Prof. dr Stamatović za IN4S: Spomenik kralju Aleksandru će biti poruka vraćanja izvornim vrijednostima Crne Gore – Vraćanja Crne Gore samoj sebi
1 min read
Prof. dr Stamatović
Prvi je u Evropi vidio opasnost od Hitlera i Musolinija, tj. nacizma i fašizma. Zato je i ubijen. Sa druge strane, on je osporavan i od Srba, kao tvorac države koja je Srbe upropastila, i od čijih posljedica ni danas ne mogu da se oporave. Smatran je tvorcem strateške istorijske iluzije i greške zvane Jugoslavija, kazao je o kralju Aleksandru u intervjuu za naš IN4S, prof. dr Aleksandar Stamatović,
redovni profesor Univerziteta u Istočnom Sarajevu.
NVO IN4S uputio je Inicijativu Prestonici, lokalnoj upravi cetinjske opštine za podizanje spomenika kralju Aleksandru Karađorđeviću, kao jedinom kralju rođenom u Prestonici.
Da li ste za podizanje ili kako god, vraćanje spomenika kralju Aleksandru na Cetinju?
Apsolutno da! Ovaj spomenik će biti poruka vraćanja izvornim vrijednostima Crne Gore. Vraćanja Crne Gore samoj sebi. To je svjedočanstvo o istorijskoj pravdi, koja je bez obzira na sva iskušenja bezmalo jednog vijeka, pa i prethodne tri decenije pobijedila.
Kako kao istoričar ocjenjujete ličnost i djelo kralja Aleksandra?
Brojni istoričari različito su ocjenjivali ličnost i djelo kralja Aleksandra, od krajnjeg pozitivizma do krajnjeg negativizma.Još za života on je imao nezvaničnu titulaciju:oslobodioc, ujedinitelj i kralj mučenik. Ovo naročito poslije njegove tragične i mučeničke smrti. Aleksandar je vodio Srbiju i srpsku vojsku kroz veliku epopeju Prvog svjetskog rata, oslobodio je Jugoslovene od tuđinske vlasti, i sproveo u djelo jednu plemenitu ideju ujedinjenja Jugoslovena, bez obzira na vjerske razlike naroda iste krvi, rase i porijekla.Ovo kralj mučenik, dodavano mu je još za života, jer je sa svojom vojskom prošao sve tegobe života, bio je bolestan i ranjavan. Bio je u prvim borbenim redovima, gladovao sa svojom vojskom, bolovao od tifusa, držao svoje vojnike u naručju u samrtnom ropcu….Prvi je u Evropi vidio opasnost od Hitlera i Musolinija, tj. nacizma i fašizma. Zato je i ubijen. Sa druge strane, on je osporavan i od Srba, kao tvorac države koja je Srbe upropastila, i od čijih posljedica ni danas ne mogu da se oporave. Smatran je tvorcem strateške istorijske iluzije i greške zvane Jugoslavija.
U Crnoj Gori i danas se od određenih istoriografskih i političkih struktura Aleksandar predstavlja kao surovi diktator, otimač prestola svome bratu i djedu Nikoli, krvavi sprovoditelj okupacije Crne Gore od Srbije, negator svega crnogorskog, „Aca palikuća“ i sl.mKakvo je Vaše mišljenje o ovim tezama?
Iznešeno je niz antiteza na koje je potrebno šire da se odgovori, a to ovom prilikom nije moguće.Aleksandar je djetinjstvo proveo na Cetinju.Presto nije oteo svome bratu Đorđu, nego je Đorđe abdicirao 1908.godine, još dok je uveliko njihov otac bio kralj.Đorđe je inače bio vrlo kontraverzna istorijska ličnost, i na ličnom a onda i političkom planu. Kralj Nikola je tokom Prvog svjetskog rata sam sebe izopštio svojim oklijevanjem i sitnosopstveničkim taktiziranjem iz procesa srpskog i jugoslovenskog ujedinjenja, ne samo pred Srbijom, nego i pred ostalim Jugoslovenima. Teško bi bilo zamisliti Crnu Goru poslije ovog rata van procesa srpskog i jugoslovenskog ujedinjenja, i opšteg uređenja ondašnje versajske Evrope, čiji je koncept bila i Jugoslavija.
Aleksandar nije bio negator svega crnogorskog. Naprotiv. On se sa puno pijeteta odnosio prema Crnogorcima i starim crnogorskim ratnicima. Čak i njegovi otvoreni protivnici, sljedbenici kralja Nikole, među kojima su bili i moji preci, od Aleksandra ničim nijesu bili zakinuti. Svi su dobili dobre penzije i poštovanje u društvu. Emigrantska vlada kralja Nikole u Italiji organizovala je pravu kampanju dezinformacija putem diplomatije kod velikih sila, totalno preuveličavajući stanje u Crnoj Gori. To je činjeno naročito putem njenog lista Glasa Crnogorca, gdje je izbačena teza o hiljadama popaljenih kuća i ubijenih ljudi po Aleksandrovom naređenju. Tu je izbačena floskula o „Aci palikući“. Aleksandar je u Crnoj Gori imao veliki broj i ličnih pristalica i pristalica svog državnog rada.I njegovi protivnici su mu kasnije sa puno pijetata pisali. Pa uzmite samo pisma vođa Božićnog ustanka Jovana Plamenca i Krsta Popovića.
Kako će Cetinje i Cetinjani dočekati ideju o podizanju spomenika kralju Aleksandru?
Jedan veliki broj Cetinjana, indoktrinisanih antisrpstvom tokom decenija komunističke vladavine i dukljanskom ideologijom postopkunističkog tranzicionog društva svakako će to dočekati sa negacijom i odbijanjem. Javlja se potupuna istorijska podudarnost 1941. i 2021.godine.To su one iste snage, iste ideje, iste profilacije ljudi.Ne želim da zvučim cinično, ali kako su te snage bile gubitničke tada, te 1941.godine, tako su i sada. Kako su tada završile na otpadu i odrodu od svega istinski crnogorskog i istorije, tako i sada završavaju. Apsurd je da „ređina Elena“ može imati spomenik u najelitnijem dijelu Podgorice, jedna posve beznačajna istorijska ličnost, a nema ga jedna takva grandiozna ličnost kakva je kralj Aleksandar. Naravno, poruka podizanja spomenika „ređini Eleni“ je antiteza Crnoj Gori. To je poruka o Crnoj Gori u rimskoj sveri, u sveri katoličanstva, odroda od Crne Gore udajom. To je poruka o ideji o jedinstvenoj jadranskoj montenegrinsko-rimskoj rasi. Poruka ideje o podizanju spomenika kralju Aleksandru, upravo na Cetinju, mjestu njegovog djetinjstva, mjestu formiranja njegovog ličnog i vladarskog mentalnog sklopa, formiranog uz đeda Nikolu i Crnogorce onoga doba, je poruka suštinske Crne Gore, koja je rekla jedno veliko istorijsko NE 30. avgusta svemu što je Crnoj Gori vještački nametnuto, i koje ne mogu pokolebati nikakve trenutne sitne političke vratolomije i kalkulacije.
Utoku je inicjativa za podizanje spomenika kralju Aleksandru Karađorđeviću na Cetinju. Kako komentarišete tu inicijativu?
Upoznat sam sa tom inicijativom. Pored ostalog barata se sa sa činjenicom da spomenik treba da bude podignut u njegovom „rodnom Cetinju“. Ta činjenica istorijski je netačna.Kralj Aleksandar je rođen na Rijeci Crnojevića u dvorcu „Ljeskovac“, zimskoj rezidenciji njegovog djeda knjaza Nikole. U sadašnjici se vrlo često, uglavnom od nestručnih osoba operiše sa dosta netačnih istorijskih činjenica. Napominjem da je inicijativa prilično pogrešno i formulisana. Ne radi se o nekom novom poduhvatu, tj.nekoj novini. Suština priče je zapravo u ponovnom postavljanju spomenika kralju Aleksandru na Cetinju, koji je postojao i prije Drugog svjetskog rata. Taj spomenik, kao i spomenik poginulim ujediniteljima srušili su crnogorski separatisti na čelu sa dr Sekulom Drljevićem i italijanskim okupatorom, vrlo brzo po slomu Kraljevine Jugoslavije 1941.godine. Radilo se o prilično ujednačenom procesu u tom vremenu. Isto su to činili bugarski okupatori u Makedoniji, Albanci na Kosovu i Metohiji, režim NDH, Mađari u Vojvodini. Srušeno je nekoliko spomenika kralju Aleksandru podignutih diljem Jugoslavije, i na desetine spomenika borcima za ujedinjenje, sprskoj vojsci i značajnim pojedincima.
Izutetno cijenim gospodina Stamatovića. Ipak, mislim da Aleksandar nije neko koga mi crnogorski Srbi baš toliko volimo i cijenimo. Previše krupnih istorijski nenadoknadivih grešaka je napravio. Daleko od toga da je bio omiljen i to ne samo u Staroj Crnoj Gori već i na sjeveru i u Staroj Hercegovini. Ukinuti dvije srpske kraljevine zarad Jugoslavije nije bilo popularno u narodu tog doba. Da ne pominjem odnos prema herojima rata i privilegovane ratne gubitnike.
Što se inicijative tiče, za nju nit je vrijeme nit je mjesto. Ne samo da sad dukljani imaju još jedan razlog da “brane“ Crnu goru, već i mi Srbi imamo još jedan razlog da se podijelimo.
Ludilo šta radi ova redakcija. Ovo je za nevjerovati. Hoće likovi da isprovociraju i homogeniziju drugu stranu, pa hoće. Njihova inicijativa je čista (mračna) fantazija. Ko pri zdravom razumu može da predlaže izgradnju spomenik u gradu u kojem su Srbi, pod uslovom da im je ovakva ideja uopšte prihvatnjiva, statistička greška?
Po prvi put možda razumijem zašto nas drugi narodi patološki mrze. Zbog ovakvih „inicijativa“.
Šta je sve prethodilo atentatu na Aleksandra Karađorđevića?
1. Zašto je bila neophodna Mala Antanta?
Mala Antanta je bio vojni savez Kraljevine Jugoslavije, Rumunije i Čehoslovačke koji je postojao od 1920. do 1938. Uzrok njenog formiranja bio je strah od eventualnog pokušaja Austrije i/ili Kraljevine Mađarske da vojnim napadom povrate teritorije koje je Austrougarska ranije imala.
Uzimajući u obzir broj stanovnika, veliku stajaću vojsku kojom je raspolagala i ogromno prostranstvo na kome se prostirala, Mala Antanta je smatrana „petom silom u Evropi“
2. Francuska je smatrana vernim saveznikom novonastale Jugoslavije u Evropi. Usled slabljenja versajskog sistema i porasta opasnosti od revizije i rata, tokom 1933. godine povedeni su pregovori o sklapanju Balkanskog pakta, uz francusko posredovanje. Turska, Grčka i Bugarska već su stupile u pregovore. Onda su Francuzi tražili da Jugoslavija i Rumunija pristupe pregovorima o balkanskom paktu i 9. februara 1934. godine, potpisan je ugovor o balkanskom savezu između Jugoslavije, Grčke, Rumunije i Turske. Balkanski pakt je pozdravljen u Moskvi, ALI JE OSUĐEN U NEMAČKOJ. Deset meseci kasnije izvršen je atentat na Aleksandra Karađorđevića.
3. Protivnici nastanka Jugoslavije bili su: Nemačka, Austrija, Mađarska, Bugarska, Italija i sve smo ih videli kao okupatore na prostoru Jugoslavije u drugom svetskom ratu. Od unutrašnjih snaga najveći neprijatelj bila je Hrvatska i poznata su njena masovna zverstva nad srpskim stanovništvom tokom drugog svetskog rata.
4. Očigledno da Jugoslavija (takođe Čehoslovačka) bila je projekat velikih evropskih sila sa ciljem da se obuzda nova ratna ekspanzija Nemačke, ali imala je i ljute protivnike. Kao projekt zapadnih sila ona je dobila i ulogu sanitarnog koridora prema Sovjetskom savezu. Dakle nastanak Jugoslavije ne može se tumačiti kao puka samovolja i megalomanija nesrećnog Aleksandra. Da zapadnim državama vodećim pobednicama iz prvog svetskog rata nije bio u interesu nastanak Kraljevine SHS – Jugoslavije ona nikad ne bi ni nastala.
5. Tokom perioda Hladnog rata sve nekadašnje ljute protivnice Jugoslavije: Italija, Nemačka, Mađarska, Bugarska postale su članice NATO-a. Uopšte ne čudi što je Jugoslaviji (SFRJ) izrečena smrtna presuda.
Ovo nikako kod nas da se shvati: Potomci gotovo istih sila kojima je bio u interesu nastanak prvobitne Jugoslavije, početkom 70-tih došli su do zaključka da u njihovom interesu nikako više nije postojanje te Jugoslavije.
Današnje Cetinje je pravo mjesto za spomenik Aleksandru, samo uz njega treba postaviti i spomenik Brozu, radi kompletnog utiska.
… Iznenađen sam!
Iz čistog poštovanja samo ću toliko da kažem, a imao bih …
I zbog samopoštovanja, dabome.
Prof Stamatović veliki intelektualac i profesionalac ikad viđen na ovim prostorima kapa dolje za g. Stamatovića !
Kralju treba podići spomenik ispred zimske rezidencije „Ljeskovac“ u rijeci Crnojevića tamo đe je i rođen , apsolutno podržavam podizanje spomenika kralju Aleksandru , samo nisam siguran koliko je to pametno sada činjeti imajući u vidu ionako raspolućenu CRNU GORU podijeljenu po svim šavovima , treba prvo pomiriti zavađenu braću pa onda raditi na spomeniku !!
mason gde god da se rodi taj se više nikad ne okreće na to mesto.
Nije njima sveta ni zemlja ni nebo ni očevina ni majčevina sem na rečima i u pesmama a njima je vrhovno božanstvo novac.
Gde ima novca tu vi njemu podignite spomenik.
Ispred narodne banke Crne Gore najbolje bi bilo a da je živ verovatno bi tražio da ga posadite pored onog bika u New Yorku u ulici Wall Streat nedaleko od zgrade MMFa.
Nije mi čudo … Da ne razumijemo da pored nas postoje paralelni svjetovi! I ljudi sa nama neshvatljivom percepcijom života … Koji njima nema među, granicu. Svaki je njima postupak nama nerazumljiv!
… A još je i nerazumnije da nama nerazumne postupke pokušavamo da razumijemo iz našeg svijeta malog i običnog čovjeka!??
p.s. Najstariji Rokfeler, koji je muljosao prije dvije godine u 97., Kiborg, 63 puta je operisan, tri puta mu je presađivano srce (!?), da ne govorim o drugim organima! … NJEGOV SVIJET, NJIHOV SVIJET NIJE I NAŠ!
Nerealan zahtjev u ovom trenutku, i ova inicijativa ide na ruku jačanju opozicije tj dps-a
DAKLE ZA PRIMER ZA UGLED DA NASTAVITE NJEGOVO DELO NA LICNOM I PROFESIONALNOM PLANU. ZASTO JE TOLIKO BIO PRIVILEGOVAN PETAR ZIVKOVIC A TOLIKO PONIZEN SVAKI VOJVODA SRPSKE VOJSKE. ODNOS S SESTRAMA ODNOS S BRATOM KOGA DRZAO ZNATE GDE JER LUD A SVI SVEDOCI TVRDILI DO 1972. GOD. DA NORMALAN. ZIVOTNI STIL TOTALNO RAZLICIT OD SKROMNOSTI OCA KRUNISANOG KRALJA. SPC NIJE MOGLA IMAT PATRIJARHA AKO GA NEKRUNISANI VLADAR KRALJ NE ODOBRI. SAMO ONAJ KO MISLI DA JE BOG IL NE VERUJE CRKVI SEBE STAVLJA IZNAD CRKVE. PREDLAGAO MAUZOLEJ NA LOVCEN DIGO GA NA AVALI PO CENU PREKIDA ODNOSA S NUSICEM. SVAKI SRBIN SE GADI MESTROVICEVIH DELA RUZNA ANTIHRISCANSKA … A SVETI SAVA SVETI SIMEON SVETI KRALJ JOVAN VLADIMIR SVETA PETKA VOJVODE STARAC VUJADIN TESLA … SPOMENIK DIZETE IDEJI KULE VAVILONSKE ZASTO ZELITE DA UDJETE I KAO SVOJE PRIHVATITE SLAVE SE SVETI KRALJ PETAR PRVI JE NESPORNA LICNOST I MNOGI KOJI GINULI U PRVOM RATU NESPORNI AL APIS ALEKSANDAR TITO MNOGI OBRENOVICI NIKOLA I DANILO PETROVICI. . . SU ZA MNOGE SPORNI. E ZASTO SPOMENIK NECETE PETRU PRVOM KRALJU IL ZORKI IL VOJVODI MISICU JER AKO SU IMALI ISTE VREDNOSTI KO ALEKSANDAR JUGOSLOVEN ONDA ISTO AL OVIM PRIZNAJETE DA NISU ISTO JER DELA PISMA SVEDOCI I DUH IM ISTI NIJE. ETO JANKO VUKOTIC TREBA SPOMENIK DA IMA AL MNOOGOO TOGA JE PRVI JUGOSLOVEN LJUBITELJ MAUZOLEJA DVORACA AUTA UCINIO STO NIKAD PRE SRBI NISU .
Piši knjige, on je stručan zbilja. To će ostati. A ovo medijsko eksponiranje njemu ne treba ništa.
Pitajte na Palama. Kakav je.