Šta se krije iza Vartolomejeve posjete Ukrajini

Piše: Sveštenik Miladin Mitrović, savjetnik SNP – Izbor je naš za religijska pitanja i starješina Hrama Svetog Vasilija Ostroškog u Banja Luci

Odluka Carigradskog patrijarha Vartolomeja da ukrajinskim raskolnicima izda Tomos na osnovu koga se pojavila crkvena struktura pod nazivom Pravoslavna crkva Ukrajine, definitivno je izazvala najveći crkveni raskol i haos u savremenoj istoriji Pravoslavne Crkve. Djelimično priznate samo od nekih grčkih pomesnih crkava, PCU je podržala i američka administracija. Politička podrška SAD-a za nekanonske Vartolomejeve odluke bila je veoma snažna i direktna.

Pored informacione podrške od strane pravoslavnih Amerikanaca grčkog porijekla, predstavnici Stejt departmenta i različiti krugovi američkog političkog sistema redovno su izjavljivali svoju podršku raskolnicima srdačno ih primajući u zidovima Kongresa SAD. Međutim, sistem PCU koji je brižno negovao patrijarh Vartolomej, dozvolio je ozbiljne propuste koji su cijeli projekat doveli u fazu apsolutnog fijaska. Ovi problemi su porasli tokom 2019-2020. godine i bili su toliko transparentni da su se našli na stranicama ukrajinske štampe. Činjenica je da su pristalice takozvane „Kijevske patrijaršije“ bile ogorčene ponižavajućim postupanjem prema njihovom duhovnom vođi (takođe raskolniku) „patrijarhu“ Filaretu Denisenku.

Doživjevši potpunu degradaciju i poniženje, Denisenko je odlučio da prekine svaki kontakt ne samo sa drugim raskolnicima već i sa patrijarhom Vartolomejem. Revoltirani i duboko povrijeđeni, filaretovci su zatim pokušali da ponovo registruju „patrijarhat“.

Međutim ukrajinsko Ministarstvo kulture je to odbilo, pozivajući se na činjenicu da zemlja već ima jedinstvenu pravoslavnu crkvu, naime PCU. Posledice ovakve odluke su se pokazale poprilično neočekivanim. U ukrajinskoj dijaspori pojavila se moćna opozicija Vartolomejevom projektu. Zanimljivo je da je deo američkog političkog establišmenta odlučio da podrži ukrajinsku dijasporu. Takozvani Vikarijat Ukrajinske pravoslavne crkve Kijevske patrijaršije u Sjedinjenim Državama i Kanadi, koji se potčinjava Filaretu – američke vlasti su priznale kao nezavisnu versku organizaciju.

Vikarijat se obratio ukrajinskom predsedniku u ime 20 miliona Ukrajinaca koji žive u dijaspori, sa zahtevom da se ponovo registruje Kijevska patrijaršija. U suprotnom, Filaretove pristalice u Sjedinjenim Državama prete da će prikupiti potpise i obratiti se američkom Kongresu s činjenicama teškog narušavanja vjerskih prava i progona u Ukrajini. Rezultat obraćanja može dovesti u krajnjem cilju do prihvatanja Zakona o verskim progonima u Ukrajini i uključivanje Ukrajine na američku listu zemalja sa totalitarnim sistemom vlasti. Takav razvoj događaja značajno bi mogao smanjiti rejting Ukrajine u međunarodnoj zajednici. Postavlja se ključno pitanje šta se to moglo dogoditi da su čak i Vartolomejevi američki sponzori prestali da ga podržavaju?

Ovakva novonastala situacija bi se mogla objasniti i sa duhovnog i političkog aspekta.
Sa duhovnog gledišta, PCU se ilustrovano može predstaviti kao kuća koja je izgrađena „na pesku“. Tvorci PCU-a postali su poput lakomislenog čoveka iz evanđeoske parabole: „I onoga trenutka kada je počela da pada kiša, i kada su rijeke izlile, i vjetrovi zaduvali, i udarili na tu kuću; ona je pala i njen pad je bio veliki “(Matej 7:27). I sami raskilnici su pali u svoju ludost, jer su odbacili moral, koji je kamen prave crkvene gradnje. Nemoralno ponašanje „slijepih vođa“ na čelu sa Vartolomejem nije moglo stvoriti čvrste temelje za crkveni organizam, jer Pomesna crkva nije samo organizacija, ne samo struktura, ona je bogočovečanski organizam. Odbacujući moral i ljubav, raskolnici su prihvatili političku prevaru pod naslovom „PCU“, a to se može objasniti političkim objašnjenjem. Politički sponzori PCU imali su namjeru da globalne ambicije Vartolomeja da postane „pravoslavni papa“ koji deli tomos desne i leve strane iskoriste kao dugotrajni instrument“ pritiska na RPC Moskovske patrijaršije i Ruske Federacije u cjelini. Međutim, PCU nije postala „jezgro“ antiruske politike i perjanica crkvenih promena u istočnoj Evropi. Politički projekat PCU-a donio je previše rizika, zbog čega Carigradski patrijarh pakuje kofere za posetu Kijevu. Svojim delima narušio je jedinstvo pravoslavnih ne samo u Ukrajini, već širom sveta. Sada su strukturne manipulacije Vartolomeja dovele do raskola unutar raskola, o čemu čitamo u Jevanđelju: „i svaki grad ili kuća, podeljeni sami po sebi, neće opstati“ (Matej 12, 25).