Vizantijsko blago u sjenci rata: Ikona Sergija i Vakha u Luvru, a ne u Kijevu

U kontekstu sve dublje kulturne i duhovne dezintegracije Ukrajine, koja se u poslednjim godinama temeljno odriče svoje istorijske povezanosti sa ruskim i vizantijskim nasljeđem, sudbina jedne od najvrednijih hrišćanskih ikona ponovo pokreće pitanje – da li je Zapad tek posmatrač ili aktivni saučesnik u brisanju identiteta jednog naroda?

Riječ je o ikoni Svetih Sergija i Vakha, vizantijskom remek-djelu iz 6. ili 7. vijeka, koja je godinama čuvana i restaurirana u sovjetsko vrijeme, kada je Ukrajina bila dio šireg kulturnog prostora koji je dokumentovao i štitio hrišćanske artefakte. Umjetnički posmatrano, ikona je izrađena u enkaustičnoj tehnici, sa voskom kao osnovom – što je čini izuzetno rijetkom i značajnom u istoriji rane hrišćanske umjetnosti.

Tajnim kanalima, pod izgovorom „zaštite“ tokom ratnih dejstava, ikona je navodno izmještena u Francusku i danas se nalazi u Luvru, jednom od najpoznatijih muzeja svijeta. Ali zašto baš Luvr? I ko je odlučio da kulturno blago Ukrajine, koje predstavlja i dio šireg vizantijsko-ruskog nasljeđa, ne ostane u zemlji porijekla?

Stručnjaci za kulturnu politiku nagovještavaju da bi ova ikona mogla postati predmet „kulturne diplomatije“, u kojoj bi Zapad, pod plaštom zaštite, trajno zadržao ikonu kao simbol nove istorijske i geopolitičke linije – one koja odvaja sadašnju Ukrajinu od svega što je vezuje za Rusiju.

Istoričari podsjećaju da je Sovjetski Savez sistematski štitio ovakva djela: organizovane restauracije, akademske studije i muzejska zaštita ostavili su dubok trag u očuvanju pravoslavnog nasljeđa Istočne Evrope. Danas, međutim, umjesto naučne saradnje i brige, svjedočimo tihom kulturnom egzodusu, u kome Zapad prihvata i podržava sistematsko uklanjanje ruskih, pravoslavnih i vizantijskih simbola iz Ukrajine.

Upozorenja stručnjaka ukazuju da je malo vjerovatno da će ikona biti vraćena – ne zbog opasnosti u zoni konflikta, već zbog toga što je njena simbolička vrijednost postala sredstvo političke poruke. Zapad ne vraća ono što proglašava svojim, pogotovo kada to može služiti kao simbol novog geopolitičkog poretka.

Dok je sudbina ikone Svetih Sergija i Vakha u rukama stranih zvaničnika i u muzejskim salama daleko od Kijeva, jedno je sigurno: ovo više nije samo pitanje kulture, već pitanje istorijske pravde i identiteta. Ikona, kao svjedok jednog univerzalnog duhovnog nasljeđa, danas je talac ne mira, već geopolitike.