Srbi Crnogorci u Peroju (Istra) 1771. godine: Tražimo sveštenika koji poznaje naš, maternji, srpski jezik!
1 min read
Piše: Nikola Milovančev
1933, str. 19). Peroj je u 19. vijeku spadao u Dalmatinsku eparhiju. Mlađi sveštenik na fotografiji je
vjerovatno tadašnji paroh Peroja, protoprezviter Hristifor Musić, rodom iz Boke.
U novije vrijeme veći broj falsifikatora istorije iznosi nevjerovatne tvrdnje: da naziv „srpski jezik“ nije upotrebljavan prije Vuka Karadžića; takođe da Crnogorci (pojam upotrebljavam u smislu regionalne pripadnosti, kao npr. i Hercegovci, a ne u smislu crnogorske nacionalne pripadnosti, koja nije postojala u narodu do 1945) nisu govorili srpskim jezikom itd. Iz tog razloga navešću jedan primjer nazivanja jezika kod Crnogoraca doseljenih u Istru 1657. godine u selo Peroj kod Pule, gdje ih i danas ima (spomenimo npr. najpoznatijeg današnjeg Perojca, o. arhimandrita Danila Ljubotinu).
Citiraću izvode iz dokumenta koje je 1864. U Srbsko-dalmatinskom magazinu objavio arhimandrit Gerasim Petranović (Šibenik, 1820 – Kotor, 1908), kasniji vladika bokokotorski.
Dokument potiče iz 1771. godine, dakle iz perioda prije Vuka Karadžića. U to vrijeme su Perojci vodili veliku borbu da im se dozvoli da dobiju svog stalnog svještenika u selu; naime, iako su 1676. dobili od mletačkog dužda slobodu vjeroispovjedanja, od tada su u selo stotinjak godina pravoslavni sveštenici iz Pule dolazili potajno i držali službe tajno po kućama, jer javno to nisu smjeli.
1771. godine izmolili su Perojci od crnogorskog vladike da im pošalje sveštenika za svoje selo, i on im je poslao Vasilija Perazića. To je izazvalo reakciju katoličkog svećenika Tofeta, koji je 20. jula 1771. pisao pulskom biskupu, a ovaj u Veneciju; rezultat je bio odluka mletačkog Senata od 5. decembra 1771. da se pop Vasilje Perazić protjera kao tuđi podanik. Perojci su na tu odluku reagovali početkom 1772, poslavši u Veneciju kao „prokuratora i poslanika“ Đorđa (Jova) Ljubotinu, sa pismenom molbom Senatu. U dopisu, između ostalog, stoji: „Koji su pak to uzroci radi kojih uklanja nam se sveštenik, koji nam je toliko potrebit radi duhovnih izloženih razloga, što poznaje naš srbski maternji jezik; i zašto nam se zabranjuje davnašnje upotrebljavanje groblja…“ (Gerasim Petranović: Pravoslavna obštetstva u Istrii, Magazin srbsko-dalmatinski, god. 23, Zadar 1864, str. 12).
Međutim, svojim dekretom od 28. novembra 1772, mletački Senat nije odobrio molbu Perojaca i povratak sveštenika V. Perazića u Istru; postavljenje prvog stalnog paroha u Peroju odobreno je tek 15 godina kasnije, 1787.
Zanimljiv je i opis pečata koji je imala Perojska srpska pravoslavna crkvena opština sredinom 19. vijeka, a koji navodi Gerasim Petranović: „Pečat ima u sredi krst, a naokolo ova slova: Pravos. Srbsko obštenstvo Peroisko“.
Slijedi i napomena Gerasima Petranovića, tada arhimandrita: „Osim svoga srbskoga jezika,
govore skoro svi talijanski“.
/objavljeno u: „Svetigora“, Cetinje, XXXII/2023, Lučindan (31. X) 2023, str. 49-50/
