Staljinove čistke

Na današnji dan 11. juna 1936. godine u Moskvi saopšteno da je uhapšeno, osuđeno na tajnom suđenju i potom pogubljeno osam visokih sovjetskih vojnih rukovodilaca, uključujući ruskog maršala i vojnog teoretičara Mihaila Tuhačevskog, što je označilo početak masovne čistke i fizičkih likvidacija u Crvenoj armiji.

Tuhačevski je bio jedan od najistaknutijih komandanata Crvene armije tokom građanskog rata poslije Oktobarske revolucije. Velika čistka je niz kampanja političke represije i progona koji su se dešavali u Sovjetskom Savezu u periodu 1936-1938. godine. Ovu kampanju je zamislio i njome upravljao Staljin. Počela je čišćenjem Komunističke partije i vladinih zvaničnika, represijom seljaka, a nastavljeno sa vođstvom Crvene armije, i progon nepodobnih lica. Obilježile su je jak policijski nadzor, rasprostranjena paranoja od „diverzanata“, zatvora, i pogubljenja. Početak Velike čistke se obično vezuje uz ljeto i jesen 1936. godine kada je održano prvo od tzv. moskovskih suđenja, odnosno spektakularnih sudskih procesa na kojima su nekadašnji rukovodioci Partije i vođe Oktobarske revolucije proglašeni krivima za zavjeru sa ciljem uništenja sovjetske države. Poslije tog suđenja je reorganizovan sovjetski represivni aparat, a NKVD-u date gotovo neograničena ovlašćenja, koja je koristio kako bi se obračunao sa širokom mrežom “neprijatelja naroda” koja je uključivala niže rukovodioce Partije, državne službenike, NKVD, Crvenu armiju, potencijalno subverzivne društvene grupe i etničke manjine, a na kraju najšire slojeve stanovništva. Čistka se vršila i izvan sovjetskih granica, odnosno na teritorijama pod posrednom sovjetskom kontrolom. Strijeljani su mnogi istaknuti pojedinci međunarodnog komunističkog pokreta, a staljinističke čistke su posebno teško pogodile Komunističku partiju Jugoslavije. Poubijan je skoro sav stari partijski kadar KPJ.

Strijeljano je 5 generalnih sekretara KPJ, tri sekretara SKOJ-a, i veliki broj članova CK i Politbiroa. U velikim čistkama je ubijeno i oko 600 jugoslovenskih komunista, među kojima gotovo cjelokupno dotadašnje rukovodstvo. U to vrijeme su razni provokatori i istinski špijuni, našli pogodan teren da se u novoj situaciji svete ili popnu u birokratskoj staljinskoj hijerarhiji. U staljinističkim čistkama stradali su svi generalni sekretari KPJ osim Josipa Broza. Postoje realne indicije da je Josip Broz cinkario svoje partijske drugove NKVD-u da su trockisti, frakcionaši i sl, kako bi preuzeo vođstvo u KPJ. Brozova negativna karakteristika za neke od njih je bila svojevrsna presuda.

U maju 1937. godine Broz je formirao u zemlji privremeno rukovodstvo, likvidirao “žarišta frakcionaštva” među komunistima u emigraciji i na robiji, i po dolasku u Moskvu uspio da priznaju njegovo novo rukovodstvo. Uz Broza su bili Milovan Đilas, Josip Kraš, Edvard Kardelj, Franc Leskošek i Ivo Lola Ribar.