Ukrajina kao generalna proba za novi svjetski rat

Prije neki dan mediji su prenijeli izjavu Žaka Atalija u kojoj on kritikuje ponašanje Zapada prema Rusiji i upozorava da ponižavanje koje izaziva korišćenje sankcija može dovesti do svjetskog rata.

Atali je jedan od vodećih savremenih evropskih intelektualaca čija se istraživanja kreću od ekonomije i geopolitike do muzike i tehnologije, čovjek koji je svojevremeno bio i savjetnik francuskog predsjednika Miterana. Ova alarmantna izjava zaslužuje posebnu pažnju, jer mnogi smatraju da se na području Ukrajine zaista već odvija neka vrsta probe za predstojeće globalne sukobe.

U Ukrajini se skoro pola godine odvija građanski rat u kome ratuju dvije vojske, uglavnom sastavljene od građana ove nesrećne zemlje. Međutim, svima je jasno da iza njih stoje dvije velike sile SAD  i Rusija.

Dok svijet klizi ka novom hladnom ratu, istoričari se sjećaju niza sličnih građanskih ratova koji su se u svijetu odvijali tokom druge polovine prošlog vijeka, kada su se preko lokalnog stanovništva zapravo sukobljavali Amerika i Sovjetski Savez. Prisjetimo se ukratko geneze sukoba u Ukrajini.

Nekadašnji, legalno i legitimno izabrani predsjednik Ukrajine Viktor Janukovič upravljao je zemljom koja i pored izvanrednih prirodnih potencijala ima očajne ekonomske performanse.

U situaciji kada su isplate penzija i plata u javnom sektoru postale sve teži zadatak, Ukrajina je morala da bira između priključenja trgovinskom prostoru EU, što znači i punog otvaranja svog tržišta, i bliže saradnje s Rusijom, odnosno sa nastajućom evroazijskom unijom gdje ide više od 60 odsto njenog izvoza.

Puč u američkoj režiji

U vrijeme kada se odlučivalo, Janukovič je dobio jasan odgovor da od Brisela neće biti preko potrebnih kredita, pa je ponuda Rusije od 15 milijardi dolara logično odnijela prevagu. Legalni predsjednik Ukrajine donio je odluku da odustane od evropskog sporazuma i okrenuo se Rusiji.

U tom trenutku Amerikanci aktiviraju opciju B. Po modelu koji smo vidjeli u desetinama zemalja, uključujući i Srbiju, podržavaju se razni oblici građanskih protesta, koji su na kraju prerasli u pravi puč u kome su ogromnu ulogu odigrale neonacističke paravojne organizacije, očigledno unaprijed za to pripremljene.

Formiran je pučistički parlament i pučistička vlada koji su među prvim mjerama donijeli zakone o zabrani emitovanja ruskih televizija na teritoriji Ukrajine i o restrikciji upotrebe ruskog jezika.

U ovoj novonastaloj revolucionarnoj situaciji istočni djelovi počeli su da po sličnom modelu zbacuju postojeće vlasti, putem samoorganizacije, uz očiglednu pomoć Rusije.

Krim se otcijepio i pripojio Moskvi, a Donjecka i Luganska republika formirane su po modelu nekadašnje Republike Srpske Krajine i Republike Srpske. Otpočeo je krvav rat u kome ima već desetine hiljada mrtvih.

Ogromnu, po nekima čak i ključnu ulogu na terenu igraju razne američke privatne bezbjednosne kompanije tipa Blekvoter, koje američka vlada koristi kao neku vrstu autsorsing modela za pomoć prijateljima. Oni obučavaju trupe, kreiraju strategiju, i de fakto upravljaju ratom. S druge strane, posebno od prošlog mjeseca, vidljivo je pojačano prisustvo ruskih dobrovoljaca, kao i pristizanje raznih drugih oblika pomoći.

Širenje NATO-a

Dok je američki establišment jedinstven u nastojanjima da po svaku cijenu Ukrajinu stavi pod svoju kontrolu i suzbije ruski uticaj, unutar ruskog establišmenta dugo su trajali ozbiljni sporovi o strategiji odnosa prema ukrajinskom sukobu, koji se zasnivaju na pitanju izgleda budućih odnosa Rusije i zapadnog svijeta, a prije svega Amerike.

Nije tajna da postoje vrlo moćni djelovi ruske elite u biznisu, bankarstvu, vladi i predsjedničkoj administraciji koji sve vrijeme traže način da se sa Zapadom povodom Ukrajine napravi kompromis. Mnogima su lični poslovi ugroženi i ulažu sve napore da se to stanje prevaziđe i po cijenu žrtvovanja Novorusije.

S druge strane, sve su jači oni koji tvrde da je Ukrajina vododelnica, gdje se pokazalo kako sa Zapadom ne može biti dogovora i kompromisa, jer on u svojim totalitarnim i ekspanzionističkim pretenzijama ne želi, na primer, da zaustavi širenje NATO.

Uz teze o geopolitičkim sukobima i sukobima za kontrolu resursa i tržišta, sve više se čuju i stavovi o sukobu vrijednosnih modela ili civilizacija. Odnos prema homoseksualizmu i porodici uzima se kao dokaz da se radi o dva nesamerljiva modela. Sukob sa Zapadom se priželjkuje kako bi se otvorila saradnja sa Latinskom Amerikom, Kinom, Iranom i drugima, ali i da bi se unutar same Rusije pojačao tradicionalistički model.

Administracija američkog predsjednika koji je svoj mandat otpočeo dobijanjem Nobelove nagrade za mir podstakla je i vodila već čitav niz ratova koji za posledice imaju samo mnogobrojne destabilizacije, od Libije preko Iraka i Sirije do Ukrajine. Sve to, uz globalnu finansijsku nestabilnost, nažalost, preijti da dobije šire razmere. Atali možda nije daleko od istine.

Autor teksta je Miša Đurković, viši naučni saradnik, Institut za evropske studije.