Peštanski đaci u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog

Spomen-zbirka Pavla Beljanskog, ljubiteljima slikarstva dobro znana ustanova na novosadskom Trgu galerija, obeležava datum rođenja svog osnivača, velikog kolekcionara i darodavca izložbom dela četvoro velikana – Petra Dobrovića, Zore Petrović, Ivana Radovića i Ivana Tabakovića.

Pod nazivom „Peštanski đaci” večeras od 20 sati publici će biti dostupan izbor njihovih dela koja ova kuća brižljivo čuva u svojoj kolekciji, a ovoga puta ona će biti kontekstualizovana upravo geografskom odrednicom iz naslovnog bloka – Budimpeštom na Dunavu – na čijoj su se teritoriji sve četvoro naših eminentnih umetnika školovali.

Marta Đarmati, kustos Spomen-zbirke i autor ove postavke, podseća nas na to da je Budimpešta u prvim decenijama 20. veka privukla veliki broj mladih umetnika kako iz Mađarske tako i iz šireg regiona, među kojima su bili i pomenuti Dobrović, Radović, Tabaković i Zora Petrović, rođeni na samom kraju 19. veka u južnim županijama tadašnje Mađarske, to jest unutar granica Austrougarske monarhije. Građanski porodični status i znanje mađarskog jezika neki su od faktora koji su ih usmerili ka Akademiji lepih umetnosti u Budimpešti, koja je u to vreme nudila solidnu osnovu za dalje usavršavanje u najznačajnijim umetničkim centrima, poput Minhena i Pariza.

Naša sagovornica istraživala je u arhivama umetničkih fakulteta u Budimpešti (Arhivu i biblioteci Mađarskog fakulteta likovnih umetnosti i Arhivu Umetničkog fakulteta Moholi Nađ u Budimpešti) puteve ovih naših umetnika i sada nam, pored ukupno sedamnaest njihovih radova, uz prateći katalog, predstavlja putem dokumentarnih panoa neke nove podatke koji su u vezi sa ranim periodom njihovog školovanja. Kako kaže, za svakog od njih zaznala je neki novi detalj.

Navodilo se, a na osnovu izjave jednog umetnika, da je Dobrović učio vajarstvo u Školi za primenjenu umetnost tokom jedne školske godine u Budimpešti pre nego što je tamo upisao akademiju, ali se ispostavilo da se u spiskovima studenata te škole on uopšte ne navodi, dok se pokazalo, takođe, da je učio kod poznatog profesora Karolja Ferencija, ali i kod predavača koji se zvao Ede Balo, nešto klasičnijeg pristupa. Isti taj čovek bio je profesor i Tabakoviću, uz kojeg se pominje još jedno profesorsko ime koje nigde u fakultetskim podacima nisam uspela da pronađem. Otkrila sam da je Radović bio u Budimpešti oženjen i da se tamo i razveo pre nego što se vratio u zemlju, prva supruga se u njegovim biografijama ne pominje.

Kad je reč o Zori Petrović, uspela sam da pronađem jednu do sada njenu nepoznatu fotografiju koju smo reprodukovali i u katalogu i na postavci. Na njoj se Zora lepo vidi, u društvu drugih devojaka koje slikaju u bašti Muzeja poljoprivrede – otkriva kustoskinja.

Tokom trajanja izložbe, a ona je pred publikom do 23. Avgusta, biće održana tri tematska predavanja. Prvo je zakazano za četvrtak, 25. jun, u 19 sati pod nazivom „Akademija lepih umetnosti u Budimpešti i mađarska avangarda”. Kako je najavljeno, tom prilikom Marta Đarmati govoriće o istorijatu Akademije lepih umetnosti u Budimpešti, njenim najznačajnijim profesorima i studentima, kao i uticaju pripadnika Umetničke kolonije u Nađbanji i drugih fenomena mađarske avangarde na reforme u školovanju mladih umetnika u mađarskoj prestonici u prvim decenijama 20. Veka, piše Politika

Pročitajte JOŠ:

Proleće samo, o, druže mili, niz bledo lice suze mi mami, dokle mi narod u ropstvu cvili: Petar Kočić – Proletni zvuci