Snaga molitvenog akorda

Piše: Damjan Ćulafić

U trenu kad ovo slovo spuštamo na hartiju brojimo i posljednje dane u susret najradosnijem hrišćanskom prazniku, Pravoslavnom Božiću, danu rođenja Bogomladenca Hrista, borca za konačno dobro i pravdu, pobjeditelja najstrašnijeg neprijatelja ljudskog roda, pobjeditelja smrti, i darodavca vječnog i neprolaznog života svakom ljudskom biću, koje se, svojom slobodnom voljom (kao vrhovnom od Boga darovanom mogućnošću i sposobnošću), opredijelilo za život u i sa Hristom, a ne pored, izvan ili protiv njega. Ovi dani dani su posta i molitve, dani mira i ljubavi, dani naše prilike da se praštanjem drugima umilimo Bogu, pokajanjem za sva sagrješenja spasimo sebe, a molitvom smirimo i učinimo duh nam krotkim. Takvo nam je pozvanje i predodređenje sa nebesa već vjekovima… Tako je bilo i prošle godine, u isto vrijeme, makar nama, pravoslavnima. Ove godine, u Boga se nadamo, da bude, ipak, radosnije.

Međutim, nije novina reći da su nam duhove, i blage i radosne dane roždestva Sina Božjeg, prošlog decembra remetili ljudi u čija srca Hristos nije uselio. Svjedoci smo da se decembra protekle 2019. godine u Crnoj Gori desio, u društvenom, političkom, ali i pravnom životu, čin precendentnog značaja i statusa u Evropi. U Skupštini Crne Gore je, u ponoć, između 28. i 29. decembra 2019. godine izglasan Zakon o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica (kako glasi njegov puni i zvaničan naziv). Prethodno je Vlada Crne Gore utvrdila predlog tog zakona, koji je bio vrlo oštro i naširoko kritikovan, i koji je na polju jurisprudencije, kao nauke i prakse, potučen do nogu, što, da nezadovoljstvo narodno bude veće i sadržajnije, predlagača, ali ni tadašnju parlamentarnu većinu, nije ni za tren pokolebalo da istraju u promulgaciji opšteg propisa sa većim brojem eklatantno neustavnih pravnih normi. Oglušenje izvršne vlasti o glas struke, ignorantski odnos parlamentarne većine prema narodnoj volji, hapšenje i pritvaranje poslanika opozicije, otimačina privatne svojine – drevnih crkava i manastira, koji su u vlasništvu Srpske Pravoslavne Crkve –, narušavanje ustavnih principa od strane svih grana vlasti u Crnoj Gori, a pri svemu tome javne prijetnje linčovanjem i protjerivanjem upućene od strane osobe koja se samodeterminiše kao „predstavnik svih građana“, produkovalo je socijalnu reakciju, koja je jedini garant opstanka i održanja savremene demokratije, uslovilo je, dakle, građanski bunt i nepristajanje na moderne modele ropstva. Do tada su s punim legitimitetom citirane profetske riječi Vladike Rada: „Pleme moje snom mrtvijem spava“.

Arhetipske robovlasničke i tirjanske aspiracije, otjelotvorene u flagrantnim saopštavanjima nedobronamjernih nauma nosilaca vlasti u Crnoj Gori, ovoga puta, slava Bogu za sve, naišle su na bedem. Naizgled umrlo „zrno gorušičino“ pokazalo se neumrlim i plodnim, ono uzraste, najednom, raskrošnji se, i njegove grane „nebeske ptice nastaniše“ (Lk. 13, 18). „Nove nužde“ rodiše „nove sile“. A neumrlo plodno zrno i nove sile rođene su, pokazalo se, u duhu autohtonog življa Budimlje, Hercegovine, Ribnice, Boke… Kroz usta i postupke pravoslavnog naroda Crne Gore projavila se sila Božja i volja da bude po njegovoj pravdi. Međutim, građanski bunt mirnog otpora u javnom i zajedničkom nacionalnom djelovanju u Crnoj Gori dobio je jednu do sad neviđenu dimenziju. Nije bilo protesta, mitinga, rušenja, paljenja, ničega, dakle, od onoga što se često dešava u najelitnijim evropskim (ili svjetskim) demokratijama, kao odgovor na pokušaj tlačenja građanstva. U Crnoj Gori narod je samoinicijativno, pokrenut i okrijepljen ognjem Božje ljubavi i pravdoljubivosti, krenuo u molitvene hodove – litije, predvođen sveštenstvom i sveštenomonaštvom svoje Crkve – Srpske Pravoslavne – jedine Pravoslavne Crkve Crne Gore, koju sav vaseljenski svijet priznaje za kanonski[1] organski dio Jedne, Svete, Saborne (Katoličanske) i Apostolske Crkve.

Kuriozitet naših molitvenih hodova, kao opšteg građanskog nepristajanja na rigidne precendentne korake vlasti prema većinskoj vjeri, ogleda se, pored mnogo čega do sada naglašavanog i isticanog, i u tome što je narod Crne Gore izrazio nekoliko osobina, čije mu je odsustvo spočitavano, a to je snažna i jasna svijest o nacionalnoj utemeljenosti u pravoslavnoj vjeri i o inherenciji viševjekovnom svetosavskom nasljeđu, gorštačka odlučnost da se svetinja brani po cijenu svake žrtve (što su mnogi posvjedočili ličnim primjerima), javno izražavanje građanskog bunta i neposlušnosti bez narušavanja pravnog poretka zemlje čiji su žitelji. Crnogorski pravoslavci su demonstrirali Evropi i svijetu kako se elementarna, ali vrlo važna i ljudskoj prirodi od Postanja svojstvena ljudska prava, a posebno pravo da se vjera izražava slobodno, zastupaju i ostvaruju sa velikom dozom otmenosti, gospodstva, zajedništva, međusobne ljubavi prema bližnjem, ali i dosljednošću da se sveti cilj ostvari.

Crnogorsko društvo, čiji je, od rođenja, potpisnik ovih redaka dio, obuzela je bila teško definljiva apatija i malodušnost, opšti depresivni tok i kolotečina, kojima su se građani bili prepustili, poput nemoćnog jagnjeta krvoloku. Već je sjutrašnjica bila (premda je to i danas) neizvjesnost, koja je u građanima izazivala zebnju, posebno zbog generalno prisutne nemogućnosti žitelja da svojim radom i pregnućem utiče na putanju i kvalitet svog života, a, tek, pretpostavki za dugoročnije planiranje karijernih, životnih ili porodičnih koraka, višedecenijska vlast u Crnoj Gori se potrudila da uopšte ne bude. U tom maglovitom psihološkom diskursu formiran je opšti dojam i osjećaj apsurda i besmisla u odnosu na mogućnost slobodnog života, života po mjeri čovjeka. Apsurda i besmisla. Ali, pokazalo se, ne i nevjere. Antropološki bezizlazni momenat, koji je zenit dostigao etnocentrističkom politikom vladajućih koalicionih struja, pravoslavni narod Crne Gore je prevazišao molitvenim hodom – litijama – dajući tom opštecrkvenom terminu specifično značenje. Kao da se zajedničkom molitvom, po dva puta svake sedmice, godinu dana, sama riječ litija samoodredila kao karakteristična molitvena šetnja pravoslavnih Srba Crne Gore. Dakle, potvrđene su premise da se konačno apatičan antropološki bezizlaz prevazilazi uspješno samo buntom, nepristajanjem na poniženje, pobunom čovjeka u čovjeku. Pravoslavni nacion Crne Gore dokazao je da je descendent junačke krvi, žedne samo slobode i pravde. Onih dana za hljeb niko nije pitao, niti o njemu mislio.

Opšti bunt stvara opšte promjene i građani danas znaju kako svakoj nepravdi da se odupru. Složno i zajedno, ka cilju koji vide nepomućeno. Građanski ustanak, sa kog su se čuli zahtjevi državnim vlastima, kroz akorde molebana, imao je samo jednu poruku, a to je da pravoslavni hrišćanin punu slobodu i antropološko dostojanstvo ostvaruje jedino u svojoj Crkvi, i da tu srž svog nacionalnog i duhovnog bića čuva, jer se tako pribrojava u ljude, tako čuva slobodu. Nacionalna sloga i pobjeda molitve je obrazac za početak dekonstruisanja izgrađenih modernih modela narodnog ropstva.

[1] Dakle po Božjim zakonima ustrojene i pribrojene svim sestrinskim pomjesnim Istočnim Crkvama Hristovim.