Zavjetna misao Petra II Petrovića Njegoša: Slobodno i ujedinjeno srpstvo

Piše: Ilija Bajović, prof. istorije

U narodu prozvan vladika Rade, Petar II Petrović Njegoš je cijeli svoj život podredio jednom cilju a to je borba za oslobođenje i ujedinjenje srpskog naroda. Naslednik trona Svetog Petra Cetinjskog je svojim književnim djelima pokušao da naš narod osnaži i motiviše da se digne na oružje i bori za slobodu. Da se bore za ujedinjenje i jedinstvo, a sama činjenica da je svoje djelo Gorski Vijenac posvetio voždu Karađorđu vođi srpskog ustanka dovoljno govori kolika je želja vladike Petra bila da se naš narod oslobodi tuđinskog jarma.ž

Nije bez razloga uzor vladici Petru II bio Miloš Obilić, car Dušan, Karađorđe, dakle one ličnosti iz naše slavne istorije koje su sinonim za slogu i jedinstvo, da se Srbi kako je govorio Njegoš prenu iz mrtvog sna. Crnu Goru je vladika Petar II opisivao kao „slobode srpske gnjezdo“ kao kraj „srpski od iskona“. Dakle za vladiku Petra II Crna Gora je nesporno bila srpska zemlja koja je bila bastion srpstva ali Njegoš sa velikim oduševljenjem ali i velikom nadom gleda na Srbiju na Miloša Obrenovića sa kojim je bio u stalnoj prepisci kao i sa Karađorđevim sinom knezom Srbije Aleksandrom Karađorđevićem.
Da je Njegoš svoju nacionalnu politiku usmjerio ne samo na slobodi Crne Gore, već cjelokupnog srpskog roda govori i činjenica da je u vrijeme velike revolucije 1848. godine vladika Petar II bio spreman da pošalje do 3.000 Crnogoraca koji bi pomogli u svojoj borbi za slobodu braći Srbima iz Vojvodine. Njegoš je takođe sa posebnim emocijama gledao na vođe vojvođanskih Srba koji su se istakli tokom revolucije 1848. godine. Tako je odlikovao Đorđa Stratimirovića ordenom Miloša Obilića kao i Stevana Knićanina.

Ilija Garašanin istaknuti srpski političar porijeklom iz Crne Gore je održavao jako dobre odnose sa vladikom Petrom II. Maja 1848. godine Njegoš piše Iliji Garašaninu: „Ako je igđe ikoga, nas evo. Ako li nema nikoga, ja ne mogu ništa do stiđeti se što sam vam brat. Sad ili nikad, nikad ako ne sad“. Njegoš jasno kaže Garašaninu da treba cjelokupni srpski narod da se digne u borbi za slobodu, Njegošu je svaki Srbin rođeni brat. U jednom od brojnih pisama Iliji Garašaninu Njegoš jasno kaže: “Sa strane crnogorske budite sasvim mirni. Mi k Vama drugo ne gajimo do čiste bratske iskrenosti. Mi se ni u čem ne puštamo bez Vašega soglasija, a s vašim soglasijem svagda smo gotovi. Vi najbolje prilike vidite. Vi ste najveći prijatelj srpskog naroda, a drugo je sve trice i kučine. Ta i novci ne mogu sve učiniti, dajbudi đe se opšte nesreće i sramote tiče. Najviši je amanet i svetinja naša posle imena Dušanova ime Karađorđevo. Ko je ovome imenu protivnik taj nije Srbin, no gubavi izrod srpski“.
Za vrijeme vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića, Srbija je slala godišnje novčanu pomoć Crnoj Gori. Jedan od izaslanika koji je boravio u Crnoj Gori i vodio duge razgovore sa Njegošem bio je Matija Ban, Srbin iz Dubrovnika. U jednom od tih razgovora Njegoš Matiji Banu jasno kaže da se „vladika crnogorski umiri u Pećkoj patrijaršiji, a knez srbijanski u Prizrenu, meni duhovna a knezu Srbije svetovna vlast nad narodom slobodnim i usrećenim“.

Sloboda srpska i jedinstvo srpsko je bila jedina i osnovna težnja vladike Petra II Petrovića Njegoša a Srbija ona zemlja u koju se Njegoš uzdao da pokida okove porobljenog naroda srpskog.