Vladika Kirilo: Pravoslavna Crkva je misionarska Crkva!

Na prvim stranicama novembarsko-decembarskog 376. Broja „Pravoslavnog misionara“, zvaničnog misionarskog glasila Srpske pravoslavne crkve za mlade, objavljen je razgovor sa Njegovim Preosveštenstvom Episkopom buenosajreskim i južno-centralnoameričkim g. Kirilom (Bojovićem). Razgovor je vodio katiheta Branislav Ilić, član uređivačkog odbora zvaničnog misionarskog glasila Srpske Pravoslavne Crkve.

*Vaše Preosveštenstvo, pomaže Bog i blagoslovite!

Bog da pomogne i blagoslovi redakciju i sve čitaoce Pravoslavnog misionara!

*Dragi Vladiko, rođeni ste u Podgorici, a osmogodišnju i srednju školu (gimnaziju „Petar I Petrović Njegoš“) završili ste u Danilovgradu sa diplomom Luče prvog stepena. Preosvećeni, kakva Vas sećanja vežu za detinjstvo?

Od djetinjstva sam upućivan na pravi put blagočašća i vrline od strane svojih roditelja Rada i Zorke i odgajan u pobožnoj atmosferi patrijarhalne srpske (crnogorske) porodice. Odrastao sam u Bjelopavlićima koje krase prirodne ljepote ali i velike svetinje: Ostrog, Ždrebaonik, Ćelija Piperska, sveta Tekla,… svakako da to sve ostavlja utisak na mladog čovjeka. Imao sam i sreću da imam dobre učitelje i profesore koji su mi usadili ljubav prema nauci.

*Nakon odsluženog vojnog roka, upisali ste se na Prirodno-matematički fakultet u Podgorici, koji ste završili u predviđenom roku sa srednjom ocenom 9,68. Godine 1993. svoje usavršavanje nastavljate upisujući se na postdiplomske studije na istom fakultetu u Beogradu na grupi „Diferencijalna geometrija i topologija“. Magistarski rad na temu „Grupe holonomija i kompleksne povezanosti“ odbranili ste 17. jula 1996. godine. Vaše Preosveštenstvo, divna je prilika da sa nama podelite važnije detalje u pogledu Vašeg izuzetno ozbiljnog naučno-istraživačkog rada na Prirodno-matematičkom fakultetu?

Ponovo sam imao sreću da i u Podgorici i Beogradu, a kasnije i u Moskvi imam dobre profesore. Ja sam zaista sa velikim zanosom i ljubavlju izučavao nauke a posebno matematiku. Interesovala me je i umjetnost naročito poezija i dramska umjetnost ali o tome sada nije riječ. I ta moja ljubav prema matematici nije ostala prazna. Matematika me je mnogome naučila; naučila me je logičnom i tačnom mišljenju i disciplinovala da se moram uzdržavati od mnogo čega ako želim da u njoj postignem visoke rezultate. Tako da je ta nauka za mene, u jednom periodu mog života, bila moja svojevrsna askeza pred Bogom. Svaka nauka, ako to nije neka lažna ideologija kao što je marksizam na primjer ili ako nije lažna hipoteza kao što je Darvinova teorija evolucije, govori na lijep način o tvorevini Božjoj i samim tim o Tvorcu, naravno da se pretpostavlja da ličnost koja tu nauku izučava ima osnovno religiozno osjećanje. Tako je i matematika meni mnogo rekla o Bogu, naravno pored svega onoga što sam saznao iz Biblije i drugih duhovnih knjiga. Ja sam u njenim formulama (naravno sam za sebe) vidio pojmove: duša, tijelo i njihov odnos, zatim odnos čovjeka prema ostaloj tvorevini, a iza te tajnovite beskonačnosti, koja nema niti može da ima tačnu naučnu definiciju, kao iza neke tajanstvene zavjese uvijek se za mene nalazio Bog. Čak sam u nekim njenim teoremama, naravno samo ikonično, sagledavao ikonomijski odnos u svetoj Trojici. Daleko bi nas odvelo kad bih sve to ovdje potanko objašnjavao.

*Sledujući tajanstvenom prizivu Božjem, krajem 2000. leta Gospodnjeg, dobrovoljno ste dali ostavku na podgoričkom Prirodno-matematičkom fakultetu i blagoslovom Arhiepiskopa cetinjskog i Mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija postajete poslušnik u Cetinjskom manastiru, dok kasnije primate monaški postrig i stupate u klir, najpre kao jerođakon, a potom i jeromonah. Često volite da kažete da život kraj ćivota Svetog Petra Cetinjskog za Vas predstavlja poseban blagoslov, s toga šta nam možete reći o ovom blagoslovu i danima provedenim u ovoj velikoj svetinji?

Da, svetitelji se za nas mole iako mi toga možda nijesmo svjesni. Dan moje krsne slave Svetog Luke poklapa se sa praznikom Svetog Petra Cetinjskog koji je pokrovitelj i gimnazije i fakulteta u kojima sam učio i radio. Svakako nije slučajno što sam mojih, moguće najljepših petnaest godina proveo u Cetinjskom manastiru. Uvijek su za mene poseban značaj imala mjesta sa, tako da kažem, zgusnutom duhovno – istorijskom sadržinom. Čovjek ima poseban osjećaj kad živi na mjestu gdje su prohodile noge svetog Petra cetinjskog, pjesnika i sveca Njegoša i drugih velikih cetinjskih vladika i podvižnika vjere. Da taj moj blagodatni početnički zanos ima dobar pravac starao se brižno i cijelo vrijeme veliki duhovnik našeg vremena Mitropolit Amfilohije uz čiju pastirsku palicu smo duhovno sazreli. Naravno tu je i duhovno radostna cetinjska bratija pa zatim i poklonici manastira koji su me uvijek iznova duhovno krijepili. Duhovna veza sa Rusijom se osjeća pored kivota svetog Petra, i ne samo zbog toga što se tu nalaze gatčinske svetinje dio Časnog Krsta i Desnica Svetog Jovana. Tu na Cetinju se nalazi u državnom Muzeju i treća svetinja Bogorodica Filermosa. Bio sam veoma srećan što sam učestvovao 2006 godine u događaju četrdesetodnevne litije sa Desnicom Svetog Jovana kroz Rusiju, Ukrajinu i Bjelorusiju koji je po meni imao vaseljensko značenje. Milioni vjernika Moskovske Patrijaršije su se poklonili toj velikoj svetinji, to je bio zaista veličanstven prizor i za zemlju i za nebo. Tu pored kivota svetog Petra dobio sam i blagoslov od Mitropolita Amfilohija za duhovno školovanje u Moskovskoj Duhovnoj Akademiji što je za mene bilo ispunjene mog davnašnjeg dječačkog sna.

*Vaše Preosveštenstvo, 2008. godine na Moskovskoj duhovnoj akademiji odbranili ste kandidatsku disertaciju na MPDA na temu „Mitropolit Petar II Petrović Njegoš kao hrišćanski filosof“. Za kandidatski rad dobili ste prvu nagradu u generaciji – nagradu sveštenomučenika Ilariona Arhiepiskopa verejskog I stepena. Istovremeno ste i vanredno završili Moskovsku duhovnu seminariju. U Vašoj ličnosti objedinjena je ljubav prema teologiji i prirodno-matematičkim naukama, u tom duhu recite nam kako povezujete ovo što je nama u prvi mah nespojivo?

Njegoševa filosofska misao i intuicija je takođe protkana egzaktnim naukama. To sam i pokušao da predstavim u mojoj disertaciji, i po ocjeni mojih profesora i uspio. Tri godine života u zidinama Trojice Sergijeve Lavre i Akademije su nezaboravno iskustvo… Lavra je svakako jedno od najljepših mjesta na zemlji… U Moskovskoj akademiji imaju veoma veliki opit izučavanja veza nauke i teologije, sjetimo se samo Pavla Florenskog. Pa znate ja na nauku gledam kao na katafatičko bogoslovlje, jer svaka nauka izučava tvorevinu Božju a samim tim se bavi i Tvorcem. Naravno da predstavlja određeni trud (i rekao bih dar) u matematičkim formulama vidjeti nešto više. Ali ako imamo u vidu da bez matematičkih proračuna ne bi bila moguća savremena mašinska tehnika (automobili, avioni,…), ne bi bila moguća kompjuterska tehnika, ne bi bila moguća savremena arhitektura pa samim tim i konstrukcija takvih divnih hramova kao na primjer Hram Svetog Save u Beogradu ili Hram Hristovog Voskresenja u Podgorici, tada i običnom čovjeku koji nije izučio velike nauke pomalo postaju jasnije veze nauke i teologije. Nedavno preminuli Peđa Ristić, veliki genij arhitekture, takođe u jednoj svojoj knjizi govori o povezanosti teologije i nauke. Nauka nikada ne može dosegnuti apofatiku jer to nije njen metod i zato joj je upravo potrebna teologija da ne bi zalutala u lažne ideologije i lažne hipoteze i teorije. Teologija treba da pokaže nauci cilj i put ka Oltaru Premudrosti koji je iza zavjese beskonačnosti odnosno vječnosti i gdje se nalazi apsolutno poznanje. Zato su svi veliki naučnici bili duboko religiozni ljudi, pomenimo samo, Njutna, Lajbnica, Junga, Anštajna, našeg Nikolu Teslu, Mihaila Pupina,…

*Dragi Vladiko, bili ste profesor i glavni vaspitač u Cetinjskoj bogosloviji. Šta za Vas predstavlja Bogoslovija i koja bi bila poruka mladim ljudima koji se pripremaju da krenu blagoslovenim putem izučavanja reči Božije?

Svaka specijalistička škola zahtijeva od čovjeka savladavanje nekih određenih vještina, takve su na primjer škola za pilota koja uči čovjeka da leti na jednoj mašini, matematička gimnazija koja uči čovjeka da razumijeva neke simbole i formule i da rješava logičke probleme, DIF koja zahtijeva od čovjekovog tijela izvjesne vještine, i tako dalje. Međutim bogoslovija zahtijeva u procesu obučavanja učestvovanje ne jednog dijela naše ličnosti, već cijelog tjelesnog (post i askeza) i duhovnog čovjeka (molitva i sozercanje), takođe za razumijevanje teologije itekako je potrebno razvijeno logičko mišljenje. Mislim da bi tu činjenicu trebalo da ima u vidu svaki mladi čovjek koji se priprema da upiše teologiju. Kao što ste rekli bogoslovija je blagosloveni put kojim se sleduje Hristu. Bogoslovija daje čovjeku znanje ali ona nije samo neki skup znanja, to znanje treba čovjeka da dovede do upražnjavanja života u Hristu to jest po njegovim zapovijestima a to je i jedini način istinskog poznanja Premudrosti Božje.

*Na praznik svetog mučenika Emilijana, 31. jula 2016. leta Gospodnjeg u Sabornom hramu Vaskrsenja Hristova u Podgorici, hirotonisani ste u svešteni episkopski čin sa drevnom titulom episkopa dioklijskog, vikara mitropolita crnogorsko-primorskog. Vaš izbor za episkopa dogodio se u smiraj praznika Vašeg nebeskog pokrovitelja i velikog misionara svetog Kirila. Da li možemo reći da je Vaše celokupno episkopsko služenje prožeto vatrenom revnošću svetih ravnoapostolsnih Kirila i Metodija?

Blagodaran sam našoj Svetosavskoj Crkvi i njegovoj svetosti Patrijarhu Irineju koja je u meni nedostojnom prepoznala arhipastirski dar. Naravno da po svojim moćima podražavam svom nebeskom pokrovitelju, koliko je to uspješno Bog zna?

*Odlukom Svetog Arhijerejskog Sabora naše svete Crkve, od 2018. leta Gospodnjeg, sledujući Kirilo-Metodijevskoj revnosti, reč Evanđelja Hristovog propovedate u novoosnovanoj Eparhiji buenosajreskoj i južno-centralnoameričkoj. Preosvećeni Vladiko, zamolio bih Vas da naše čitaoce upoznate sa važnijim detaljima u pogledu života i neumornog pastirskog i misionarskog rada u poverenoj Vam Eparhiji?

I do osnivanja Eparhije buenosajreske i južno-centralnoameričke 2011 godine, na njenim prostorima je bilo naših misionara (naravno i drugih pravoslavnih). Tako posle drugog rata Patrijarh Gavrilo upućuje u Argentinu sveštenika Radojicu Popovića, koji je časno služio Bogu i rodu ovdje sve do svoje smrti. Sahranjen je u gradiću Aribenjosu nedaleko od Buenos Ajresa. Koliko je jedan čovjek mogao da uradi na ovim ogromnim prostorima (samo Argentina je 4 hiljade kilometara dugačka) Bog zna? Otac Radojica živio je u vrlo teškim uslovima ali je ostao vjeran Hristu i svešteničkom pozivu do kraja. Posle njega naša crkva ovdje skoro 30 godina nije imala svog sveštenika (sigurno da je za to bilo opravdanih razloga, ratovi, komunistička vladavanina u matici I td). To je uzrokovalo i udaljavanje od crkve naših iseljenika a nekad i njihov prelaz u katoličku ili protestantsku vjeru. Devedesetih godina dolazi prvo ovdje (tada) arhimandrit Dositej (sadašnji episkop u Londonu) a zatim posle njega drugi sveštenici dok episkopski nadzor (administriranje) preuzima episkop Mitrofan (sada kanadski). Svi oni su ugradili svoju leptu u našu misiju ovdje i narod ih pamti kao dobre pastire Hristovog stada. Moram reći da episkop Mitrofan i sada materijalno pomaže našu misiju, na čemu smo mu posebno zahvalni. Negdje od 2007 godine u južnu Ameriku dolazi mitropolit Amfilohije i tako se rađa ideja o formiranju eparhije. Ja sam po poslušanju Crkvi i svom duhovnom ocu Mitropolitu Amfilohiju stigao u Argentinu kao arhimandrit krajem 2014 godine. Kasnije sam i postao prvi eparhijski arhijerej naše Crkve ovdje, što je svakako velika čast i odgovornost. Svaki početak je težak pa i ovaj ovdje nije drugačiji. Trebalo je prvo stvoriti crkvenu strukturu koja je bila veoma oskudna (i još uvijek je u odnosu na druge eparhije naše crkve u rasejanju), onda obezbijediti i osnovna materijalna sredstva a uz sve to i što je najvažnije, propovijedati Hrista svakome stvorenju. Došavši ovdje bez znanja jezika (španski i portugalski) našao sam se i ja (i moji saradnici) kao na nekoj drugoj planeti ili bolje reći u pustinji. Rastojanja među mnogim našim parohijama su velika i po nekoliko hiljada kilometara što još više otežava živu komunikaciju. Pored svega toga trudimo se da održavamo redovna bogosluženja, imamo svoj časopis, imamo svoj sajt, štampamo brošure i knjige i uz to uz krajnje napore uspijevamo da zidamo i obnavljamo Hramove, manastire i paraklise. Pregaocu Bog daje mahove kako kaže Njegoš, ali naravno da nam pomažu i naša braća arhijereji i njihovi vjernici, naročito Mitropolija Crnogorsko Primorska a onda i eparhije naše Crkve iz sjeverne Amerike i Kanade.

*U pristupnoj besedi na dan ustoličenja za prvog episkopa buenosajreskog i južno-centralnoameričkog, rekli ste da Vam je ukazana velika čast, ali i velika obaveza i veoma težak zadatak?

Da već sam rekao: strani jezik, velika razuđenost naših parohija, odsustvo bilo kakve sigurne materijalne osnove za našu misiju, nedostatak sveštenstva i monaštva, ne postojanje škole (na mjesnim jezicima) za obuku budućih sveštenika, ne postojanje dovoljno pravoslavne literature na mjesnim jezicima, nepovjerenje mjesnih ljudi prema strancima, otuđenost naših iseljenika od crkvenog života i njihove skromne materijalne mogućnosti da pomognu svoju Crkvu i mnogo toga drugog čini otežavajuće okolnosti za naš rad ovdje. Ali sâm Gospod je rekao da je sve moguće onome koji vjeruje, i mi se staramo da činimo tako. Ovaj intervju jeste ujedno i poziv dobrim ljudima da pomognu našu misiju ovdje.

*U ovo teškom zadatku na njivi Gospodnjoj hvala Bogu niste sami. Na prvom mestu sa Vama je blagoslov i molitva svete Crkve Pravoslavne koji je i blagoslov Hristov, ali sa Vama je neprestano i blagoslov Mitropolita Amfilohija pod čijim sveštenim omoforom ste duhovno stasavali.

Da, bez podrške Crkve i naročito mog duhovnog oca Mitropolita Amfilohija naš rad ovdje bi bio nemoguć. Moguće da se i naša Crkva formiranjem ove eparhije prvi put susrela sa jednom misijom koja ima sve crte ranohrišćanske misije. To jeste teško ali je sa druge strane i veliki izazov. Treba uočiti da osnivanjem ove eparhije i Srpska Pravoslavna Crkva može da dobije epitet vaseljenska, jer se njeno djelovanje sada prostire na svim kontinentima. Takođe imamo dobru saradnju sa drugim pravoslavnim episkopima ovdje: Konstantinopoljske Patrijaršije, Antiohijske Patrijaršije, Moskovske Patrijaršije i Zagranične Ruske Crkve.

*Vaše Preosveštenstvo, koliko sveštenoslužitelja i parohijskih hramova i manastira čini ovu misionarsku Eparhiju?

Mi štampamo svake godine i svoj kalendar u kojem se nalaze upisane sve naše parohije i manastiri i njihove adrese i kontakti. Pored mene imamo još 19 sveštenoslužitelja (uključujući i đakone). U Argentini imamo pet parohija i jedan manastir pri čemu svi naši manastiri ispunjavaju takođe i parohijsku funkciju. U Brazilu imamo dvije parohije i jedan manastir i još nekolike parohije u osnivanju. U Venecueli dvije parohije. U Dominikani i Panami po jednu parohiju. U Kolumbiji dvije parohije. U Ekvadoru jednu parohiju i dvije u osnivanju. U Čileu jednu parohiju i jedan manastir. U Gvatemali jedan manastir i jednu parohiju. U Nikaragvi i Kostariki po jednu parohiju. U Peruu imamo jedan manastir. Što se tiče Hramova možemo reći da svi pomenuti manastiri osim manastira u Čileu imaju svoje Hramove. U parohijama situacija nije tako dobra, od svih pomenutih parohija samo njih pet imaju svoj Hram. Ostale parohije zasad obavljaju svoja bogosluženja u uređenim prostorijama u obliku paraklisa. Takođe imamo problem sa nedostatkom monaštva i sveštenstva ali naročito monaštva i ženskog i muškog. S obzirom da monaški život nije postao nešto što je tradicija naroda južne amerike veoma je teško formirati monaha ili monahinju iz domorodačkog stanovništva. Recimo u manastiru u Peruu koji ima svu potrebnu infrastrukturu zasad nemamo monaštva. ”Žetve je mnogo, a poslenika malo: zato se molite gospodaru žetve da izvede poslenike na žetvu svoju.” (Lk 10, 2)

*Na kom jeziku se savršavaju sveštena bogosluženja, ali i da nas detaljnije upoznate sa bogoslužbenim životom poverene Vam Eparhije?

U Brazilu se koristi portugalski jezik, dok se u svim ostalim državama južne i centralne amerike upotrebljava španski jezik. Svi naši manastiri i parohije se trude da drže i dnevni i godišnji krug bogosluženja s tim da se liturgije služe samo nedeljom i velikim praznicima. U vrijeme pandemije bilo je i vanrednih molitvenih sabranja naime sveštenici su putem interneta organizovali svoje parohijane tako da se u mnogim parohijama neprekidno čitao psaltir.

*Dragi Vladiko, zamolio bih Vas da čitaocima „Pravoslavnog misionaraˮ uputite jednu pastirsku poruku, koristeći priliku da sve nas blagoslovite blagoslovom teritorijalno daleke, ali duhovno nam bliske, Eparhije buenosajresko i južno-centralnoameričke.

Pravoslavna Crkva je misionarska Crkva. Gospod Isus Hristos je pred svoje Vaznesenje zapovijedio svojim učenicima ”Idite, dakle, i naučite sve narode…” (Mat. 28, 19) A takođe dao i velika obećanja samim misionarima: ”I svaki koji je ostavio kuću, ili braću, ili sestre, ili oca, ili mater, ili ženu, ili djecu, ili zemlju, imena moga radi, primiće sto puta onoliko, i naslijediće život vječni.” (Mat. 19, 29) Svakako najveći od misionara koji je živio na zemlji sveti apostol Pavle ostavio je primjer svim budućim misionarima i on kaže: ”Dužni smo pak mi jaki (u vjeri) slabosti slabih nositi, i ne sebi ugađati.” (Rim 15, 1) Znajući sve to, ja pozivam sve čitaoce ”Pravoslavnog misionara” da prvo sebe provjere i utvrde u vjeri a zatim da zavole i misiju Crkve, i da blagu vijest Hristovu donesu do što više duša ljudskih. Neka bi nas u tome sve krijepila molitva i blagoslov svih velikih misionara Crkve Hristove od svetih Apostola preko naših prosvetitelja i učitelja Kirila i Metodija preko ravnoapostolnog oca našega Save, do novih misionara crkve Hristove na novom kontinentu Germana aljaskog, Jovana sanfranciskoga, prepodobnog Sevastijana džeksonskog, svetog Mardarija libertvilskog i drugih naših svetih otaca. Amin.

Razgovarao: Katiheta Branislav Ilić

*Objavljeno u novembarsko-decembarskom 376. broju Pravoslavnog misionara (str. 4-10)