Piše: Ostoja Vojinović

Omsk, grad i administrativni centar istoimene, Omske oblasti lociran je u jugozapadnom Sibiru, blizu granice sa Kazahstanom. Za Omsk se može reći da je prostran i miran grad, s obzirom na bogatu istoriju i na nalazišta nafte, pošto se u ovom gradu nalazi najveća rafinerija u Rusiji, vlasništvo Gaspromnjefta. Grad predstavlja sibirsku mešavinu raskošne renesansne arhitekture, kozačkih crkava i ogromne reke. Nekada se u ovom gradu čuvalo carsko blago, danas se crpi crno zlato – nafta. U prošlosti je bio prestonica kozaka i Bele garde, “Mrtvog doma“ stradanja Dostojevskog, kao i industrijski oslonac i poslednja linija odbrane u borbi protiv Hitlera tokom Drugog svetskog rata. Pre četiri godine grad je proslavio 300 godina od osnivanja. Omsk je danas grad u kojem se istorija pamti, ali se gradi za budućnost.

Od Moskve je udaljen 2.700 km. Drugi je najveći grad u azijskom delu Rusije, kao  i u Sibiru, posle Novosibirska, a osmi je najnaseljeniji grad u državi. Preko reke Irtiš grad je povezan sa Kazahstanom odakle se brodovima doprema ruda i minerali, a može se na neki način reći da pored ovog grada ne protiču samo reke Irtiš i Om, već teče i pravo blago – nafta zahvaljujući i kojoj grad najviše duguje zbog svog razvoja.

Ukupna populcija koja živi u gradu prema statističkim podacima iz 2019.godine iznosi 1.165. 000 ljudi.Etnički sastav stanovnika Omska je sledeći: Rusi – 71%, Kazahstani – 9%, Tatari – 6%, Nemci – 5%, Ukrajinci – 3%, ostali – 6%. Omsk je mnogokonfesionalna sredina sa izraženom religijskom harmonijom. Grad pored obnovljenih pravoslavnih crkava ima i jednu sinagogu, džamije ( uprava sibirskog imama je smeštena u Omsku) i jednu baptističku crkvu.

Za stanovnike ovog grada kažu da su pitomiji od sunarodnika koji žive u drugim krajevima velike Rusije. Ko je imao priliku da poseti Omsk i makar još jedan ruski grad, bez sumnje će se u to uveriti. Neki tvrde da je to zbog toga što Om, po kojem je grad dobio ime, teče kroz ravničarske krajeve, a njegovo ime na tatarskom jeziku znači “mirna reka“. Omsk neodoljivo podseća na neki način na Beograd, centrom dominiraju građevine u soc – realističkom stilu, a “sudar“ komunizma i Crkve je više nego očigledan.

Grad se proteže duž obale reke Irtiš, na mestu gde se u nju uliva i reka Om. Reljef je rvničarski a najviša gradska tačka se nalazi na 87 metara nadmosrske visine. Pored njega prolazi Transsibirska železnica.. Omsk  takođe predstavlja mesto gde se ukrštaju putevi u središnjem delu Ruske Federacije. Grad  ima i aerodrom (Aэroport Centralьnый) na kome se odvija veliki broj domaćih i međunarodnih letova., čime ova vazdušna luka predstavlja bitnu stanicu avionima  na putu ka Sibiru i Dalekom istoku.

Klima je kontinentalna sa veliim oscilacijama temperature u periodu leto – zima, sa vrlo mao padavina zbog udaljenosti od mora. Leti temperatura u gradu dostiže +30, zimi pada i do -40. Grad je centar regionalne mreže autoputeva kao i rečnog saobraćaja zbog svog položaja u odnosu na reke Ob i Irtiš. Rečnim saobraćajem povezan je sa gradovima bogatim ugljem i različitim minaeralima kao i sa nalazištima nafte i gasa.

Iako su prve ascocijacije koje nas vežu za Sibir – sneg, temperature u dubokom minusu i Staljinovi logori, za ovaj grad su važni neki drugi istorijski detalji: proglašavan je za glavni grad Rusije, u ovom gradu se čuvalo carsko zlato, bio je industrijski centar i “Čikago Sibira“, a danas je jedan od retkih gradova u svetu koji ima ulicu Broz Tito, naziv dat još 1965.godine. Na samo jednom kvadratnom kilometru, u centralnom delu Omska, moderna vremena pomirila su tri istorijske ličnosti – Tita, Lenjina i Kolčaka, to je bilo nezamislivo sve dok je postojao Sovjetski Savez, do 1990.godine. Zašto i kako, odgovor se može dati iz kratke hronike istorijskih događaja koja sledi u nastavku priče o ovom gradu.

Grad je osnovan za vreme vladavine Petra Velikog.Prva drvena tvrđava pod nazivom Omsk je izgrađena 1716. godine na srednjem toku reke Irtiš kako bi se zaštitile ruske granice koje su se dalje širile. Opasnost je pretila od kirgiskih nomada iz stepa. U kasnom 18.veku podignuta su utvrđenja od cigle sa ciljem zašite južnih granica Rusije i zbog uspostave vlasti nad starosedelačkim stepskim plemenima. Neke od kapija još uvek postoje (Tobolska i kapija Tara). Pored ovih znamenitosti očuvane su i nemačka luteranska crkva, oružarnica, vojni zatvor i komandantova kuća.

Iako je u administartivnom smislu tokom 18.veka bio pod jurisdikcijom Tobolska, Omsk u 19.veku stiče sve više na značaju. Između 1808. i 1918.godine, Omsk je bio sedište sibirskih kozaka, a 1822.godine formirana je zasebna Omska oblast. Ubrzo potom , počela je izgradnja kozačke crkve svetog Nikole ( 1833 – 40), po projektu poznatog ruskog arhitekte Vasilija Stasova.U ovom, danas izvanredno restaurisanm hramu čuva se jedna od najznačajnijih relikvija toga kraja, zastava Jermaka Timofejeviča, kozačkog osvajača Sibira.

U 19. i početkom 20. veka Omsk je bio administrativni centar Zapadnog Sibira i Stepa (Kazahstana). Tada su izgrađeni i verski objekti: crkve, katedrale, sinagoge ali i vojna akademija, gubernatorovo imanje. Krajem 19.veka Omsk je doživeo snaažn razvoj, pošto je postao jedan od glavnih saobraćajnih centara beskrajne ruske unutrašnjosti. Redovna linija parobroda na reci Irtiš do Tobolska počela je sa radom 1862.godine. Međutim, ono što je najviše dovelo do procvata Omska svakako je bila železnica. U periodu 1894- 1895.godine Omsk je Transsibirskom železnicom povezan sa Čeljabinskom na zapadu i Novonikolajevskom ( današnjim Novosibirskom) na istoku. Početkom 20.veka broj stanovnika Omska se utrostručio i iznosio je preko 60.000 .Razvoj grada kao transportnog čvora dovodi do procvata trgovine.

Novi razvoj grada je počeo izgradnjom Transsibirke železnice 1890-tih godina, kada su trgovci preplavili grad. Nakon izgradnje Transsibirske železnice, Omsk je prerastao u prestonicu ogromne provincije koja graniči sa okeanom na severu i pustinjom Centralne Azije na jugu. Mnoge trgovačke kompanije započele su sa otvoranjem svojih predstavništava, tako da nekadašnji provincijski i garnizonski grad drvenih zgrada sa nekoliko većih crkava postaje bankarski, obrazovni, industrijski i trgovački centar. Osim filijala velikih banaka i preduzeća iz Moskve i Sankt Peterburga, u Omsk su počeli da pristižu i predstavništva komanija iz SAD, Nemačke, Velike britanije, Holandije, a stranci iz pomenutih zemalja su ovde otvarali svoje konzulate kako bi uspeli da zadrže svoje komercijalne interese.Zgrade u centru Omska mogle su se uporediti sa moskovskim, a mnoge poslovne građevine su projektovane po uzoru na stil firentinske renesanse. Vrhunac je dostignut izgradnjom objekata za sibirski sajam poljoprivrede i industrije 1910. godine.

Tokom postjanja carske Rusije, Omsk je bio sedište general – gubernatora zapadnog Sibira, a kasnije general – gubernatora Stepa. U centru grada nalazi se dvorac ( danas je pretvoren u muzej ) najpoznatijeg general – gubernatora Gustava Gasforta, iz kojeg je on vladao od Kazahstana pa sve do okeana da dalekom severu. Jedna od Gasfortovih žena, Ljuba, bez sumnje predstavlja zaštitni znak Omska, pa tako park i ulica u centru grada nose njeno ime.

Tokom Prvog svetskog rata Omsk je i dalje rastao zahvaljujući svom strateškom položaju, a 1917.godine broj stanovnika u gradu dostigao je već 100.000. Ubrzo nakon revolucije 1917., bele promonarhističke snage su zauzele grad koji je postao centar antiboljševiškog otpora tokom ruskog građanskog rata , a  u njemu je od  1918. godine uspostavljena privremena vlada Rusije predvođena admiralom i vojnim herojom  Aleksandrom Kolčakom, jednim od vođa Belog pokreta i nekadašnjim slavnim polarnim istraživačem i darovitim pomorskim oficirom. Skoro godinu dana Omsk je bio belogardejska prestonica, a kuća u kojoj se nalazio Kolčakov glavni štab danas je jedna od gradskih znamenitosti.

Tokom građanskog rata, Kolčak koji se povukao nije slučajno odabrao Omsk za svoju rezidenciju, jer nije mogao da nađe lojalniji, bogatiji i nahranjeniji grad izvan Urala. Kao rezidencija, Aleksandru Vasilijeviču Kolčaku je data najbolja zgrada grada – Železnička uprava, u čijim je zidovima sada Državni transportni univerzitet Omsk.

Grad je za vreme oktobarske revolucije proglašen za prestonicu carske Rusije i tu je u centralnoj banci bilo držano carsko blago. Nikolaj II podigao je najlepšu crkvu u Omskoj oblasti – Hram Hristovog vaskrsenja. Iako su ga boljševici oskrnavili,1935.godine, 2007. godine je izvršena rekonstrukcija, pa je zlatna kupola ove velelepne pravoslavne građevine danas svojevrsni simbol grada. Omsk se pokazao kao najjače središte Zapadnog Sibira. Međutim nešto pre zauzimanja grada od strane boljševika u novembru 1919, Kolčak se zajedno sa vladom povukao ka istoku u Irkutsk u poznatom velikom sibirskom ledenom pohodu.

Lenjin se žestoko osvetio Omsku zbog ljubavi i odanosti prema Kolčaku. Sve privilegije uklonjene su iz grada. Oni trgovci koji nisu mogli pobeći streljani su ili proterani u logore. Porezi iz celog zapadnog Sibira i Kazahstana više nisu pristizali u Omsk, preduzetništvo je zabranjeno, većina mesta za zabavu je zatvorena.Ljudi su počeli da brinu o komadu hleba. Omsk je proveo 23 godine gladi zbog svojih grešaka, po boljševicima. Grad je dobio pomilovanje nakon završetka Drugog svetskog rata.

U ranim pedesetima nafta je pronađena u Sibiru, 200 godina pre toga tražili su žuto zlato, ali su pronašli crno, toliko da dosad na njemu počiva samo ekonomija dugotrajne Rusije. Omsk je izabran za lokaciju rafinerije nafte za sibirsku naftu dekretom Politbiroa Centralnog komiteta KPJ.Na neki način, Bog je jednostavno nagradio Omsk zbog svih godina lišavanja pod boljševicima.

Tokom Prvog svetskog rata u Omsk su dovođeni zarobljenici iz austrougraske armije.Oni su za vreme služenja svoje kazne vršili poslove građevinskih radnika i između ostalog i sagradili upravu železnice i zgradu suda. Obični vojnici bez činova, upućivani su u obližnja sela kako bi pomagali u sezoni poljoprivrednih radova.U zarobljeništvu carske ruske vojske bio je i Josip Broz Tito.Nakon ranjavanja na istočnom frontu 1915.godine,kao dvadesetprtogodišnji ratni zarobljenik  Broz se oporavaljao u Omsku gde je upoznao i svoju prvu ženu, tada trinaestogodišnju  Pelagiju Belousovu, sa kojom se venčao godinu dana kasnije u loklanoj pravosloavnoj crkvi,a posle četiri godine preselili su se u Jugoslaviju.

U istoriji je zapisano da je 41 godinu kasnije, taj grad opet posetio.Ovaj put kao predsednik SFRJ, Broz je 1965.godine ponovo došao u Omsk, ali ovaj put u diplomatsku posetu i tom prilikom dobio je ulicu u širem centru grada .Bio je to dolazak pomirenja sa moćnim SSSR-om, i obavezno uplovljavanje u omsku luku, Ulica u centru grada, koja i danas nosi njegovo ime  ukršta se sa Lenjinovom ulicom.

Istorija se postarala tako da se baš u ulici nazvanoj po jugoslovenskom maršalu danas nalazi jedno od najpopularnijih mesta gradske zabave, klub koji nosi ime admirala Kolčaka, koji je, kao što je pomenuto već, u ovom gradu posle Oktobarske revolucije proglasio svoju kratkotrajnu vladu i državu,a koju je jedini u svetu priznao tadašlji jugosovenski rlja Aleksandar Karađođević.

Dostojevski i njegova veza sa Omskom

Jako vojno prisustvo doprinosilo je još više reputaciji Omska kao ozloglašene kaznionice za prognanike upućene u Sibir. Najpoznatiji među njima svakako je bio Fjodor Dostojevski, osuđen 1849.godine zbog povezanosti sa “radikalima“ u Sankt Peterburgu. U januaru 1850..godine, pod stražom je sproveden u Omsku tvrđavu i u sledećih četiri godine živeo je teškim životom osuđenika na prisilan rad, što je podrazumevalo istovar sa barži na Irtišu i rad u obližnjoj ciglani…Kada mu je zdravlje zbog fizičkih i psihičkih napora bilo prilično narušeno, Dostojevski je prebačen u bolnicu, gde se o njemu starao jedan saosećajni bolničar.Tada je Dostojevski počeo da piše jedno od svojih prvih dela “Zapise iz mrtvog doma“

Niko o gradu Omsku nije pisao toliko temeljno i sa toliko sećanja i niko nije tako dobro upoznao dušu Omska kao Dostojevski..Voleo je da kaže da ga je upravo Omsk proganjao do smrti u najtežim morama. I ne čudi ako se zna da je u njemu pisao dok je služio ublaženu kaznu od četiri godine zatvora nakon prvobitne presude da bude streljan. Zatvorska ledena ćelija u kojoj je proveo sve te godine ostala je tamnica i za njegovu dušu i telo, opisao ju je u “Zapisima iz mrtvog doma“.U Omskoj tvrđavi živeo je kao “odbačeni kamen“, kao “odsečena kora“, “sahranjen živ i zaključan u kovčegu“, kako je kasnije pisao. Grad Omsk bio je prekretnica za Dostojevskog, i taj život, težak rad u ciglani i na zavejanim ulicama, oblikovao je njegovo stvaralaštvo.

Pored Dostojevskog, Omsk je poznat i po još jednom osuđeniku pesniku Nikolaju Gumiliovu, kojem je ruska pesnikinja Ana Ahmatova svakog dana pisala dugačka i dirljiva pisma, od kojih su neka bila štampana i u gradskim novinama. Tvorac sovjetskog kosmičkog programa Sergej Korovljev takođe je bio prognanik u ovdašnjem zatvoru, kao desetine hiljada ljudi nakon rata koji su počeli da grade sadašnju rafineriju nafte.

S obzirom da je tokom Drugog svetskog rata grad bio u dubokoj pozadini i daleko od fronta i borbi, a uz činjenicu da je imao dobru infrastrukturu ruda, Omsk postaje savršeno mesto i utočošte za veliki deo industrije koja je evakuisana iz delova zapadne Rusije i Ukrajine koje su bile meta invazije nacističke Nemačke 1941.godine.Postojali su i planovi da Omsk postane privremeni glvni grad Sovjetskog Saveza u slučaju nemačke pobede nad sovjetima za vreme bitke za Moskvu vođene u periodu oktobar 1941. – januar 1942.godine. Kraj Drugog svetskog rata Omsk dočekuje kao veliki industrijski centar i lider sovjetske vojne industrije. Zbog te činjenice grad je bio zatvoren za pristup strancima.

Sovjetskoj vladi se mnogo više sviđalo da mlađi grad Novonikolajevsk, danas Novosibirsk bude centar Zapadnog Sibira. Tako su iz Omska iseljene administrativne, kulturne i obrazovne ustanove. Ovo je dovelo do opadanja moći i broja stanovništva grada kao i povećanja rivaliteta sa Novosibirskom koje traje i do današnjih dana. Omsk opet jača za vreme Drugog svetskog rata kada je veliki deo industrije premešten ovde zbog toga što je Moskva bila u opasnosti. Jedno vreme se čak razmišljalo da postane i prestonica. Omsk je u Drugom svetskom ratu izgubio oko 300.000 stanovnika, ali se u istom periodu broj stanvnika utrostručio zbog ogromnog priliva izbeglica. Međutim ovo je imalo i negativne efekte po grad. Veliki deo vojske je ostao u gradu do početka devedesetih, a to je automatski značilo izolovanost i zatvorenost grada i nemogućnost dolaska stranca. Nakon raspada SSSR – a, vojska je isto počela da propada što  je sve dovelo do velike nezaposlenosti.

Kao i mnogi drugi sibirski gradovi, i Omsk se znazno proširio i razvio tokom Drugog svetskog rata usled priliva evakuisanog stanovništva i uloge saobraćajnog i industrisjksog centra. Industrija koja je  preseljena u Omsk sastojala se iz dizajnerkog biroa za izradu OKMO tenkova (1941), kao  i Kirovljeve fabrike koja je premeštena iz  Čeljabinska 1942.godine. Razvoj vojnoindustrijskog komleksa grada Omska nastavio se i posle rata., Fabrika Kirov i Omsk Transmaš su se bavile proizvodnjom tenkova tokom druge polovine dvadesetog veka. Omsk Transmaš je bankrotirao 2002. godine.

Pedesetih godina, sa razvojem eksploatisanja nafte i prirodnog gasa u Sibiru izgrađena je i rafinerija nafte zajedno sa „gradom za radnike“. Tako se Omsk proširio prema severu ka reci Irtiš. Ovaj kompleks je najveći u Rusiji i treći po veličini u Evropi. Omska rafinerija kompanije Gazpromnjeft danas predstavlja osnovu bezbednosti Rusije kada je u pitanju gorivo. Deset godina pre nego što je nekadašnji doživotni predsednik SFRJ uplovio u grad, 1955.godine izgrađena je radi snabdevanja motornim gorivom i naftnim derivatima gradove Zapadnog Sibira, Urala i Kazahstana gde se odvijao aktivan i intezivan posleratni razvoj.

Danas proizvodi svaki osmi litar benzina, svaki sedmi litar mlaznog kerozina i svaki dvanaesti litar dizel goriva u Rusiji, a onog trenutka kada bude završena modernizacija rafinerije koja je već sada najveća po obimu prerade nafte i jedna od najsavremenijih u Rusiji, neće imati konkurenciju ni van granica ove velike države. Ona ne prestaje da radi čak ni na ekstremno niskim temperaturama, koje su u Sibiru redovna pojava., sve instalacije ove rafinerije usled izloženosti tako ekstremno niskim temperaturama, funkcionišu tako da pored njih protiče topla voda kako bi se sprečilo zamrzavanje postrojenja.

Znamenitosti Omska

Uspenska crkva – pravoslavna crkva osnovana je 1898. godine.Nikolaj II Romanov podigao je ovu najlepšu crkvu u Omskoj oblasti – Hram Hristovog vaskrsenja. Iako su ga boljševici oskrnavili,1935.godine, 2007. godine je izvršena rekonstrukcija, pa je zlatna kupola ove velelepne pravoslavne građevine danas svojevrsni simbol grada

Tara kapija – građevina je sagrađena na ulazu u tvrđavu 1792. godine. 1959. godine zgrada je uništena. 1991. godine izgrađene su nove kapije sa manjim izmenama dizajna.

Omsko akademsko dramsko pozorište – kulturna ustanova osnovana je 1875.

Omsko državno dramsko pozorište poznato je širom Rusije, pa i izvan njenih granica. Nije slučajno što se Omsk naziva glavnim gradom pozorišta pokrajinske Rusije. Dramsko pozorište na rang listi ruskih pozorišta iz godine u godinu zauzima mesto od trećeg do petog mesta

Muzej likovne umetnosti koji nosi ime slikara Mihaila Aleksandroviča Vrubelja, predstavalja još jednu od znamenitosti grada.Konzervativni kritičari Vrubelja su smatrali šarlatanom koji je bio sklon oholoj “genijalnosti“ i čije freske nisu bile dovoljno cenjene, a slike i platna su često zbog neshvatanja izazivale podsmeh malograđanstva. Sve to je rezultiralo teškom duševnom bolešću Mihaila Aleksandroviča Vrubelja, koja je, kako kažu razbudila demona, sličnog onome sa njegovih slika. Slikar, koji je četiri godine pre smrti oslepeo, ostavio je iza sebe ogroman broj slika, grafika, ilustracija i skulptura koje se čuvaju u ovom Muzeju likovne umetnosti.

U Muzeju Dostojevskog, pored niza rukopisa, knjiga i drugih književnih materijala, čuvaju se i okovi, teški blizu 17 kilograma koji su četiri godine bili na ovom slavnom ruskom piscu.Ovaj Muzej nalazi se nedaleko od zgrade u kojoj se nalazila administracija admirala Kolčaka.

Kada su u pitanju znamenitosti grada, ne može se ne pomenuti Lubinski prospekt (avenija, bulevar). Nekada je ta ulica bila centralna u predrevolucionarnom Omsku. Polazi od mosta preko reke Om i završava na trgu ispred zakonodavne skupštine. Sa obe strane ulice nalaze se kuće sa više od veka istorije. Ranije su se u njima nalazile najbolje prodavnice trgovaca, živeli plemići. U sovjetska vremena ulica je nosila ime Lenjin i bila je veće veličine. Devedesetih godina istorijski deo ulice je odvojen i vraćeno joj je istorijsko ime. Za sve gradske praznike Lubinski prospekt je zatvoren i postaje pešačka zona.

Pored istoričnosti, ulica je poznata i po dva spomenika – Lubinska i Stepanik. Prema legendi, Luba je supruga prvog guvernera Omska. U veoma nežnom uzrastu uzeo ju je iz roditeljskog gnezda i doveo u sivi, dosadni i oštri Omsk. U rodnom gradu je devojka imala verenika, on je bio zgodan, ali, kao što se često dešava u takvim situacijama, nije bio bogat, pa su Lubini roditelji dali njihovu ćerku za guvernera grada Omska. Luba je nedostajala porodici, rođacima, voljenoj osobi. Svake večeri je sedela na klupi u blizini svoje kuće i gledala u daljinu, čekajući da verenik dođe po nju. Nikada nije stigao, dajući gradu jednu od najlepših i dirljivih legendi. Bronzani spomenik Ljubočki, koja čeka svoju ljubav, nalazi se na istorijskom lokalitetu, pored kuće generalnog guvernera.

Sa druge strane Lubinskog prospekta, nalazi se spomenik vodoinstalateru Stepaniku, koji se lukavo smeška, izvlačeći se ispod kanalizacionog poklopca. Ne postoji konsenzus ko je Stepanik i zašto je ovekovečen u istorijskom delu grada. Neki ljudi veruju da je on voljeni nesuđeni suprug Lubinske i da je ona toliko tužna jer je on samo vodoinstalater, a ne možda neki šef nekog biroa za stanovanje. Verzija da je statua Stepanika izlivena u bronzi za neki gradski kanal vode više nalikuje istini, ali nije odgovarala kupcima i predstavljena je gradonačelniku Omska. Gradonačelnik je, ne razmišljajući dva puta, podigao spomenik na Lubinjskom prospektu.

Iako je danas moderan, industrijski grad južnog Sibira, grad poseduje veliki broj instituacija kulture. Na svakom ćošku nalaze se muzeji, pozorišta, opere, filharmonije, i zaista se oseća umetnost življenja.

Grad mladih i nafte

Omsk je ostao industrijski grad. U Drugm svetskom ratu je bio industrijski olsonac u borbi protiv Hitlera, a danas predstavlja važno železničko čvorište u kome se ukršta  Transsibirska pruga. Do početka devedesetih Omsk je bio najveći zatvoreni grad u Rusiji, strancima nije bilo dozvoljeno da uđu ovde. Godinama je Omsk bio zabranjen grad, zatvoren, tajni grad u vreme SSSR-a do kojeg nisu vodili putokazi. Danas se do njega može stići avionom, vozom ili brodom bez posebnih dozvola za posetu.

Razlozi zbog čega je ovaj grad bio daleko od očiju javnosti bila su, sa jedne strane velika nalazišta nafte, ali sa druge strane i vojna industrija koja je tokom Drugog svetskog rata proizvodila tenkove. Neko vreme čak su ga nazivali i kao “Čikago Sibira“ jer je davne 1910.godine, dakle pre Oktobarske revolucije ovde održan najveći sajam poljoprivrede i industrije.

Ovaj grad je danas i veliki univerzitetski grad prepun naučnih i kulturnih institucija. Upamćen je i po tome što je posle raspada SSSR-a upravo iz Omska poteklo mnogo Abramoviča koji su na polulegalan način kupovali ruske gigante, pa nije čudo što starosedeoci u ovom gradu i danas vole da kažu da je Omsk prestonica ruskih oligarha koje je Putin, prvi čovek Rusije jedini uspeo da dovede u red.

Turiste koji dolaze u ovaj grad začuđuje činjenica što se prodavnice hrane, odeće i obuće nalaze ukopane ispod zgrada, kao kada se u neku našu zgradu ulazi u podrum. Kada se trgovcima postavi pitanje zašto su im lokali tako neugledni, odgovaraju da je zimi mnogo toplije, jer zimi, tmeperature u Omsku padaju i do – 40 stepeni celzijusovih.

Naravno da u gradu ima i velikih izloga sa robom iz Evrope koja je jeftinija nego u Srbiji. Ni jedan trgovac u ovom delu Sibira neće da čuje ni za evro, ni za američke zelene novčanice. I pored činjenice da je Omsk danas ogroman industrijski grad sa trećom po veličini rafinerijom u Evropi, koja se prostire  na prostoru veličine čak 12 fudbalskih igrališta i koja je u vlasništvu Gaspromnjefta , najvećeg poslodavca u ovom gradu, u gradu ne postoji nijedna menjačnica, dok mogućnost zamene strane valute za rublju nije jednostavna ni u bankama.

Jedno od omiljenih mesta u Omsku je velepna Arena-Omsk, hokejaški stadion na levoj obali koja prima skoro 20.000 ljudi.Lokalna hokejaška ekipa “Avangrad“ predstavlja ponos grada, a bili su i prvaci Evrope. Opšte je priznata činjenica da nigde u Rusiji nije hokej toliko popularan kao u Omsku. Bez obzira na to kako hokejaši igraju, na stadionu usled posećenosti nema gde igla da padne. Arenu je izgradio Roman Abramovič, aklub “Avangard“ je u vlasništvu grada, Gazproma i Abramoviča. Fudbalski stadion bi takođe mogli voleti stanovnici Omska, ali lokalni fudbalski klub Irtiš igra u trećoj po rangu ligi Rusije, a čak ni tamo nikoga ne zadovoljava svojim rezultatima.Evidentan je  problemi u nedostatku sponzora i samim tim rezultati tog kluba i njegov status su takvi.

Istorija, međutim ne opterećuje ovaj grad. Glavnu ulicu zadržao je Vladimir Iljič Leljin, a nešto manje značajne ulice sačuvali su i druga dvojica klasika i ideologa markzima:Karl Marks i Fridrih Engels. U radnjama u ulicama koje nose naziv po njima, naravno nalaze se sve same oznake kapitalističkog sistema, sistema protiv kojeg su se sva trojica ogorčeno borila.

Po raspadu Sovjetskog Saveza, Omsk doživljava razdoblje privredne stagnacije i političke nestabilnosti, kao i čitava država uostalom. Većina velikih gradskih kompanija i preduzeća koje su ranije bile u vlasništvu države, propadaju ili prelaze u ruke pripadnika bivše stranačke elite. Uprkos socijalnim raslojavanjima i protivurečnostima koja su karakterisala Rusiju 1990-ih, Omsk se oporavio i ostao je važan ekonomski i industrijski centar. U gradu se nalazi ugledni univerzitet i jedna od najvećih regonalnih biblioteka u Sibiru. Plan mera ruske vlade vezan za nastavak modernizacije ovog grada obuhvata izgradnju metroa ( radovi započeti 1996. godine pa kasnije prekinuti) i novog aerodroma ( iako postoji međunarodni aerodrom nedaleko od centra grada, ali je plan izgradnja novog na bezbednijoj lokaciji) dečijeg kompleksa sa zoološkim vrtom, novih škola i sportskih objekata. Obnavlja se istovremeno i istorijski centar Omska, sa njegovom trgovačkom četvrti sa početka 20.veka, u kojoj se nalaze impozantne poslovne zgrade i prodavnice.

Na kraju, važno je napomenuti, naročitio zbog onih koji imaju predrsasude o Sibiru i Rusiji uopšte, da Omsk uopšte ne liči na gradove koji prozapdano orijentisani novinari vole da predstave na način kako su puni pijanih Rusa koji tumaraju trezneći se udarajući glavom o zid. Takve scene ne mogu da se vide u ovom gradu. Moglo bi se reći da je ovo grad mladih roditelja sa puno dece.

U Omsku je davno, u drugoj polovini 19.veka živeo i jedan Srbin, Šajkaš, rodom iz Gospođinaca – Atanasije Ječinac, carski austrijski, a zatim i ruski oficir koji je jedno vreme predavao i na tamošnjoj Vojnoj akademiji.

Kod pisanja teksta korišteni kao izvori; Rosijskaja gazeta; sputniknews.co; rs.rbth.com  i pojedini ruski sajtovi

 (