Volgograd – grad heroja i jedan od najdužih ruskih gradova

Piše: Ostoja Vojinović

Volgograd spada među jedan od najvećih gradova u Rusiji.U njemu živi oko milion i 100 hiljada stanovnika.  To je grad koji je postao veliki industrijski i trgovinski centar, grad koji je kroz istoriju promenio nekoliko naziva, i grad koji je poznat širom sveta zahvaljujući jednoj od najkrvavijih bitaka koja je promenila tok Drugog svetskog rata.

Taj milionski ruski grad danas čine istorija, sladoled na ulici, crkve i džamija, široke ulice, i naravno Volga, široka kao rusko gostoprimstvo.
Proteže se 90 kilometara duž obale Volge i spada među najduže gradove u Rusiji. Veći deo grada se nalazi na desnoj obali reke, ali u sastav grada ulazi i nekoliko ostrva kao što je ostrvo Golodin, Denežno i Sarpinsko ostrvo.Teritoriji grada pripada i most preko Volge, preko kojeg je severni deo grada povezan sa tzv. „ gradom-saputnikom“, Volžonskim. Most koji povezuje ova dva dela volgogradska anglomerata prelazi preko brane hidroelektrane koja se nalazi na Volgi. Područje grada se nalazi na stepi.

Istorija Volgograda datira iz 16. veka kada su Astarhanski i Kazanski kanati pripojeni teritoriji ruske države. Kao rezultat tih teritorijalnih promena, jugositočne teritorije ostale su nezaštićene, a 1859. godine car Ivan Grozni odlučio je da se tamo pronađe grad. Budući grad je uspostavljen na jedinstvenom mestu, na osebujnom delu Azije u evropskom delu Rusije. Na toj teritoriji od davnina je bio put kojim su nomadska plemena koristila svoje invazije u Evropu iz azijskih dubina.

Po legendi, grad je dobio ime Caricin, po imenu reke Carice, pritoke Volge koja je kasnije presušila.Grad je osnovan kao drveni dvorac, tvrđava 1589. godine, kada je naziv „ Caricinska tvrđava“ prvi put pomenut u jednoj carskoj povelji. Caricin, kako se prvobitno zvao, izgrađen je na strateški važnom mestu najmanje udaljenosti Volge i Dona i na raskršću puteva od kojih najvažniji onaj iz Evrope za Kinu.

U Carcinskoj tvrđavi 1608. godine izgrađena je prva crkva, a do 1670. godine tvrđava je bila osvajana više puta od strane različitih zavojevača, i bila meta tatarske invazije, pljačkanja i pustošenja. Godine 1708., Carcin je pripojen Kazanskoj guberniji, da bi 1719. godine bio pripojen Astrahanskoj guberniji. U Carcinu je 1814. godine, počela da se gradi luka, a prvi teretni brod pristao je četiri godine kasnije. Od 1857. godine iz volgogradske luke su počeli da isplovljavaju putnički brodovi, koji su saobraćali od Carcina do Nižneg Novgorada. Prvo pozorište u gradu izgrađeno je 1872. godine, a prvi bioskop 1907.godine. Od 1913. Caricin je dobio struju, tramvaje i asfalt.
Za vreme Ruskog građanskog rata u novembru 1917. godine u Carcinu je proglašena sovjetska vlast. Godine 1918., Caricin je bio opsedan od strane Bele armije generala Krasnova.Posle zauzeća Caricina od strane Crvene armije 2,5 hiljade članova uglednih i bogatih porodica bilo je streljano i bačeno u Volgu.
Grad je primenovan u Staljingrad 10. april 1925. godine, a slavu je stekao za vreme Drugog svetskog rata kada se u njemu krajem 1942. godine odigrala čuvena Staljingradska bitka. Bitka je počela 17. jula 1942. godine. Masovna nemačka bombardovanja 23. avgusta su razrušila grad, ubila više od 40 hiljada ljudi i uništila više od polovine gradskih rezervi. Do septembra grad je bombardovan od strane nemačke avijacije više od 400 puta. Nakon tog perioda u gradu nije ostalo ništa osim ruševina. Bitka za Staljingrad je bila jedna od najvećih bitaka Drugog svetskog rata, i smatra najkrvavijom bitkom u ljudskoj istoriji.Nemačka strana izgubila je oko milion i po vojnika, odnosno oko četvrtinu od ukupnog broja vojnika koji su ratovali na sovjetsko nemačkom frontu.

Sovjetski Savez je izgubio otprilike isti broj vojnika, a grad je u potpunosti bio uništen. Istoričari tvrde da je pedesetih godina kada su otvorene arhive i prebrojavani gubici, Staljin naredio da se prestane sa zbrajanjem nakon što se stiglo do dva miliona. Neke procene govore da je za Staljingrad život dalo preko tri miliona vojnika i civila.
Godine 1944. počelo je obnavljanje Staljingrada koje je zbog velike materijalne štete dugo trajalo. Grad je ponovo izgrađen i naseljen, ali je sačuvao prethodni sistem gradskog planiranja. Preduzeća i skladišta su bila premeštena iz priobalskog dela grada u druge delove, zahvaljujući čemu su stambeni delovi grada dobili pristup reci Volgi.

Memorijalni kompleks i statua “Majka otadžbina zove!“ na Mamajev Kurganu u znak sećanja na Staljingradsku bitku, glavna je znamenitost Volgograda i vidi se iz svih delova grada. Visina spomenika je 85 metara, i predstavlja ženu sa podignutim mačem koja poziva na odbranu zemlje.Kompleks je izgrađen tokom 60-ih godina 20.veka i najpoznatiji je rad sovjetskog vajara srpskog porekla Jevgenija Vučetiča. Ova statua predstavlja na neki način rusku verziju kipa slobode u Americi.

U kompleksu se nalaze izložbeni centar, vojničko groblje i Hram svih svetih. Stepenice koje vode ka glavnom spomeniku imaju 200 stepenika, po broju dana koliko je trajala Staljingradska bitka. Rusi su valjda ovde pomirili istorijsku i neku drugu istinu: pored autoputa, kao simbol pomirenja, sa jedne strane nalazi se rusko, a sa druge nemačko groblje. I nakon 70 godina, iz zemlje se iskopavaju posmrtni ostaci poginulih u Staljingradskoj bici koji se svakog 9. maja sahranjuju na ovim grobljima.

Dana 10. novembra 1961. godine, Staljingrad je po odluci Nikite Hruščova, koji je vršio destaljinizaciju tadašnjeg Sovjetskog Saveza, osam godina posle Staljinove smrti, preimenovan u Volgograd, a svi Staljinovi spomenici u gradu su uklonjeni. 8. marta 1965. godine grad je dobio zvanje „Grad-heroj“, koje se dodeljivalo gradovima koji su stradali od strane nemačkih okupatora za vreme Drugog svetskog rata.

Jedna od atrakcija Volgograda je i linija brzog tramvaja, koja je delimično izgrađena po standardima metroa,a šest stanica ove linije nalazi se pod zemljom.
U delu grada, na ulazu u kanal “Volga-Don“, nalazi se spomenik Vladimiru Iljiču Lenjinu, koji se našao u knjizi Ginisovih rekorda kao najveći spomenik na svetu podignut jednoj istorijskoj ličnosti.

Dok se zvao Staljingrad, u njemu su postojale dve crkve.Sada ih ima trideset, uz jednu džamiju.Sve veće ulice pružaju se duž Volge, industrija je smeštena u severnom delu grada, u centru su pozorište, železnička stanica, tržni centri. I tako 90 kilometra niz Volgu. Volgograd koji ima aerodrom, dve železničke stanice i luku, godišnje poseti oko 800.000 turista, među kojima je mnogo Nemaca.