porodice: Ivaniševići, Vušurovići, Dapčevići, Ivanovići, Boškovići, Vlaisavljevići, Marinovići… To ne spore ni crnogorski istoričari, ali tvrde da Borojevići nijesu bili Srbi, već Vlasi! Demantuje ih, međutim, jedan pouzdan istorijski dokument…

Piše: Ljubiša Moračanin

Po dolasku na Cetinje, vojvoda Ivan Crnojević je 1482. u Cetinjskom polju podigao dvorac za rezidenciju, pa se zato 1482. godina i uzima kao godina utemeljenja, tj. postanka Cetinja. Međutim, predanje kaže da je Cetinje osnovao Ivan Borojević sa sinovima Borojem, Vladislavom, Vušurom i Dragoslavom, koji su se krajem prve polovine 15. vijeka (dakle, najmanje 40 godina prije Crnojevića) doselili sa Zlatibora, iz Starog Vlaha.

O tome je pisao i Jovan Erdeljanović („Stara Crna Gora“), a to ne spore ni savremeni crnogorski istoričari, kao što su dr Đuro Batrićević i dr Cvetko Pavlović („Vlasi u Crnoj Gori“), ali oni tvrde da Borojevići nijesu bili Srbi, već Vlasi, izvodeći nelogične zaključke iz kultnog istorijskog teksta „Podlovćensko Cetinje“ koji je 1892. godine objavio Jovan Ivanišević, sekretar ministra pravde dr Valtazara Bogišića i poznati kulturni poslenik, koji je bio direktni potomak Ivana Borojevića.

Opširna studija Jovana Ivaniševića, pod naslovom: „Podlovćensko Cetinje”, objavljena je u novosadskom „Javoru” za 1892. godinu (u četiri nastavka, na ukupno 17 velikih novinskih stranica), predstavlja jedinstven spomenik u riječima i najljepši vijenac sapleten u slavu i čast svojim slavnim precima, vojvodi Ivanu Borojeviću i njegovim potomcima, koji bježeći ispred turske najezde, nađoše utočište u podlovćenskoj egzotici, koju oplemeniše i od nje stvoriše pitomo naselje, iz kojega će kasnije izrasti crnogorska prestonica, istorijsko i slavom ovjenčano Cetinje.

Poznati publicista i istaknuti diplomatski službenik na dvoru knjaza Nikole Prvog Petrovića Njegoša, Jovan Ivanišević rođen je 1868. godine u popovskoj porodici, u Donjem Kraju, predgrađu Cetinja, u onom istom mjestu koje su njegovi preci nastanili „40 godina prije Ivana Crnojevića”.

Osnovnu školu i nižu gimnaziju završio je u rodnom Cetinju, a 1886. postao je učitelj. Neko vrijeme radio je na dvoru knjaza Nikole, kao diplomatski službenik. Godine 1893, kao slobodouman i izuzetno obrazovan došao je u sukob sa knjazom Nikolom, zbog čega je pao u nemilost, pa je bio prinuđen da napusti Crnu Goru i prelazi u Bosnu. Od 1897. godine stalno je u redakciji službenog Sarajevskog lista, a od 1918. godine urednik je „Narodnog jedinstva”.

Od najranije mladosti se interesovao o porijeklu svojih davnih predaka, koji su tridesetih godina 15. vijeka doselili u Podlovćenski dolac (kako se tada zvalo buduće Cetinje), i tu se nastanili. Doznao je, slušajući svoje pretke, da je to bilo hrabro pleme porijeklom iz Starog Vlaha, sa Zlatibora, koje je predvodio njihov mudri, daroviti i proslavljeni vojvoda Ivan Borojević sa sinovima.

Jovan Ivanišević je, u nedostatku pouzdanih istorijskih izvora i arhivske građe, koristio narodno predanje, sačuvane legende i priče svojih predaka, koje su se pažljivo prenosile sa pokoljenja na pokoljenje. U svakom slučaju, autor se ovim prilogom na najbolji način odužio svojim precima koji su bili neustrašivi junaci, mudraci, pa čak i savjetnici onovremenom gospodaru Crne Gore, Ivanu Crnojeviću.

Upravo Ivan Borojević je nagovorio Ivana Crnojevića da se, pored njega, naseli u Podlovćenskom docu. Tom prilikom je Ivan Borojević ustupio dio svojega imanja Ivanu Crnojeviću, a Cetinjskom manastiru je priložio, kao zavjet, dobar dio svojih posjeda.

Jovan Ivanišević je unaprijed svjestan da pojedinac ne može mnogo uraditi, pa u pomenutom tekstu napominje: „Doduše – jadno je jednome čovjeku sve o tome raditi, ali nam treba svijem skočiti, pa što ko može, amo da pomaže kaplja po kaplja, pa eto Morača. Kad bi svaki o svom rodnom mjestu, ili o onom mjestu, đe živi, tako počeo radit i pisat, pa i pomalo, ali jezgrovito, jasno, bistro srpski, pa bilo i ‘lakonički’, bi se sastavila velika istorija, rad koje nas bi naši potomci blagosiljali i s nas i našijeh predaka pregled imali”.

Dakle – „bistro srpski“, ne ni vlaški, ni crnogorski, ni cetinjski, nego – srpski!

U poglavlju o prvom naselju Cetinja, Ivanišević ističe da je ovo mjesto u dalekoj prošlosti bilo naseljeno. Tu svoju tezu temelji na osnovu sačuvanih legendi i predanja, pa kaže: „Govori se, da je Podlovćenski dolac bio naseljen još u prastara doba, pa da su ti prvi naseljenici Doca – ili kako ih narod naziva – Matarugi – izumrli. A veli se, da su ovuda i Grci živjeli. Pa ima spomenika, tragova i predanja, koja mi daju misliti, zbilja da je bilo i prije naselja na Cetinju. Priča se da su pod Sandin vrh živjeli Sankovići, koji izumiru od kuge i budu svi ukopani u glavicu nasred polja, koja se od tada naziva Sankova gomila”.

U poglavlju „Drugo naselje Cetinja”, čiji je podnaslov: „Vojvoda Ivan Borojev”, Ivanišević posebno obrađuje doseljavanje njegovog plemena u Podlovćenski dolac, pa ističe: „Predanje kaže, da nije bio nastanjen Podlovćenski dolac u početku 15. vijeka, pa tek pri kraju prve polovine 15. vijeka doseli se na nj vojvoda Ivan Borojev iz Starog Vlaha. Vojvoda Ivan življaše s fameljom u Nišu u vrijeme turskog nasilja, pa se sukobi u jednom boju s Turcima, te mu pogine najstariji sin Dragoljub, on preprati familiju u Raču, a on s četom pribježe planini Starog Vlaha, u svoje rodno mjesto, zadržavši oko sebe dva starija sina, Boroja i Vladislava. Pošto je prepratio familiju u Raču, Ivan je živio dvije godine u planinama Starog Vlaha, boreći se s Turcima, a u tome rane mu se oba sina…“

O daljim planovima Ivana Borojevića, poslije teškog razočarenja u svoju četu, Ivanišević kaže: „Pošto mu prebolješe sinovi, namisli ponovo tražiti sklonište, pa krene s fameljom iz Rače i na sadanji Mali Gospođindan dođe na Podlovćenski dolac i počine pod današnje selo Ivaniševiće, u Gomile, đe su do skora bile razvaline kućišta, koja je Ivan gradio sa sinovima i ženom Jelicom”.

O tome u kakvom je stanju Ivan Borojević, sa sinovima, zatekao Podlovćenski dolac, Ivanišević kaže: „U prvo vrijeme bilo je Podlovćensko poljice obraslo gustom šumom mnogogodišnjeg drveća: brijesta, javora, cera, lipe, duba, jasena, graba, grabovine, lijeske, jabuke, kruške, ljeskovine i drugije, te je i do skoro bilo živijeh ljudi, koji su bili zapazili oko poljica takvu gustiš krupne šumske gore, da je čovjek, prekračući s drveta na drvo, mogao dva sahata odići od poljica”.

A što se životinjskog svijeta tiče, Ivanišević kaže: „ Po toj pustoši blagovale su u hladu zvjerke: međedi, vukovi, lisice, divlje mačke, kunice, jeleni, divokoze, srne i druge”.

Po dolasku na Podlovćenski dolac, Ivan Borojević sa sinovima, bio je prinuđen da krči šumu i stvara ziratno zemljište, a divljač mu je višestruko koristila. Posebnu pažnju posvetili su stočarstvu, za koje su imali povoljne uslove.

O novim planovima, koje je Ivan stvarao, Ivanišević kaže: „Ivan se naselio na Dolac oko 30 do 40 godina prije dolaska Ivana Crnojevića na Cetinje, a doveo je sobom ženu Jelicu i sinove: Boroja, Vladislava, Vušura i Dragoslava. Rječica Cetinja kao da je bila prije toga ostavila tok cetinjskim poljem – te je bilo malo vode, kao obična potočina. Obiđe i pregleda Ivan sa sinovima poljice i okolinu mu. Lovćenskom planinom nađu katune Crmničana, Zećana i Lješnjana; Ivanova korita bila su katun Boljevića iz Crmnice, voda Siljevik i meteh oko njega bili su lješanski, a Lješnjani su imali i bistijernu u Donjem Polju, đe je danas opštinska bistijerna varoši Cetinja. Lješnjani su docnije dali sve katune svoje što su imali ispod Lovćena Cetinjanima za jedan njihov dio kod Gornjeg Blata. Po tome što su bili katuni ispod Lovćena i nazvala se cijela ova nahija Katunska”.

Kao što se iz navedenog da zaključiti, Ivan Borojević je vodio mudru politiku. On je nastojao da se na bezbolan način, pogodbom, ili dogovorom, oslobodi neželjenih susjeda, pa je, zahvaljujući u prvom redu novodobijenim katunima, stvorio uslove za umnožavanje stočnog fonda. Tako je uspio da uspostavi trgovinske odnose sa Mletačkom Republikom, isporučujući joj kastradinu i poznati lovćenski sir, za one potrebe u kojima su oni oskudijevali.

Pošto u Podlovćenskom poljicu onda nije bilo kuća za stanovanje, Ivan sa sinovima pristupi ovom poslu i uskoro zatim podigoše najnužnije kuće za stanovanje. Ivanišević zatim kaže: „Ivanu se veoma dopadne ovo mjesto još i stoga što je blizu more, a blizu i Skadarsko jezero, pa se stalno nastani ovdje i posvoji prostor od Bjeličkog Stavora do cetinjskog Huma i koliko je polje široko, pa čak je imao od nekud dio i na Ljubotinju, đe današnji Šabani žive. Poviše su imali stoke, koja im je ljetovala na Podlovćenskom Poljicu; na jasenove što su ih stekli u Tomiće, đe ima dosta zanovijeti, od koje stoka dobro pretlja, a na zimnicu, dok traje snijeg, više Ljubotinja, đe malo pada i manje traje snijeg”.

Ivan Borojević je o svemu vodio računa, pa je sinove savjetovao o svakoj stvari, što se vidi iz sljedećeg navoda: „Ivan savjetova sinove, da što prije podignu crkvicu na najpogodnije mjesto i da je posvete rođenju sv. Bogorodice, pošto toga dana dođoše na Podlovćenski dolac. Još im je savjetovao da njega i ženu mu Jelicu ukopaju onđe, đe uzmisle crkvu graditi – ako bi umrli prije podignuća crkve; da paze Dolac i da ga dobro rade; da im je najljepše mjesto kućama ispod prisoja sjevernijem krajem Doca; da se ljube, slušaju i složno žive; da lijepo primaju gonjenu braću Srbe i da im daju mjesto kod sebe; a da se ne uznose od siromaha; da budu čuvari narodnijeh običaja, svojih svetinja, branioca slobode, branioca vjere i zakona i da budu pokorni zetskijem gospodarima”.

Dakle – „gonjenu braću Srbe“, dok nikakve Vlahe ne pominje u ovoj opširnoj studiji, sem Stari Vlah, područje u jugozapadnoj Srbiji gdje nikad nijesu živjeli Vlasi, a ime je dobilo po stočarima (u srednjem vijeku stočare su zvali ‘vlasima’), dok je etnička zajednica Vlasi živjela na sjeveroistoku Srbije.

Ivan Borojević bio je u dubokoj starosti „i proživio je u novoj postojbini pet-šest godina, pa umre, a naskoro po njegovoj smrti umre i žena mu Jelica. Sinovi ih ukopaju na Velju Gomilu, đe odrede graditi crkvu, a na grobove navale dva velika kamena, koji se i danas mogu vidjeti pred Vlaškom crkvom.

Ivanovi sinovi poitaju što prije izvršiti očev amanet i oko trideset godina prije dolaksa Ivan-begova na Cetinje na Velju Gomilu, koje je mjesto – đe je danas Vlaška crkva, opletu od pruća, a pokriju slamom crkvicu i posvete je rođenju sv. Bogorodice, a u isto vrijeme odrede: ko god bi se naselio na Podlovćenski dolac mora slaviti ili prisluživati Malu Gospođu, pa je i oni uzmu za poslugu. Taj njihov dogovor, ta njihova odredba i zbilja izvršavata je kod svijeh stanovnika Cetinja”.

Ivanišević potom objašnjava naziv Vlaška crkva: „Stanovnici iz okola nazvaše ovu crkvicu Vlaška crkva s toga, što su je podigli dodigaoci iz Starog Vlaha, pa joj to ime ostade za vazda”. Dalje se kaže: „Podlovćenski dolac prozvat je Cetinjem po rijeci Cetinji, no pošto je ona čitava presušila, a pošto je Ivan-beg ogradio manastir i dvorac na uvoru rječice Cetinje, pa stanovnici izokola i sinovi vojvode Ivana Borojeva ne šćeše se pošlje zvati Starovlašanima, no Cetinjani, tako ih nazvahu i docniji naseljenici na Cetinje, pa docnije to ime Cetinjani primiše svi naseljenici Podlovćenskog doca”.

Iz ovog citata, crnogorski istoričari izvlače zaključak da su Borojevići bili Vlasi! A Ivanišević lijepo i jasno piše da je Vlaška crkva dobila takvo ime „što su je podigli dodigaoci iz Starog Vlaha“, nigdje ne piše da su je podigli Vlasi! Isto tako, piše: „ne šćeše se pošlje zvati Starovlašanima, no Cetinjani…“ Ne kaže – „Vlasi“, nego „Starovlašani“, po mjestu odakle su došli (Stari Vlah).

U poglavlju „Podjela sinova Ivana Borojevića” se kaže: „Naskoro po Ivanovoj smrti razdijele mu se sinovi na troje: Boroje i Vladislav ostanu zajedno na očevo ognjište, a Vušur i Dragoslav odijele se”. Dalje se kaže: „Vušur uzme dio očevine pod brdo Stavor i Tomiće, pa se tu nastani i namnoži. Od njega su Vušurovići. Docnije jedan njegov potomak, imenom Špiro, pobježe iz Tomića zbog ubistva, pa se nastani kod grada Kotora, tu se namnoži – od njega su danas Špiljari”.

Dragoslav je bio najmlađi Ivanov sin. On „uze dio očevine na Ljubotinj, đe se namnoži”. O tome kako su se Dragoslavovi potomci, Dragoslavljevići, prozvali Šabanima, navodi se: „Kad ono 1702. godine išćeraše Crnogorci poturčenjake, Nikola Dragoslavljević ufati obodskog kavaz-bašu Šaban bega, posječe ga, pa skine s njega tursko odijelo i sam ga na se obuče i dođe u to Šaban-begovo odijelo na Ljubotinj, te mu se uzrugaju Ljubotinjani: „Šabane”, „Šabane!” – pa mu to ime i ostane, te se i njegovi potomci prozvaše Šabani. No kao da se od sve braće najmanje namnožio Dragoslav”.

Za Boroja i Vladislava se kaže da su do duboke starosti zajedno živjeli, „pa se i oni podijele”. I dalje: „Boroje kao najstariji Ivanov sin ostane na očevo ognjište i uzme Nižebatinu, pa ogradi kuću pri kraju, Vladislav uzme Višebatinu. Od kuće jednoga do drugoga prokosiše i prokrčiše bracki put, koji se i danas vidi ispod Donjeg Kaja i tako zove. Oni su bili posvojili lovćensku planinu, pa je u docnije vrijeme pripala ta planina Bajicama i Njegušima”.

Od trećeg sina Boroja su Ivaniševići i Dapčevići: „Boroje imaše dva sina Ivaniša i Dapca. Ivaniš je imao sina Vukca, čiji su bili sinovi Đuro i Radule. Radule je imao samo jednog sina Pera, a nije Radulovih potomaka ni bilo na Cetinju nigda više no po jedna kuća. Po Radulu prozivaju se njegovi potomci Radulovići – Ivaniševići”.

Za Borojeva praunuka, Đura Vukčeva, govorilo se da je bio, za ono vrijeme, bogat čovjek, koji „je imao preko hiljadu brava, koji su mu pasli u Sozini, više Paštrovića, pa je – po običaju – odagonio ono što je preko hiljade imao, ali su se bravi opet vraćali krdu” Đuro Vukčev imao je dva sina: Stanišu i Šćepana. Stanišini sinovi bili su: Andrija, Vuko i Miloš, a Šćepanovi: Damjan, Jovica i Nikac. O njima se dalje kaže: „Ovi šest bratučeda svade se na Poljicu Bokovskom usred zime oko piće (stočne hrane – prim. autora) s Borozanima; Borozani s ove svađe dobiju jednu ranu, za koju su do skoro tražili pet cekina, ali im se zatraživanje nije izdalo”.

Kao što se iz navedenog primjera vidi, potomci vlaškog vojvode Ivana nijesu iznevjerili svoje slavne pretke, pa su bili spremni i u novodošlim krajevima da se svete, brane i odbrane. Zato Ivanišević s ponosom ističe: „Ivaniševo potomstvo istina živo se je – tako reći iz dana u dan – množilo, ali se njegovo potomstvo, zbog krvi i raznijeh slučajeva, u razna doba, raseljavalo s Cetinja, te ih ima i danas: Ivaniševića na Cetinju, u Crnoj Gori; Ivaniševića i Radulovića u Popovom Polju, u Ercegovini; Radulovića u Gacku; Ivaniša u Budvi; Ivančića na Korčuli; Ivaniševića u Beogradu i u Petrovom Selu u Šumadiji”.

Jovan Ivanišević o Dapčevićima piše: „Potomci Dapča Borojeva nijesu se – da se zna – nikad dijelili, te ih je bila jaka (brojnost – primjedba autora) i u jedno isto doba o jednome čuklinu (vješaoniku) u kući Dapčevića, čijoj se kući temelj i danas dobro poznaje u selu Ivaniševićima, pod imenom Velje Međe – visilo je sedamnaest mačeva, koje su nosili ljudi toga doma”.

Za bratstvo Vladisavljeviće, Ivanišević navodi: „Vladislav uze dio očevine Višebatinu, pa često dolaziše na Batu (zborno mjesto bratstva), te se oko domaćije poslova razgovaraše s Borojem, od tada i ostade Bata zborno mjesto Donjokrajaca”. Za Vladislava se govorilo: „Vladislav bješe ozbiljan čovjek, junak i umiljat, veoma mio Mari Ivan-begovoj (ženi Ivana Crnojevića ), te često i dolaziše Mara šetnjom u Višebatinu, pa joj bjehu pročistili i lad načinjeli na jednoj glavici, đe počivaše, kad ćaše doć, pa se ta glavica i dan-danji zove Marina Glavica.

Od Vladislava su tri bratstva: Ivanovići, Marinovići i Boškovići. O Ivanovićima, Jošo Ivanišević piše: „Ivanovići su se skoro tijem prezimenom prozvali: po Ivanu, đedu onoga glasovitoga i poznatoga junaka, koji se u Cetinjskom manastiru, s 30 Donjokrajaca, zatvara po naredbi Sv. Petra, kad ovaj bješe pošao u Brda, po đedu Markiše Ilina. Poznata je u Crnoj Gori ta junačka kuća od postanka njena; suvišno bi bilo nabrajati vam junake, ljute guje i pripoznate ljude te kuće, pa i one, koji su danas već pokojni; istina ne budi pritvorna; i danas ta kuća ne zaostaje u tome, no ih ima i danas ne samu u Crnoj Gori, no i van nje višijeh činovnika i građana, koji žive kao plemići”.

Iz navedenih riječi Joša Ivaniševića, o porodici Ivanovića, nameće se logičan zaključak da ljubomorno čuvali svijetlu tradiciju svojih slavnih predaka, koju su donijeli iz starog zavičaja, Zlatibora. Zato su Ivanovići i do danas ostali ugledno bratstvo u cetinjskom plemenu.

Ivanišević dalje kaže da nije mogao doći do detaljnijih podataka kada su u pitanju Marinovići, pa navodi: „Marinovići se prozivaju po Marinu, sinu Vladisavljevu, koji je ostavio nakon sebe više sinova, ali, koji se za mnogo – kao ni stari Dapčevići – nijesu dijelili, te je u njihovoj kući u jedno doba o jednom čuklju visilo osamnaest mečeva. To su bili ljudi vješti, mudri i pametni, umjeli su se u svakoj prilici snaći; a još u staro vrijeme putovali su mnogo izvan svoje otadžbine Crne Gore.” Jovan Erdeljanović kaže da Marinovića ima i u Trstu, „za koje kažu da su bogataši”.

Najmalobrojnije bratstvo, od roda vojvode Ivana Borojeva, su Boškovići, za koje Ivanišević kaže: „To je bratstvo od trećeg Vladisavljevića, sina Boška. Vazda je bilo malo toga bratstva, pa i danas. Nema od njih no jedna kuća, vrijedna ovdje spomenuti radi reda. Sele donjokrajsko, u kome danas žive Vladisavljevići, zove se Vlaisavići”.

U poglavlju „Doseljenje Ivana Crnojevića” se kaže: „Pošto se podijele Boroje i Vladislav, dobježa Ivan Crnojević iz Žabljaka u Obod, a potom poče graditi gradić Soko u Đinovićima. To dočuju Boroje i Vladislav, te otidu – po očevu amanetu – da ukažu svoju pokornost zetskom gospodaru i da mu pokažu mjesto njihova naselja: nađu Ivana kod Obodske, docnije nazvate Crnojevića rijeke, pa mu se prikažu: ko su, odakle su, čiji su i đe su se naselili. Ivan ih lijepo primi, pa reče, da će otići i on s njima, da vidi, đe su im kuće, kakvo je to mjesto. Oni to jedva dočekaju i sjutra-dan iziđu zajedno s Ivanom na Podlovćenski dolac. Vidi Ivan đe su im kuće, pregleda dolac, mnogo mu se dopadne ovo mjesto, pa reče, da će se i on doseliti na dolac…

Ivan namisli graditi manastir i počne ga, ali, iako je bio zetski gospodar, prvi naseljenici i vlasnici doca bili su Boroje i Vladislav, s toga im naredi, da obilježe, što će od Doca priložiti manastiru, te i oni obilježe; pa – pošto je premještena mitropolitova stolica iz Vranjine na Cetinje – u dva put su popridavali i proširili crkovinu. Te granice crkovine, koje su određivali Boroje i Vladislav, zabilježene su u Ivan-begovim hrisovuljama, u kojima je imenovato više mjesta, od kojijeh imena su nam danas neka poznata, a neka nepoznata”.

Iz navedenog citata se jasno vidi da su Borojevići naselili Podlovćenski dolac, prije Ivana Crnojevića, nekih 30 do 40 godina. Takođe je nesporno da su Boroje i Vladislav bili prvi darodavci imanja Cetinjskom manastiru. Oni su bili vrlo plemeniti, pa su Ivana Crnojevića praktično doveli i naselili na svojim posjedima u Podlovćenskom docu.

Na osnovu priloženih djelova imanja Cetinjskom manastiru, da se zaključiti da su Boroje i Vladislav bili pobožni ljudi: „Oni su manastiru poklonili – Vitinu ulicu, mramore preko polja, Vignjište, vodu Andrijinu, dio brda, Krš zagulinski pri potoku, potok mimo Vlaške crkve, ponor pod brdo, potok do ograde, Klešti, Zagrblje, Kremene njive, Borišinu kamenicu, Vrtijeljku, Bjeloše, Lišajemi kamen, Stare lazine, vrh Prisoja, vrh krša Kamivalom, Zlu skalu, Crnu ploču, kraj Obodine, Procijep, Rasohati kamen u Šupljoj strani, Vukotino jagnjilo, Debeli krš, Velji brijeg, Goli brijeg, Ševrlju, put na Ploči, Rudu glavicu, Mali krš, Marin studenac, Đinovo brdo.“

Pošto je Ivan Crnojević od strane Borojevića, koji su do tada bili apsolutni gospodari Podlovćenskog doca, dobio dobar dio imanja, počeo je graditi manastir „blizu uvora – južnog kraka rečice Cetinje, koja prije toga bješe voljom božjom presušila, a po kojoj se do tada dolac i prozva Cetinjem. Manastir posveti, kao što je i Vlaška crkva bila posvećena rođenju sv. Bogorodice, a u njega smjesti stolicu i zetskom mitropolitu Visarionu, te Vlaška crkva ostane kao plemenska, a njena crkovina pripadne manastiru, osim malenog ispred i okolo crkve prostora. Ovaj manastir bio je kao saborna crkva Cetinjanima (Donjokrajcima) pa se u nj skupljali o svim većim praznicima – kad su šćeli da krste nose i drugim crkvenim svjetkovinama; pošto je stari Ivan – begov manastir razoren, imali su Donjokrajci to pravo skupljati se u novi, današnji, koji je ograđen u čast pobjede nad Turcima, na Trnjine”.

O tome koliko su cijenjeni vojvoda Ivan Borojević i njegovi potomci, govori i sljedeći navod: „Boroje i Vladislav bili su ljudi krupni, ponosni, zgodni, bogati i junačni, a od starine kućići, stoga ih Ivan-beg uzme uza se, te su mu bili oružnici, pratioci i savjetnici – Boroje je nosio koplje i mač, a Vladislav mač i topuz. Do duboke starosti bili su uz Ivana, pa ubrzo jedan za drugijem umru, a ukopani su pred Vlašku crkvu u roditeljske rake; pa se i danas na jednom nadgrobnom spomeniku može vidjet čovječja slika na konju, s kopljem u ruci, ali je to vremenom tako izlizano, da se velikom pažnjom oka može nazreti”.

Krsna slava potomaka vojvode Ivana Borojeva na Cetinju je Đurđevdan, a poslužuju Malu Gospođu (Rođenje Presvete Bogorodice) kako su se zavjetovali njihovi preci. U hramu Rođenja Presvete Bogorodice (Vlaškoj crkvi) 27.oktobra 1860. godine vjenčani su knjaz Nikola Petrović Njegoš i Milena Vukotić, a povodom krunisanja Nikole I za kralja, pedeset godina kasnije, 1910. godine upravo u njoj obavljeno blagoradenje kraljevskog para.

 Stari Vlah

Stari Vlah je istorijska i geografska oblast na jugozapadu Srbije, na kojem živi uglavnom srpsko stanovništvo. Obuhvata oblasti sjeverno od rijeke Lima i istočno od Drine. Obuhvata opštine Priboj, Prijepolje, Novu Varoš, Čajetinu, Užice, Arilje i Ivanjicu, kao i dijelove opštine Sjenice.

Stari Vlah je planinska regija, pa se stanovništvo bavi uglavnom stočarstvom. Otuda i vodi ime – vlah je bio naziv za stočara. Na Starom Vlahu se nalaze masivi Zlatibora i Zlatara.

Čitava ova oblast je bogata kulturno-istorijskim znamenitostima. Jedna od najpoznatijih je manastir Mileševa kod Prijepolja.

Šta znači pojam – Vlasi

Pojam Vlasi (grč. Βλάχοι, lat. Valachi) je tokom istorije najčešće upotrebljavan kao naziv za romansko stanovništvo na prostorima jugoistočne Evrope. Tokom srednjovekovnog razdoblja, isti pojam je dobio i druga značenja, prvenstveno kao oznaka za posebnu društvenu klasu pod nazivom vlasi (piše se malim slovom). Stoga etnonim Vlasi ne treba miješati sa pojmom vlasi, pošto je riječ o pojmovima sa različitim značenjima.

Etnonim Vlasi u današnje vrijeme označava istočnoromanske narode koji žive južno od Dunava, na području današnje istočne Srbije, južne Albanije, sjeverne Grčke, Severne Makedonije i jugozapadne Bugarske, kao autohtone etničke grupe, a to su etnički Vlasi u Srbiji, Cincari, Meglenski Vlasi i Istroromani.

Termin je na Balkanskom poluostrvu postao sinonim za društvenu kategoriju stočara, a bio je korišten i za neromanske narode, u skorašnje vrijeme sa negativnim značanjem na zapadnom Balkanu. Tako je u Hrvatskoj i islamiziranim djelovima današnje Crne Gore (Podgorici, Plavu, Gusinju, Rožajama), termin ‘vlasi’ dobio negativno značenje i koristio se i za Srbe koji su, iako slovenskog porijekla, dobili taj naziv zbog pravoslavne vjere koju su dijelili sa Vlasima.

Izvor: Portal Sedmica