Crnojevići su bili vlastela Nemanjića i svetosavci

Piše: Petar Drašković

Pošto je aktuelna inicijativa za podizanje spomenika Ivanu Crnojeviću u Podgorici, važno je napomenuti da je doprinos srpskoj istoriji i kulturi vlastelinske porodice kojoj je on pripadao, svakako, specifičan.

Radi konstantnih pokušaja prekrajanja istorije, treba istaći da nije moguće odvojiti Crnojeviće od svoje pravoslavne Crkve, Sv. Save i nasleđa Srpskog carstva. Prema tome, ni spomenik ne bi trebao odstupati od takvih karakteristika.

Ova loza se pominje od 14. vijeka preko Đurađa Vrančića koji je bio prisutan na srpskom dvoru. A onaj koji je utro put kredibilitetu i uticaju Crnojevića je Đurađ Ilijić. Bio je „treći vitez“ cara Dušana. Prethodno je bio čelnik i kod Dušanovog oca, kralja Stefana Dečanskog.

Kako je sama vlastela i dovela Stefana Dušana na vlast, može se zaključiti da uloga Đurađa Vrančića u usponu srpske države nije mala. Da bi se lakše shvatila uloga jednog vlastelina ili vlastele uopšte, može se, poređenja radi, uzeti da je vlastela u srednjovjekovnom feudalnom društvu bila neka vrsta vlade i imala je veliki uticaj.

Znači, Srbi su, kao svi drugi narodi Evrope, imali svoje plemstvo koje su, upravo, predstavljali vlastelini ili velikaši.

Onako kako je ova kuća vladala Zetom, ne razlikuje je ništa od bilo koje druge vlastelinske kuće, kako srpske, tako i evropske. Bili su njeni oblasni gospodari, baš kao i Ivan Crnojević, koji je prestonicu u složenim političkim prilikama, a naročito pod najezdom Turaka, premjestio sa Žabljaka Crnojevića, prvo na Obod, pa u Cetinjsko polje, otkada kreće istorija Cetinja kao mjesta kulturnog uzdizanja i štampanog ćiriličnog slova, vladičanskog prestola i upravljanja sudbinom okolnih krajeva.

Među štampanim knjigama u crnojevićkoj štampariji je bila i “Psaltir s posledovanjem” u kome je crkveni kalendar za 1494. godinu. U njemu se nalaze Sveti Sava, Sv. Stefan Dečanski, Sv. Simeon Mirotočivi (Stefan Nemanja), Arsenije Srpski i mnogi drugi. Prema tome, nema govora o odvojenosti crkvene prirode u Zeti od ostatka srpstva.

Dakle, potpuno je prirodna stvar da se u Zeti proslavljalo i ime prvog srpskog arhiepiskopa Sv. Save Nemanjića, koji je i osnovao pravoslavnu zetsku episkopiju. Ona se uzdiže na rang mitropolije 1346. godine, za vrijeme patrijarha Joanikija, u državi cara Dušana.

Raspeti između Venecije i Turske, Crnojevići nisu mogli drugačije vladati svojom teritorijom nego po ustrojstvu srpske države. Svetovna pravna regulativa se oslanjala na Dušanov zakonik, kanonska na djelo Sv. Save, pismenost na srpskoslovenski jezik.

Tako je bilo i sa grbom Crnojevića koji je, takođe, bio dvoglavi orao Nemanjića. Po volji sudbine, na raskrsnici ovih dramatičnih puteva, Crna Gora se nalazi sve do modernih vremena. Baš onako kako je i Njegoš kazao da se naš se narod našao „između dva strašna uragana, azijatskog i evropskog“.

Poslije pada pod Turke, Ivanove sinove su isti uragani okrenuli na dvije strane. Đurađ Crnojević se povukao u Veneciju, gdje će mu potomci nastaviti svoj život, a njegov brat Staniša je primio islam i postao Skender-beg Crnojević, koji je nastavio da vlada kao sultanov namjesnik. Smatra se da je Skenderbeg začetnik i loze Bušatlija, poznate porodice turskih paša.

Njegov poslednji potomak Mahmut Bušatlija, svjestan istorije svoje porodice, vratio se u hrišćansku vjeru, uzevši ime Stanko. Kako je i sam rekao, „vratio se prađedovskoj vjeri, vjeri gospode srpske“.

Tako je i vijenac (krug) oko grba Nemanjića, simbolišući vječnost, dobio svoje puno značenje.

Autor je funkcioner Nove srpske demokratije