Pregled položaja vjerske nastave u državama Evropske unije sa posebnim osvrtom na pravni status vjeronauke u Austriji – 3. dio

Piše: Branislav Đukarić, inspektor za pravoslavnu vjeronauku u Austriji

U Austriji, kao i u mnogim zemljama Evropske zajednice, pod vjerskom nastavom se ne podrazumijeva više manifestacija samo jedne dominantne religije. Mnogo više se ističe mogućnost realizacije državne neutralnosti kroz politiku socijalne jednakosti i kroz afirmaciju individualne vjerske slobode.

Država ne zahtijeva potpuni uticaj na unutrašnju organizaciju, nego se ograničava na ispunjavanje školsko disciplinarnog i organizacijsko-tehničkog dijela vjerske nastave. Naime, interkonfesionalnost je osnovno načelo na kome se, u pogledu vjerskog obrazovanja, bazira austrijsko školstvo, a po tome je danas i pravoslavna vjeronauka konfesionalno određena i predviđena je za sve učenike pravoslavne vjeroispovesti, bez obzira na njihovu nacionalnu i crkveno pomjesnu pripdnost.

Prvovažeće zakonsko-pravno načelo o vjerskom obrazovanju u Austrijskom školstvu još uvek je na snazi. Zakonsko-pravne regulative vjerske nastave definiše tzv. „Škola-Crkva-Zakon“(„Schule-Kirche-Gesetz») još iz davne 1868. godine. Njime se uklanja dotadašnja potpuna crkvena kontrola nad školom, redukujući opšte crkveni uticaj na vjersku nastavu. Na prvi pogled ovo izgleda kao relikt iz jedne ere, koji još uvek raspolaže plodnom saradnjom države i crkve.

Međutim, ukoliko se postavlja pitanje ustavno-pravnih osnova vjerske nastave, odgovor se nalazi u temeljnom državnom Zakonu o opštim pravima građana još iz godine 1867. koji vjeronauku u Austriji pravno utemeljuje. U tamošnjem članu 17 stavka 4, između ostalog, stoji: „Za vjersku nastavu u školama brigu i odgovornost preuzimaju nadležne crkve, odnosno vjerske zajednice“. Kada se ovaj Zakon pojavio u Službenom listu Austrougarske monarhije Reichsgesetzblatt 1867/Nr. 142, kao takoreći Ustavni dokument «liberalne ere» u Austrougarskoj monarhiji, u Austriji su pored dominirajuće Rimokatoličke Crkve postojale Evangelistička i Pravoslavna Crkva kao i Jevrejska vjerska zajednica. One su u vrijeme cara Franje Josifa II u mnogome tolerisane, a postepeno su sticale mogućnost dostizanja istog zakonsko-pravnog položaja.

Danas u Austriji pored Katoličke, Pravoslavne i Evangelističke Crkve postoje još devet zakonsko priznatih vjerskih zajednica hrišćanske orijentacije i četiri nehrišćanske religijske zajednice. Sve ovdašnje javno priznate Crkve, odnosno vjerske zajednice stiču sebi svojstveno pravo da za učenike svoje vjeroispovesti organizuju sopstvenu vjersku nastavu. Opštevažeći Zakon o vjerskoj nastavi, koji je još uvijek na snazi, donesen je daleke 1949. godine (Religionsunterrichtsgesetz, BGB1. Nr. 190/1949).

On je Zakonom iz 1962. još i građansko-pravno utemeljen. U to vrijeme ondašnje vladajuće partije dolaze do tzv. školskog konsenzusa u jednom saglasnom paketu školsko-zakonskih mjera. Ovde se prvenstveno misli na Konkordatski školski ugovor koji potvrđuje već postojeće zakonsko-pravne odrednice o vjerskoj nastavi (BGB1. Nr. 273/1962 i.d.F. des Zusatzvertrages 1971, BGB1. Nr. 289/1972). Ovim Ugovorom Rimokatolička Crkva, kao dominantna na ovim prostorima, pravno se obavezala da će religijska nastava priuštiti, pored vjersko-doktrinarnog, i jedan pozitivan doprinos svjetovnom obrazovanju. Zakon iz 1949., djelimično je dopunjen i Saveznim Zakonom iz 1988. godine (BGB1. I Nr. 19/1998). Njime je još jednom potvrđeno da vjerska nastava spada isključivo u ingerencije ovdašnjih javno priznatih hrišćanskih Crkava, odnosno vjerskih zajednica, koje je „organizuju, vode i neposredno nadgledaju“ (§ 2 Abs. 1 Satz 1 Religionsunterrichtsgesetz 1949 i.d.F. BGB1. Nr. 329/1988).