Čas srpskog jezika u Nikšiću: Nasljeđe znanja i identiteta kroz vjekove

U ponedjeljak, 1. septembra, u velikoj sali Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, povodom Dana srpskog jezika i početka školske godine upriličen je „Čas srpskog jezika“ u zajedničkoj organizaciji Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori i Aktiva profesora srpskog jezika i književnosti – Nikšić. U programu su učestvovali prof. dr Jelica Stojanović, prof. dr Lidija Tomić, prof. dr Dušan Krcunović, doc. dr Jelena Gazdić i prof. Veselin Matović. Moderator večeri bio je Luka Spasojević.

Prof. dr Jelica Stojanović istakla je da je jezik na svim prostorima koji su ušli u sastav države Crne Gore srpski i da se jedino nazivao tim imenom:

„U Crnoj Gori je u posljednje vrijeme, naročito od 2004. do 2020. godine, vršen atak politike nad naukom, u ovom slučaju nad naukom o jeziku, srpskom jeziku, za koji je identitetski vezana Crna Gora, samim tim i nad Crnom Gorom. Naime, sve je bilo usmjereno na falsifikovanju istine o jezičkom nasljeđu u Crnoj Gori. Na svim prostorima koji su danas u sastavu Crne Gore kroz hiljadugodišnju istoriju, uvijek se govorio jedino srpski jezik (od slovenskih jezika), i jedino se tako i imenovao“.

Prof. dr Lidija Tomić je podsjetila na brojna prekrajanja i razgrađivanja srpske jezičke i književne tradicije i dodala:

„I dok se sjećamo brojnih prekrajanja i iznevjeravanja njegove tradicije, sada se pitamo zašto srpski jezik još uvijek čeka da mu se vrati odgovarajući status službenog jezika. Riječ je, dakle, o jednoj nesvakidašnjoj pojavi na našim prostorima ili o nama kao nedemokratskom društvu. Govori se da nije trenutak da se razmatraju pitanja srpskog jezika iako svi znamo, i pozicija, i opozicija, i oni koji su za, i oni koji su protiv, da srpski jezik ima istorijske, naučne i pravne uslove da mu se vrati status službenog jezika u Ustavu Crne Gore“.

U svom obraćanju prof. dr Dušan Krcunović se osvrnuo na najnoviju knjigu Veselina Matovića Škola lukavoga:

„Od trenutka kada je voljom bivšeg autokratskog režima srpski jezik izbačen iz svog istorijski i naučno zasnovanog mjesta u crnogorskom školskom i pravnom sistemu, pa sve do danas, ne prestaje pad kvaliteta obrazovanja i obespravljivanje govornika srpskog jezika u Crnoj Gori. Otuda, naše škole i učilišta odavno više ne služe da se u njima ’oštre umovi ljudski’, kako je govorio Njegoš, već su postale ’škola lukavoga’, kako glasi naslov najnovijeg djela pofesora Matovića. Svi prilozi u ovoj knjizi uvjerljivo pokazuju da je preimenovanjem srps­kog jezika i degradiranjem njegovog statusa, bivši autokratski režim proiz­veo društveno stanje koje karakterišu poremećaj sistema vrijednosti, duboki socio-politički raskoli i anomalije koje su bez pre­sedana u istoriji Crne Gore i njenog srpskojezičkog karaktera.“

Doc. dr Jelena Gazdić je posebno obratila pažnju na tradiciju visokoškolskog izučavanja srpskog jezika u Crnoj Gori:

„Ako pratimo kontinuitet visokoškolskog izučavanja srpskog jezika i književnosti, njegove početke možemo vezivati za 1947. godinu i Višu pedagošku školu na Cetinju, gdje je bilo osnovano pet dvopredmetnih grupa među kojima i Srpski jezik sa književnošću. Od tog momenta proteklo je skoro osam decenija otkako naša katedra postoji. Srbistika, se izučavala počevši od cetinjske Više škole, preko Pedagoške akademije osnovane 1963. u Nikšiću, zatim je 1977. ta akademija transformisana u Nastavnički fakultet, a 1988. u Filozofski, i konačno 2015. u Filološki. Danas je zvanični naziv – Studijski program za srpski jezik i južnoslovenske književnosti. I ta katedra je jedino mjesto u Crnoj Gori gdje se srpski jezik institucionalno izučava i jedino mjesto koje je odoljelo svim pokušajima urušavanja od strane bivše vlasti, a nažalost i od strane nekih profesora koji i dalje drže časove na toj katedri. Sa ponosom mogu reći da sam počastvovana što sam postala koleginica mojih profesora koji su očuvali naš studijski program i svojim znanjem i mudrošću odoljeli raznim opstrukcijama i manipulacijama, a nekima sam i sama svjedočila. I mislim da je ovo prava prilika da se dobro zapamte i pomenu njihova imena: prof. dr Lidija Tomić, prof. dr Jelica Stojanović, prof. dr Miodrag Jovanović, prof. dr Draga Bojović i doc. dr Goran Radonjić“.

Prof. Veselin Matović, predsjednik Aktiva profesora srpskog jezika i književnosti Nikšić, pojasnio je zašto je pokrenut Dan srpskog jezika kao jedan od načina da se učini nešto konkretnije na planu borbe protiv nasilja nad srpskim jezikom i njegovim govornicima:

„Smatram da ima smisla i razloga da se ustanovi taj Dan srpskog jezika, ali da to ne ostaje samo u našim prostorima, nego i da ima određenu vidljivost. To bi imalo, nesumnjivo, simboličku vrijednost baš na početku školske godine, dakle 1. septembra, jer bi ova manifestacija dala neki zamah afirmaciji imena srpskog jezika, prije svega, među školskom omladinom koja je izložena tom pritisku, toj prevari i zamkama lukavog. Dakle, više je razloga što bi ta ideja trebala da potekne upravo odavde iz Nikšića i da se jednog dana institucionalizuje, ako bude sreće i na opštinskom i na republičkom nivou, pa možda i na cijelom srpskom govornom području“.

„Čas srpskog jezika“ pratila je izložba bukvara, čitanki, gramatika i drugih nastavnih sredstava koja su se ranije koristila u nastavi srpskog jezika u Crnoj Gori.

Matica srpska – Društvo članova u Crnoj Gori