Rusofobija

Piše Budimir Aleksić

Nedavno je vlada privatne države Crne Gore uvela nove sankcije ruskim političarima koje Evropska unija smatra odgovornim za krizu u Ukrajini. Na listi lica kojima Crna Gora odlukom Đukanovićeve vlade ne dozvoljava kretanje na svojoj teritoriji i kojima namjerava da blokira svu imovinu (ukoliko je ovdje posjeduju) nalazi se i ime Igora Serguna, direktora GRU ruske vojne obavještajne službe. Te nove restriktivne mjere Crna Gora je uvela kako bi njena državna politika bila u skladu sa odlukama Evropske unije. Tako je Crna Gora, uz Albaniju, jedina zemlja na zapadnom Balkanu koja se pridružila sankcijama protiv Rusije.

Osim što su izazvale oštre reakcije u Moskvi, sankcije koje je Crna Gora uvela Rusiji iznenadile su i ogorčile veliki broj građana ove zemlje. Mnogi su ovu odluku okvalifikovali kao nerazumnu, neodgovornu, i sa ekonomskog aspekta veoma štetnu, jer ona nesumnjivo vodi ka smanjenju turističke ponude Crne Gore. Mnogi su, pak, konstatovali činjenicu da je Crna Gora vjekovima, počevši od vladike Danila Petrovića, tražila oslonac u Rusiji. Zaista nade u oslobođenje od Turaka vezivane su za Rusiju i njenog vladara. Petrovići su učvrstili prijateljstvo Crnogoraca sa Rusima i stvorili kult prostranog slovenskog carstva u Crnoj Gori. Imajući, dakle, u vidu vjekovnu ulogu Rusije u životu Crne Gore i njen kult kod Crnogoraca, sasvim je na mjestu pitanje zbog čega ovdašnja vlast sve to ignoriše.

Ali najpovršniji pogled na realnost savremene Crne Gore otkriva razloge zbog kojih Đukanovićeva privatna država prema Rusiji i Rusima ima dijametralno suprotan odnos od onog koji je imala Crna Gora Petrovića Njegoša. Tu promjenu treba tražiti, prije svega na ideološkom planu. Naime, nakon političkog zaokreta Mila Đukanovića i DPS-a 1997. godine, vizija Crne Gore kao Crvene Hrvatske (proistekla iz ideološke radionice S. M. Štedimlije i S. Drljevića) razrađena je u cjelovitu državnu politiku. Ključne tačke toga programa su: utemeljenje dukljanstva kao političke i nacionalne ideologije; preimenovanje srpskog jezika u tzv. crnogorski i potiskivanje ćiriličnog pisma; konstituisanje „crnogorske crkve“ i postepeno unijaćenje Crnogoraca; radikalan otklon od pravoslavlja, i, na kraju, ali ne i najmanje važno rusofobija i suzbijanje bilo kakvog ruskog uticaja u Crnoj Gori. Rusofobija je, dakle, jedna od ključnih odrednica crnogorskog ideološkog projekta. To, pored ostalog, potvrđuje i činjenica da Đukanovićeva vlada nastoji da Crna Gora po svaku cijenu i mimo narodne volje bude članica NATO alijanse, ofanzivne strukture čije je proširenje (koje je devedesetih godina započeo Klinton), po riječima američkog istoričara Stivena Koena, „zapravo usmjereno na ekonomsko, političko i vojno opkoljavanje Rusije“.

Crnogorski ideolozi i režimski istoričari i političari smatraju da su Petrovići Njegoši napravili pogrešan izbor oslanjajući se na Rusiju i istrajavajući u pravoslavlju. Oni žale što nije pobijedila politička koncepcija guvernadura Radonjića koji su tražili oslonac na Zapadu i otvoreno zastupali austrijsku struju u Crnoj Gori. Zato je grupa crnogorskih ideologa pod patronatom režima 25. juna 2011. osnovala fondaciju „Guvernaduri Radonjići” čiji je cilj, kako su naveli u saopštenju, istraživanje istorijske građe vezane za instituciju guvernadurstva u Crnoj Gori „i dinastiju Radonjić” (SIC!) koja je, po njima, „nepravedno zapostavljena u odnosu na Petroviće”. Po mišljenju ove režimske ideološke grupacije, guvernaduri Radonjići nijesu izgubili vlast i protjerani iz Crne Gore „zbog veleizdaje, već zbog toga što je njihova proevropska i građanska orijentacija u razvoju zemlje bila smetnja za punu afirmaciju ideje pravoslavnoslovenskog integralizma pod ruskom egidom”. Aktuelna crnogorska vlast smatra da u međunarodnim opredjeljenjima Crne Gore treba slijediti kurs guvernadura Radonjića, i da od svake ideje „pravoslavnoslovenskog integralizma pod ruskom egidom”, treba strmoglavo bježati. Zato oni bezrezervno i slijepo hrle u NATO integracije. Takvom orijentacijom Đukanovićeva vlada učestvuje u ostvarenju anticivilizacijske i rasističke poruke Bžežinskog: „Komunizam je mrtav, na redu je pravoslavlje”.

Pravoslavlje je, sa aspekta crnogorskog ideološkog projekta, glavna smetnja političkoj emancipaciji Crne Gore, i najveća prepreka na njenom evroatlantskom putu. Aktuelna vlast Mila Đukanovića, baš kao nekada guvernaduri Radonjići, čvrsto stoji na stanovištu da je Crnoj Gori mjesto u okviru zapadnomediteranskog civilizacijskog kruga i da ona treba da preferira zapadno-rimokatolički model religioznosti. Crnogorski establišment je na pozicijama Karla Bilta koji je nedavno istakao da je pravoslavlje „opasnije od islamskog fundamentaizma i zbog toga predstavlja najveću opasnost za zapadnu civilizaciju”. Otklon od pravoslavlja podrazumijeva i otklon od Rusije kao najveće pravoslavne zemlje, čiji je predsjednik, Vladimir Putin, po riječima pomenutog Bilta, „privržen pravoslavnim vrijednostima”.

Sistem vrijednosti koji nameće ovdašnja vlast suprotan je moralnom kodeksu pravoslavlja, a njena spoljnopolitička orijentacija i modelovanje identiteta (stvaranje „novog čovjeka”, kako je govorio bivši ministar prosvjete u vladi Crne Gore Slobodan Backović) korespondira sa ideologijom i političkom praksom ukrajinskih nacionalista. Kao što ukrajinski nacionalisti odbacuju etničke, kulturne i istorijske veze sa Rusijom, tako i ovdašnja režimska elita negira tradicionalni istorijski identitet Crne Gore, utemeljen na srpstvu i pravoslavlju. Po ugledu na ukrajinske rusofobe, koji su proglasili „Ukrajinsku pravoslavnu crkvu Kijevskog patrijarhata” (sačinjenu od raščinjenih sveštenika), i crnogorska vlast je ovdje stvorila sličnu organizaciju. Kao što je
u Ukrajini na sceni progon ruskog jezika, kojim govori većina stanovnika te zemlje, tako je i u Đukanovićevoj Crnoj Gori srpski jezik, takođe jezik većine građana, izložen preimenovanju i prisvajanju.

Indikativno je da je jedan od pisaca „gramatike crnogorskog jezika” Ljudmila Vasiljeva, Ukrajinka iz grada Lavova (središta ukrajinskog nacionalizma), inače pripadnica unijatske crkve. A kada je riječ o jeziku, treba podsjetiti i na činjenicu da je ruski jezik u poslednjih dvadesetak godina u obrazovnom sistemu Crne Gore marginalizovan, i da se vodi tiha kampanja protiv učenja ruskog jezika u školama, što je svakako jedan od pokazatelja rusofobije u ovoj zemlji, i što jasno ukazuje na pravac njene spoljnopolitičke i ideološke orijentacije.