Sv. Irinej Ćirić – svetitelj renesansne svestranosti

Prošle nedjelje je saboru srpskih svetitelja kanonizacijom pribrojan Sveti Irinej Bački, jedna od najznačajnijih i najsvestraniih ličnosti srpske crkvene istorije HH vijeka. Rođen u Sremskim Karlovima 1884. godine u porodici znamenitog srpskog prvaka Isidora Ćirića, potonji timočki i bački episkop odrasta uz ideale ujedinjenja i oslobođenja srpskog naroda ali i uz jasno saznanje o potrebi da se srpski narod za svoju budućnost izbori kulturnom borbom i crkvenom sviješću. Zaista, u roditeljskom domu, ali i tokom svoga školovanja sveti Irinej je uspio da umnoži sve svoje brojne talente. Bio je istinski poliglot koji je vrlo detaljno poznavao starogrčki, mađarski, ruski, latinski, njemački i latinski jezik, a naročito se istakao kao izvrstan znalac biblijskog jevrejskog jezika. Poznavanje klasičnih jezika omogućavalo mu je da na srpski jezik prevodi bogoslužbene tekstove neposredno sa grčkog izvornog teksta a starozavjetne knjige sa jevrejskog jezika. U istoriji srpske teologije ime ep. Irineja Ćirića će ostati zabilježeno kao ime prvog Srbina koji je u Beču odbranio u ono vrijeme izuzetno značajnu a i danas relevantnu disertaciju o Knjizi proroka Avakuma (Das Buch des Propheten Habakkuk – eine literarhistorische Studie.)

U svojoj polihistorskoj ličnosti ep. Irinej je nosio i izuzetan umjetniči dar: zanimao se za crkveno pojanje, naročito za komparativne studije razvoja vizantijskog, novogrčkog, rumunskog i srpskog crkvenog pojanja. Takođe, sačuvano je nekoliko njegovih autoportreta koji svjedoče ne samo slikarski talenat već nam daju uvid u unutrašnjost ove impresivne ličnosti. Svjedočanstva njegovih savremenika daju nam sliku posvećenog duhovnika i marljivog episkopa, omiljenog kod sveštenstva i pastve zbog svoje gospodstvene prijemčivosti i dubine poznavanja Svetog Pisma i Predanja.

Iako izuzetno aktivan u međuranim pokušajima da se razmumijevanjem između hrišćana pokuša spriječiti novi svjetski rat, episkop Irinej ostao je na čelu svoje eparhije i kada su Hortijeve trupe okupirale Bačku i započele masovne zločine nad srpskim stanovništvom. Njegove pokušaje da olakša život svojoj pastvi komunistička vlast ali i potonja istoriografija prikazivale su kao kolaboracionizam, iako je jedini motiv njegovog djelovanja bilo episkopsko sastradavanje i briga. Zahvaljujući njemu bar 2800 djece i 180 majki je spašeno iz mađarskog logora u varoši Šarvar. Ipak, ni to nije bilo dovoljno da mu nakon rata oprosti briga za sopstveni narod. U mnogo čemu nalik na mitropolita Joanikija Lipovca, episkop Irinej je unaprijed bio nepodoban za nove vlasti. Njega, pak, nisu strijeljali neposredno (mada su jedanput upravo iscenirali „strijeljanje“ pred prijekim sudom) već posredno: nakon što je nekoliko puta ispitivan, maltretiran i zatvaran u kućni pritvor, kamenovan je prilikom litije u Odžacima 1946. Upokojo se u Novom Sadu 1955. godine.

Novokanonizovani episkop Irinej Bački stoji u nizu epohalnih ličnosti koje su obilježile naš HH vijek. Njegovo svestrano obrazovanje, renesansna ličnost, duhovnička i žrtvena neustrašiviost, jasno nam pokazuju da ličnosti svetog Nikolaja Ohridskog i Žičkog, svetog oca Justina Ćelijskog, ali i ličnosti naših savremenika – epiksopa Atanasija zahumsko-hercegovačkog i mitropolita Amfilogija crnogorsko-primorskog nisu slučajno date srpskom narodu u njegovom najstradalnijem HH vijeku.

Izvor: Mi znamo ko smo