Ruski ambasador u Crnoj Gori povodom 50. godina od Helsinškog akta: OEBS postao govornica Zapada za napade na Rusiju

Helsinški završni akt, poznat i kao Helsinški sporazum ili Helsinška deklaracija, bio je dokument potpisan na završnom sastanku treće faze Konferencije o bezbjednosti i saradnji u Evropi (KBSE), održanom u Helsinkiju, Finska, u periodu od 30. jula do 1. avgusta 1975. godine, nakon dvije godine pregovora poznatih kao Helsinški proces. Ukupno 35 država učesnica  potpisale su Završni akt u nastojanju da se poboljša detant (popuštanje tenzija) između sovjetskog bloka i Zapada. Međutim, Helsinški sporazumi nisu bili pravno obavezujući, jer nisu imali status ugovora koji bi zahtijevao ratifikaciju u parlamentima.

Za IN4S je povodom godišnjice od potpisivanja Helsinškog sporazuma govorio ambasador Rusije u Crnoj Gori Aleksandar Lukašik.

 Ove godine se obilježava 50. godišnjica Završnog akta iz Helsinkija. Možete li podijeliti svoje viđenje trenutnog stanja stvari u OEBS-u?

– Završni akt, potpisan u Helsinkiju 1. avgusta 1975. godine od strane visokih predstavnika 35 država, bio je u to vrijeme progresivan rezultat Konferencije za evropsku bezbjednost i saradnju (KEBS), koja se održavala u različitim formatima od 1973. godine. Kao rezultat institucionalnog razvoja, 1. januara 1995. godine Konferencija je proglašena Organizacijom, skraćeno OEBS. Trenutno u njoj učestvuje 57 zemalja, a 11 azijskih i mediteranskih partnera za saradnju djeluju kao posmatrači.

„Helsinški proces“ smo posmatrali kao želju država da okončaju Hladni rat između Zapada i Istoka i kao najavu početka nove ere međusobnih odnosa. Označene su bile glavne oblasti saradnje u vojno-političkoj, ekonomskoj sferi i sferi ljudskih prava. U narednom periodu, zajedničkim naporima postignuti su važni sporazumi između njegovih učesnika, usmjereni na smirivanje međunarodnih tenzija. To uključuje, na primjer: Parisku povelju za novu Evropu, Sporazum o konvencionalnim oružanim snagama u Evropi (CFE), Bečki dokument o mjerama za jačanje povjerenja i bezbjednosti, Povelju o evropskoj bezbjednosti, Sporazum o otvorenom nebu, Astansku deklaraciju i druge dokumente. Oni su značajno poboljšali situaciju u Evropi i otvorili široke perspektive za uspostavljanje saradnje u mnogim oblastima.

Međutim, već tada se osjećala želja naših zapadnih kolega da koriste platformu OEBS-a za igre nultog zbira. Rusija je često bila pozicionirana ne kao partner, već kao protivnik, na čiji se račun Zapad nadao da ostvari svoje interese. Takvi pristupi su se posebno snažno osjećali na godišnjim Varšavskim sastancima o ljudskoj dimenziji, gdje je tema zaštite ljudskih prava korišćena za oštre kritike Moskve. Indikativna je bila i nevoljnost Sjedinjenih Država i njihovih saveznika da ratifikuju adaptiranu verziju Sporazuma o CFE, koja bi odražavala promjene koje su se dogodile na kontinentu nakon raspada Varšavskog pakta. Nije bio postignut napredak u postizanju sporazuma o modernizaciji Bečkog dokumenta. Stvorene su bile i prepreke u pogledu implementacije Sporazuma o otvorenom nebu. Istovremeno, ekonomska agenda se sve više punila sitnim temama, a u toj oblasti je bila vidljiva neaktivnost.

Praksa monitoringa izbora od strane OEBS-a uglavnom se svodila na nategnute kritike izbornih sistema zemalja ZND-a, dok je u zapadnim zemljama posmatranje izbornih procesa bilo samo formalno.

Takve tendencije su se punom snagom izrazile nakon državnog prevrata u Ukrajini. Atmosfera u OEBS-u je od tada naglo degradirala. Trenutno Zapad koristi Organizaciju isključivo kao govornicu za napade na Rusiju. Protiv nas se upućuju insinuacije i prijetnje, otvoreno se propagira rusofobija. Nacistički kijevski režim pokušava da obezbijedi sebi bezuslovnu podršku Zapada. Konstruktivnu diskusiju zamijenjuju neosnovane optužbe.

Ipak, mi i dalje učestvujemo u OEBS-u, iznosimo argumentovane dokaze o pravednosti naše linije i sprovodimo opsežan rad na razjašnjenju činjenica. Naglašavamo da naše riječi i praktična dejstva ne odstupaju od normi međunarodnog prava i helsinških principa. Branimo pravilo konsenzusa, koje je fundamentalno za održivost Organizacije. Bečka platforma ostaje forum gdje postoji mogućnost dijaloga, čak i u uslovima dubokih neslaganja.

Čekamo da se naši zapadni partneri urazume, odustanu od besplodnih pridika i shvate važnost obnavljanja ravnopravnog dijaloga radi zajedničkog rješavanja aktuelnih zadataka vezanih za bezbjednost i obostrano korisnu saradnju u Evropi. Otvoreni smo za razmjenu mišljenja sa crnogorskom stranom u tom pravcu.