TV kritika: Apis kao vođa čopora

Piše: Božidar Zečević

Naslov ovog teksta je ideja vodilja nedavno emitovane prve epizode dokumentarno-igrane serije „Apis“ autora Filipa Švarma na Javnom servisu Srbije. Puni citat iste glasi: „On nije zavijao za čoporom, on ga je predvodio“. To je napisao navedeni autor, a „osebujno“ (kako bi rekao Švarm) interpretirao Nikola Kojo kao narator novog šamara druge Srbije i njenih spoljnih inspiratora srpskom dostojanstvu i patriotskim tradicijama ove zemlje, sve u produkciji RTS, opozicionog nedeljnika „Vreme“ i filmskog studija „Baranda“ (nije Barandov, nego preduzeće Dragana Bjelogrlića iz obližnjeg Južnog Banata). Nije prvi put, naravno, da Javni servis otvoreno stupa u saradnju sa drugom Srbijom (već smo videli istu kuhinju na delu u serijama „Senke nad Balkanom“, „Nemanjići“ i „Kralj Petar“, ako se ne računaju raniji TV poduhvati Filipa Švarma sa RTS i pokojnim Tijanićem), ali je prvi put u pitanju otvorena kolaboracija u izgrađivanju antisrpskog, tj. neprijateljskog narativa, čija je konačna meta srpska vojska, odnosno njene veličanstvene pobede u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu (1912-1918).
Ko je bio taj Apisov „čopor“? Iako pukovnik Dragutin Dimitrijević Apis nije predvodio srpsku vojsku, niti u njoj zauzimao položaj viši od načelnika Obaveštajnog odeljenja njene Vrhovne komande (1913-1914), kladim se da baš na nju misli Filip Švarm, inače živopisna ličnost, široj javnosti nepoznatog pravog imena (zove se, navodno, Davor ili Damir Kalember, rodom iz Like, gde je do 1990. bio državni službenik, a kao izbeglica iz Hrvatske doživeo u Beogradu meteorsku novinarsku karijeru, danas odgovorni urednik nedeljnika „Vreme“), poznat i po mračnom feljtonu o Apisu u istim novinama, u kome se iznosi gomila negativnih, krajnje proizvoljnih tvrdnji o Kraljevini Srbiji, njenoj vojsci i samom Apisu, koji je, dakle, predvodio ovaj „čopor“.

Rukovodstvo Javnog servisa Srbije našlo je 2020. godine za shodno da stane iza ovog i ovakvog tumačenja istorijske uloge herojskog ratničkog naraštaja, koji je za Srbiju dao sve što je imao 1912-1918, donoseći joj istorijske pobede prvo nad Turskom i Bugarskom, a zatim nad Austrugarskom i Nemačkom, i neprolaznu slavu. U tumačenju Švarma i nekoliko pomno odabranih „istoričara“ (koje je, valjda, trebalo da pokrivaju dva-tri renomirana naučnika sa liste Švarmovih sagovornika), srpska vojska nije bila drugo do „sumračni svijet permanentne zavjere, intrige i konspiracije u kome nema razlike između dobra i zla“. Od Apisa „nema boljeg simbola za tadašnju pometnju u srpskoj vojsci“, piše Švarm. „U stvarnosti, to je kaos u kome se ljušti sloj po sloj čovječnosti. Ljudi su u trajnom magnovenju dok odrvenjelim rukama pritišću obarač, povlače zatvarač i guraju metke u magacin. Jedva da je itko svjestan krvavih uboja po licu i tijelu nastalih bezglavim bacanjem u zaklon. Sve se nerazlučivo miješa – strah, bijes, molitve, zavjeti, otupjelost… Zvuči dobro poznato i otrcano, ali ljude u borbi do pobjede ili poraza ne drži patriotizam ili osjećaj dužnosti, već nepojmljiva povezanost sa suborcem do sebe. Srpski vojnici nisu bili izuzetak.“
Dinasti koje je Švarmova „hunta“ dovela na vlast, Karađorđevići, bili su jedna „posrnula porodica, koju je trebalo hraniti i izdržavati je“ (Suzana Rajić); pošto ostareli princ „nije svojim sinovima imao šta da ponudi, obojica su se školovali u Rusiji. Majski prevrat predstavljao je rešenje za porodicu Karađorđević… Petar je bio stranac u svojoj zemlji. Opterećen dugovima iz tog perioda, posebno kod bečkih banaka, i poprilična tvrdica na prijestolju, držao se izvan politike čak i više nego što je zahtijevao Ustav. Zapravo, kralj Petar je vjerovao da tako učvršćuje dinastiju(!).“ Dalje, prema rečima Švarma, „tek je Kumanovska pobeda 1912. učvrstila ovu dinastiju (kao da je Balkanski rat vođen iz dinastičkih pobuda!). Švarmovi opisi Petrove vladavine („stranac u svojoj zemlji“) bez ostatka su preuzeti iz ondašnjeg bečkog Neue Freie Presse, lista zaduženog za javni linč Srbije i njene krune. I početak nove serije odiše ovim duhom. Ocenu narodnog srpskog kralja Petra njen autor preuzima od Konstantina Dumbe, austrougarskog poslanika u Beogradu, koji kaže: „Opće je mišljenje da je on kao vladar još gore izdanje kralja Aleksandra Obrenovića.“ Za „zlatno doba“ Srbije 1903-1914. i procvat demokratije u njoj, hrvatska istoričarka Branka Prpa kaže da je sve to bilo daleko od demokratije i neka vrsta „košmarnog despotizma“, sa čim se slaže njena beogradska koleginica Dubravka Stojanović, koja u oceni ovog perioda navodi da je to samo „izgledalo“ kao demokratija („bilo je pet izbora“, što joj je neki dokaz; šta bi ista rekla za današnje evropske demokratije, naročito italijansku?!). Za ovu profesorku čuvena Petrova sloboda štampe bila je samo privid, „jer su nepoznate grupe sa motkama (slične današnjim bejzbol palicama) upadale u štamparije“. Istim rečnikom, za nju je Pašić još onda bio „populista“. Kakva nauka!

Postoji, međutim, ozbiljna istorija, ona koju predstavlja najbolji poznavalac vremena i ličnosti kralja Petra, profesor Dragoljub Živojinović, čiju ocenu teško mogu da ospore Švarm, Prpa i slični: „Po svom političkom obrazovanju, širini svojih pogleda i savremenih ideja, Petar je, nema sumnje, bio najspremniji vladar koji se nalazio na srpskom prestolu. To objašnjava prirodu njegove vladavine posle 1903. godine i brzi uspon demokratije, bujanje političkog života i jačanje nacionalnih ideala.“ Izgleda da ovo potonje naročito žulja Švarma i njegove izabranice.
Bez sumnje inspirisani iz regiona, oni kao opareni skaču u oči, gurajući nam pod nos neku televizijsku kontraistoriju Srbije, u cilju degradiranja svake pozitivne srpske tradicije, u šta naročito spadaju srpska vojska i njen simbol, zloćudni Apis. Sa sličnim „istorijskim istinama“ imali smo već posla u „Senkama“, „Kralju Petru“ i nekim drugim serijama, sve produktima istog Javnog servisa, upravo u trenucima kada je opet bilo na delu podmetanje kukavičijih jaja iz najbližeg susedstva.

Televizijska tvorevina o kojoj govorimo i nije drugo do pokušaj vizuelizacije ovog feljtona.

Izvor: Novosti