Stradanje Njegoševo

Piše: Goran Danilović

Čim vam neko, posebno s akademske visine, kaže da Njegoša ne smijemo gledati kroz ideološki ili nacionalni vizir, te da je on iznad toga, kao što je i iznad svoje monaške rize, znajte da se radi o prevarantu, koji bi da nas nauči kako da dočitavamo Petra II i da ga, isključivo, tumačimo u kontekstu umjetničkog, odnosno, poetskog.

Postoje, tako, makar trojica u jednom Njegošu, pa se odricanjem od dvojice, Vladike i nacionalnog viteza, sa sigurnošću može naći ubjeg u trećem – nevjerovatno sličnom kome god od nas! To bi se moglo imenovati kao prizemljavanje Njegoša i njegovo prepariranje za potrebe uprosječene publike i petparačke istorije.

Ne radi se, dakle, ni o kakvoj namjeri ostrašćenih ideologa srpskog sveta da se insistiranjem na „kompletnom Njegošu“, pa i na njegovom srpskom i hrišćanskom podvižništvu, podastre vunena staza za vunenije srbovanje, nego, upravo, suprotno. Radi se, prosto, o namjeri iskompleksiranih, nedovršenih ovovremenika, stvaralaca novog čovjeka, sličnog sebi, da nad Njegošem, najinvazivnijom metodom izvrše ritualno, hiruško odrubljivanje svakog viška umnosti i svake širine rodoljublja, slobodarstva i duhovnosti.

Takvi ljudi, zapravo ljudići, u „očerupanom“ Vladici Radu vide nekakvog neo-liberalnog skota, koji bi danas, zapravo, bio kripto-manijak ili rizort zavisnik.

Tako se poslednjim pomjeranjima horizonta „razumijevanja“ ondašnjeg Njegoša, Njegoš kritičarima ukazuje čas kao drumska bakšiš-pjevačica, a čas kao raskalašni ego manijak ili kakav viver iz predgrađa.

Novočitanje Njegoša, zapravo je profanisanje njega i njegovog grandioznog djela. Slabićima je, ipak, bio i ostao neophodan kao rodonačelnik i „ikona“, jer „patuljcima“ su važna leđa džina.

Pune dvije decenije pristupalo se njegovom seciranju, rasrbljavanju života i djela i svođenju na nivo prizemnog lirskog ili, čak, boemskog.

Dopisivanje i dodavanje srpstva Njegošu, u ono ili današnje vrijeme, bilo bi kao dosoljavanje mora, ali je zato njegovo rastakanje političkim kiselinama i vještačkim patogenima duže od dvije decebije bio najisplativiji inženjering protuva kojima je trebao kao opravdanje za vlastiti preobražaj u praktično.

Komunistička vlast mu je srušila grob i zavjet, uklonila krst i oltar iznad glave, a kripto-komunistički naslednici, pokušavaju da ga prokuvaju i preperu. Vaspostavili bi ga potom na neki presto osrednjih romantičara, neliječenih melanholika, neostvarenih sanjalica ili, najviše, u depresivnog bubnjara istorije. Otimao bi se u boljem slučaju, za prvenstvo značaja sa, recimo, Božom Vrećom ili, u gorem, sa treš elitom estrade i politike.

Petar II Petrović Njegoš ostaće, međutim, još dugo nedokučivi i nedostižni hram vrline za sve koji su pokušali da ga spuste u blato i pripatuljče mu se.

Duhovnik, državnik, pjesnik – poetski vožd Vaseljene, mladić rasošne monaške, duhovne i fizičke ljepote, Crnogorac koji je disao srpstvom „od Dunava do mora sinjega“ i Srbin koji je crnogorstvu dodao etičku kapu, kojom se mogla pokriti svaka rođena i izgubljena glava, nesreća srpske nesloge, nesreća davno izgubljenog dostojanstva, iskonska glad i žeđ za slobodom i neumrla vjera u Vaskrsenje i život vječni.