Otac Jokić za IN4S: Svi sveštenici u Crnoj Gori 1918. bili za ujedinjenje

Ono što je presudno da dolazi do pseudoreligijskih organizacija kao što je, na primjer, tzv. CPC u Crnoj Gori, jeste nedostatak duhovnosti, a iz toga proizilazi da su sve to neozbiljni pokreti koji izražavaju sa sobom jedan necrkven duh, a ono što jeste najbitnije da u njima nema naroda, rekao je u intervjuu za IN4S protojerej-stavrofor Slobodan Jokić, arhijerejski namjesnik nikšićki i sabrat Sabornog hrama Svetog Vasilija Ostroškog u Nikšiću

U Vašoj knjizi „Crkveni život u Crnoj Gori 18, 19 vijek“ studiozno ste prikazali položaj Crkve u narodu, kao i uticaj koji je Crkva imala u svakodnevnom životu Crnogoraca. Da li možete da nam opišete odnos Crnogoraca toga vremena prema živom Svetog Petru Cetinjskom, koliko su ga poštovali, odnosno da li su ga se i plašili?

-Kada sam krenuo u istraživanje za master rad koji se kasnije pretočio u knjigu nijesam bio siguran da li će biti dovoljno materijala za takav posao, ali kada sam ušao u tu riznicu starih bogoslužbenih i drugih knjiga i arhivskih zapisa koje sam našao u Nikšiću, Cetinju, to je onda bilo jedno pravo ispunjenje i ljudsko i svešteničko i naučno. U knjizi se nalaze brojna značajna dokumenta – poslanice, zapisi sa kanonskih vizitacija, uredbe, naredbe, zakonike iz ova dva vijeka. Naš narod je uvijek imao bogobojažljiv odnos prema svetinji i prema onome što je sveto. Tako je bilo i sa Svetim Petrom, voljeli su ga ali i ujedno su ga se bojali, a posebno su se bojali njegove kletve kada nije mogao da izmiri braću, ili da ih ispravi u njihovim rđavom djelu. Jedan od najtežih kazni je bilo zatvaranje crkava.

Sveti Petar je znao da zatvori crkve ako drugačije nije mogao da ispravi nepravdu ili rđavu naviku svoje pastve bilo to na Njegušima, ili drugim djelovima Crne Gore. Tada sveštenici nijesu mogli da služe službe, da krštavaju, da vjenčavaju, da sahranjuju… To je bila da kažemo katastrofa za bilo kog stanovnika tadašnje Crne Gore, jer je za Crnogorca bilo nezamislivo da bilo koji trenutak njegovog života nije spojen sa bogosluženjem, sa molitvom, sa blagoslovom sveštenika, a da ne pričamo o blagoslovu samog mitropolita Petra, koga su za života smatrali svecem. Ljudi su nosili robu kada je neko bio bolestan  da je se on dotakne da pročita molitvu i blagoslovi, tako da je postojao taj odnos koji je u sebi imao neku vrstu straha u tom smislu, ali je to više bio strah od nepripadanja Crkvi, o tome da njihov život neće imati blagoslov.

U knjizi takođe opisujete i kanonizaciju Svetog Petra. Za one koji još nijesu čitali Vašu knjigu, možete li odgovoriti da pitanje iz knjige: Da li je Njegoš imao pravo da kanonizuje Svetog Petra?

-Jedan od najvećih događaja u tom istorijskom periodu u Crnoj Gori je bila kanonizacija Svetog Petra. Za mene je to duboko crkveni akt, a na koji je Njegoš imao pravo kao mitropolit jer znamo da u tradiciji pravoslavne crkve, episkopije, mitropolije u ovom slučaju imaju pravo za lokalno proglašavanje svojih svetitelja. Njegoš je bio bogoslovski
obrazovan sa jedne strane i to je nešto što je nesumnjivo, a sa druge strane njemu je ta priča da je Sveti Petar za života bio svet i da ga je narod tako poštovao bila dovoljna da iz groba iskopa njegove mošti i ono što se pokazalo kao i što se danas pokazuje da su te mošti bile cjelokupne i to je jedan od velikih znakova svetosti nekoga čovjeka.

Takođe su se dešavala čuda na njegovom grobu i koja se dešavaju opet i danas i to je ono što je bilo za Njegoša najznačajnije. Neko kaže da su tu bili politički, dinastički razlozi, ali ja mislim da su to periferni ili marginarni razlozi u koje ja ne vjerujem da je bilo, a ako ih je i bilo, mislim da su potpuno nebitni. Kada gledamo i ostale kanonizacije u tom ili u ranohrišćanskom periodu vidimo da je Njegoš imao potpuno pravo da kakonizuje Svetog Petra, a to i dan danas svjedoči toliki broj ljudi koji se poklanjaju njegovim moštima.

Mitrofan Ban prvi dao blagoslov za Podgoričku skupštinu

Približava se jubilej od ujedinjenja i oslobođenja. Kada se danas govori o 1918, nezaobilazan  faktor je i SPC. Koliko je sama Crkva imala uticaja na samu ideju ujedinjenja?

-U godini smo ujedinjenja i uloga crkva je vrlo bitna u tome. Ono što je za mene kao sveštenika najbitnije da je 13 sveštenika i 3 monaha bili delegati Podgoričke skupštine. Prvi je Mitrofan Ban, kao mitropolit, dao blagoslov za održavanje Podgoričke skupštine i to je ono što je najbitnije. Prve čestitke su stigle upravo od Mitrofana, od vladike zahumsko raškog Kirila, i od Gavrila Dožića, episkopa pećkoga. To je ono što je veoma bitno, jer je u tom smislu crkva imala i direktnu ulogu. Predsjedavajući Podgoričke skupštine je bio sveštenik Simović sa Cetinja kao najstariji učesnik. To je bila projava narodne volje, većinskog naroda Crne Gore. Postojali su i neki koji nijesu bili za ujedinjenje, što je činjenica, ali oni su bili manjina, ali Crkva, sveštenstvo, mitropolit i vladike koji su tada gravitirali u Crnoj Gori su taj narodni zamah blagoslovili i učestvovali onoliko koliko je moglo da se učestvuje i blagoslovili i prihvatili odluke Podgoričke skupštine.

Ako gledamo današnje evropske i svjetske države, vidjećemo da je to ista priča oko ujedinjenja kao što je Amerika ujedinila 52 države, Njemačka je sastavljena od više država, pa Italija isto itd, pa im niko ne spori tu njihovu želju i potrebu za tim zašto su se ujedinili.

Ne možemo da zaobiđemo i pojavu raskolničkih crkvi kod nas na Balkanu, pored NVO CPC pokušava se aktivirati i Hrvatska pravoslavna crkva. Šta je, po Vašem mišljenju, presudno da neko želi da bude bio tih grupacija; da li je to nedostatak vjere, religijska nesvjesnost ili nešto treće?

-Ono što je presudno da dolazi do pseudoreligijskih organizacija kao što je npr. tzv. CPC u Crnoj Gori, jeste da su sve to neozbiljni pokreti koji izražavaju sa sobom jedan necrkven duh, a ono  što je  najbitnije u njima nema naroda. Narod prepoznaje ono što jeste pravo i što jeste po Božijem blagoslovu, svoju crkvu i svoje sveštenike i svoga mitropolita. Ove organizacije su, nažalost, danas prisutne medijski, ali u životu naroda oni ne postoje. Taj problem javljanja tih paracrkvenih ili pseudoreligijskih organizacija jeste izraz jedne duhovne krize. Kada su se dešavali duhovni padovi, onda su se i dešavale ovakve organizacije, i ne samo kod nas već u istoriji Crkve,
ali kada se narod osvijesti, produhovi, onda su takve organizacije prestajale da postoje, što se nadamo da će i ovdje da se desi. Vidimo da i poslije Podgoričke skupštine i obnovljanja Pećke patrijaršije da su svi sveštenici na tadašnjoj teritoriji Crne Gore nastavili da egzistiraju u obnovljenoj Crkvi i ujedinjenoj državi, tako da je to pokazatelj da ništa nije ukinuto i da ništa nije prestalo da postoji, jer da je neko od sveštenstva ili od tadašnjih vladika bio protiv toga, onda bi već tada neke od ovih organizacija postojale i tražile samostalnost, ali toga nije bilo. Najbolji pokazatelj toga da oni sveštenici koji su bili u Crnoj Gori prije 1918. oni su bili sveštenici i kasnije u obnovljenoj Srpskoj crkvi. Cetinjski mitropoliti su bili te lučonoše i oni koji su najviše težili i tražili obnovljenje Pećke patrijaršije. Takođe, i kralj Nikola je, kad je oslobodio Peć i Prizren, bio jedan od prvih inicijatora da se obnovi Pećka patrijaršija.

Najbolje bi bilo da nema antagonizma između Crkve i države

Često iz vlasti kažu da sveštena lica ne treba da se „bave“ politikom. Koji je Vaš lični stav?

-Misli da ni država ne bi trebalo da se bavi Crkvom, a da ni sveštenici ne bi trebali aktivno da se bave politikom, da se kandidujemo za predsjednika ili recimo za članove Vlade i slično. Meni, lično, to kao čovjeku i svešteniku nije interesantno, ali ono što jeste da imam svoj politički stav i pozivajući se na Ustav koji mi daje pravo slobodu izjašnjavanja i glasanja. Ja sam izabrao da budem sveštenik i na jedan drugi način predvodim narod. Kada kao sveštenici iskažemo svoje stavove koji se tiču socijalnih, ekonomskih  ili moralnih problema, nekom se čini da je to politika, ali nije to politika, to je život Crkve. To je nešto što je jevanđelski etos koji mi moramo da propovijedamo. Nekom to može da se sviđa ili ne sviđa, ali ja imam pravo na stav kao sveštenik, baš kao što političari imaju brigu za narod na jedan način, tako ja imam pravo na drugi. Najbolja bi bila saradnja, uzajamno poštovanje kada bi moglo da bude, ali nažalost to danas nije tako. Bilo bi dobro da nema antagonizama između države i crkve. Mislim da bi zajedno mogli više da uradimo na dobrobit našeg naroda. Najbolji su primjer Mitrofan Ban i kralj Nikola. Kralj Nikola je imao izuzetnu saradnju sa Mitrofanom Banom i na osnovu toga donijeli su dosta zajedničkih zakona koje su se ticali i Crkve i države. I Mitrofan Ban je učestvovao aktivno u donošenju tih zakona i uredbi. Dalje na primjer Vladika Ilarion je bio prvi predsjednik Crvenog krsta Crne Gore. Nažalost to danas nije tako, ali molimo se Bogu da  dođe do tih zajedničkih imenitelja, a to su istina, ljubav, pravda, sloboda, mir.